شعارسال: شهاب طلایی در نشستِ «تحول در حوزه گردشگری و دولت سیزدهم» که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، با اشاره به تصویری که از صنعت گردشگری وجود دارد، با اشاره به این‌که صنعت گردشگری از بهمن‌ماه ۹۸ درگیر بحران کرونا شده و تمام زنجیره فعالیت کسب و کار در این حوزه تحت شعاع قرار گرفته است، با ارائه تصویری از این صنعت در ایران، یادآور شد: قبل از کرونا، هشت میلیون و ۸۰۰ هزار نفر با انگیزه‌های مختلف به ایران سفر کردند که بیش از ۹۰ درصد آن‌ها از کشور‌های همسایه‌ها بودند، دو کشور عراق و آذربایجان بین ۴۰ تا ۵۰ درصد گردشگران ورودی ایران را تشکیل می‌دهند.

او با استناد به آمار‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، افزود: ۷۵ درصد ورودی‌ها از مرز‌های زمینی بوده و برآورد‌ها حاکی از این است که بین شش تا هفت میلیارد دلار درآمد ارزی از گردشگری تا پیش از کرونا حاصل شده است.

۳۰ درصد کارمندان دولت سفر نمی‌روند

این استاد دانشگاه با نگاهی به گردشگری داخلی، وضعیت آن را نامناست خواند و افزود: برآورد‌ها نشان می‌دهد ۴۰ درصد مردمِ ایران سفر را با رویکرد گردشگری انجام نمی‌دهند و سفر همچنان یک پدیده لوکس در بین خانواده ایرانی محسوب می‌شود و به تجربه اثبات شده که در بحران‌های اقتصادی، اولین کالایی که از سبد خانوار کنار گذاشته می‌شود سفر است. برآورد دیگری نشان می‌دهد ۳۰ درصد کارکنان دولت در سال سفر نمی‌روند. این نشان می‌دهد سفر که مبنای توسعه در کشور‌ها است، در ایران چه وضعیتی دارد. در آمریکا هر خانواده میانگین هفت بار در سال سفر می‌رود و حجم گردش مالی این کشور از گردشگری داخلی بسیار بزرگ است، ولی ما الگوی خاصی برای گردشگری داخلی نداریم، هرچند در حوزه قانون‌گذاری، قوانینی برای بهبود این روند تصویب شده است، اما در حوزه اجرا نتوانستیم متعهد به قوانین باشیم.

وی ادامه داد: تا قبل از کرونا حدود ۱۰ میلیون نفر به خارج از کشور سفر کرده‌اند که ۵ میلیون نفر آن‌ها رویکرد زیارتی داشتند و باقی هم رویکرد سیاحتی داشتند که بیشتر به کشور‌های همجوار رفته‌اند.

او با بیان این که آمار‌های اعلام شده از روند مثبت ورود و خروج گردشگر در چهار دهه اخیر حکایت دارد، گفت: با آن که صنعت گردشگری اولویت حاکمیت نبوده، ولی مسیر رو به رشدی داشته است. نمودار‌ها نشان می‌دهد از ۵۰ _ ۶۰ هزار نفر گردشگر ورودی در سال ۱۳۵۶ به هشت و نیم میلیون گردشگر ورودی رسیده‌ایم و تعداد سفر‌های خارجی شهروندان ایرانی از ۱۰۰ هزار نفر در سال‌های اول انقلاب به ۱۰ میلیون نفر رسیده است.

کل هتل‌های ایران به اندازه هتل‌های یک شهر ترکیه است

او اضافه کرد: طبق آمار شش‌هزار انواع اقامتگاه در کشور موجود است. اگرچه این ظرفیت در قیاس با ظرفیت داخل کشور و حتی در مقایسه با کشور‌های همسایه و مسلمان ضعیف است و به شدت نیاز به بهبودی دارد. از کل این آمار نیز ۱۲۷۲ هتل در کشور وجود دارد که شاید به اندازه مجموع هتل‌های یکی از شهر‌های ترکیه باشد و این نشان‌دهنده ظرفیت پایین اقامتگاه هتلی در ایران است.

مدیرگروه گردشگری مرکز پژوهش‌های مجلس افزود: ۳۵ درصد از ناوگان حمل و نقل مسافربری بالای ۱۵ سال عمر دارند که در حمل و نقل هوایی اوضاع ضعیف‌تر است و میانگین عمر آن به شدت بالا است.

آخرین قانون گردشگری ۳۰ سال پیش نوشته شده

وی اظهار کرد: مجموع این آمار‌ها نشان می‌دهد گردشگری با وجود روند رو به رشد، چالش عمده‌ای دارد که ناشی از سیاستگذاری و مقررات است. آخرین قانونی که در حوزه توسعه ایرانگردی و جهانگردی تصویب شده به مهر ۱۳۷۰ برمی‌گردد. در این ۳۰ سال، کسب و کار‌ها و مدل‌های توسعه این حوزه تغییرات زیادی داشته، ولی هنوز قانون توسعه ایرانگردی و جهانگردی مربوط به زمانی است که سازمان ایرانگردی و جهانگردی زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد بود. این قانون به اصلاح نیاز دارد تا ناظر بر وضع موجود باشد و روند آینده را در این صنعت ببیند.

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در ادامه این نشست، درباره سیاستگذاری‌های الزامی دولت سیزدهم در ارتباط با گردشگری، به بیانیه گام دوم انقلابِ مقام معظم رهبری اشاره کرد و افزود: اگر تصویر ایران در دنیا اصلاح نشود، تمام تلاش‌های ما در حوزه‌های دیگر تحت شعاع قرار می‌گیرد. گردشگری خود یک رسانه با اثرگذاری پایدار است؛ وقتی کسی به ایران می‌آید و در این زیست‌بوم نفس می‌کشد و با مردم زندگی می‌کند، حتی اگر مورد هجوم هزاران رسانه قرار گیرد ذهنیتش دچار تغییر نمی‌شود. ظرفیت گردشگری در پیشرانی فرهنگی شاخص است.

وی افزود: مثال ملموس عراق است. ۳۰ سال با نگاه دیگری در رسانه‌های ما درباره عراق صحبت می‌شد، اما وقتی اربعین اتفاق افتاد، ملت‌ها با هم ارتباط برقرار کردند دیگر به این راحتی از ملت عراق نمی‌توان دشمن ساخت، چون در یک مسیر و در رویدادی مشترک با هم زیست دارند. این اثر رفت و آمد به کشور‌ها است. وقتی سه و نیم میلیون ورودی از عراق داریم و برآورد می‌شود اگر زیرساخت فراهم شود، این آمار سه برابر بیشتر خواهد شد، دیگر دشمن‌سازی از یک همسایه برای ایران به‌راحتی اتفاق نمی‌افتد.

این استاد دانشگاه گفت: پیوندی که گردشگری می‌تواند در راستای تشکیل امت واحده در راستای تمدن نوین اسلامی داشته باشد، مهمترین ابزار حاکمیت است. بحث ما از گردشگری اصلا اقتصادی نیست. آورده‌ای که صنعت گردشگری و تسهیل رفت و آمد بین کشور‌های مسلمان برای جمهوری اسلامی می‌تواند داشته باشد به مراتب بالاتر از آورده اقتصادی است. استقبال زیادی که امروز از هر محصول ایرانی در عراق می‌شود، به ارتباطی برمی‌گردد که از طریق صنعت گردشگری دو کشور ایجاد شده است.

سواحل را فریز کرده‌اند

طلایی با اشاره به ظرفیت‌های پنهان در کشور نیز اظهار کرد: کدام کشور را در دنیا سراغ داریم که بیش از پنج‌هزار کیلومتر ساحل داشته باشد، اما هیچ استفاده‌ای از آن نشود؟ هزار کیلومتر در جنوب کشور ساحل وجود دارد، اما هیچ نمودی از توسعه در آن مشاهده نمی‌شود. آیا به جز گردشگری می‌توان این سواحل را ارتقاء داد؟ جایی هم که در پهنه ساحلی خزر ارتقاء دادیم، ۷۰ درصد در اختیار نهاد‌ها و سازمان است. این ظرفیتی است که توسط دستگاه‌ها فریز شده و در اختیار گردشگری نیست.

از ترس آفت گردشگری، آن را توسعه نمی‌دهند

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) افزود: ۲۴ میلیون هکتار از پهنه سرزمینی کشور کویر است، بیش از هفت هشت استان درگیر کویر هستند، کویری که برای کشور‌های دیگر نعمت است و یک‌هزارم آن را همسایه جنوبی ما دارد و به خوبی استفاده می‌کند، ولی ما همیشه از ترس این‌که توجه به گردشگری می‌تواند آفت فرهنگی به همراه داشته باشد، سراغ توسعه نرفته‌ایم. یکی از تابو‌هایی که دولت سیزدهم باید بشکند تغییر نگاه سیاستگذار به گردشگری است. نباید با ترس و لرز برخورد کنید. گردشگری آسیب دارد، ولی قابل کنترل است، کشور‌های همسایه آن را کنترل کرده‌اند. هر کشوری به مدیریت اثرات مخرب گردشگری پرداخته است.

مدیر گروه گردشگری مرکز پژوهش‌های مجلس اظهار کرد: سال آینده بزرگترین رویداد جهانی در همسایگی ما اتفاق می‌افتد، در کشوری که بهترین روابط سیاسی را با ایران دارد؛ جام جهانی ۲۰۲۲ قطر. چقدر در داخل کشور و جزایر خلیج فارس برنامه‌ریزی کردیم تا از ظرفیت سه و نیم میلیون نفری که قرار است تماشاچی این رویداد باشند استفاده کنیم؟ تقریبا هیچی.

او افزود: حدود هشت‌هزار امامزاده در کشور وجود دارد که متولی آن، اوقاف است. چقدر برای تور‌های مذهبی برنامه‌ریزی کرده و چقدر احساس تکلیف ایجاد شده که مسیر گردشگری مذهبی را ایجاد کند؟ آستان مقدس چهارگانه (حرم امام رضا، عبدالعظیم، حضرت معصومه و شاهچراغ) با رویکرد خود چقدر برای گردشگری زیارتی و مذهبی برنامه‌ریزی کرده‌اند؟

طلایی با تاکید بر ضرورت تعیین رویکرد دولت در ارتباط با گردشگری، اظهار کرد: اگر انتظار بر این است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به تنهایی مشکلات صنعت گردشگری را در دولت سیزدهم حل کند، مطمئن باشید اتفاقی نمی‌افتد، اما اگر رویکرد دولت استفاده از ظرفیت گردشگری باشد، می‌تواند به همه دستگاه‌ها تکلیف کند، آن موقع می‌توان انتظار تحول در صنعت گردشگری را داشت.

وزارت راه ۴۰ درصد از بودجه عمرانی کشور را می‌گیرد، اما نظر گردشگری را نمی‌گیرد

این استاد دانشگاه با اشاره به نظام بودجه‌ریزی گردشگری کشور، گفت: بودجه‌ای که حاکمیت برای گردشگری خرج می‌کند به مراتب بالاتر از بودجه‌ای است که در اختیار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار داده، در واقع این بودجه بین دستگاه‌های مختلف پخش شده است. ۴۰ درصد از بودجه عمرانی کشور به حوزه حمل و نقل اختصاص می‌یابد، اما وزارت راه و شهرسازی برای توسعه زیرساخت چقدر رویکرد گردشگری دارد و در زمان راه‌اندازی فرودگاه، اتوبان و ... آیا پیوست گردشگری دارد و نظر وزارت میراث فرهنگی و گردشگری را می‌پرسد؟ حمل و نقل کشور بدون پیوست گردشگر برنامه‌ریزی می‌شود. سازمان هواپیمایی برای تعیین نرخ بلیت در مقاصد داخلی و خارجی چقدر نظر وزارت میراث فرهنگی و گردشگری را می‌پرسد؟ خودش تصمیم می‌گیرد.

 

 

 

وی افزود: بزرگترین هلدینگ‌های اقامتی دست بخش‌های حاکمیتی و سازمان‌های دولتی است، بخش خصوصی نمی‌تواند در این حوزه نفس بکشد. وقتی پیوستگی بین زنجیره خدمات گردشگری رخ می‌دهد دولت رویکرد تحول در این حوزه خواهد بود. در این حوزه که نمی‌توان «انا رجل» بود.

طلایی ادامه داد: این وزارتخانه تازه تاسیس شده و می‌دانیم چه چالش‌هایی دارد، بودجه کمی هم دارد؛ فقط ۲۵ درصد از کل بودجه وزارتخانه به گردشگری می‌رسد. اسمش رستم است، اما یال و کوپال ندارد. اگر رویکرد دولت بر تحول گردشگری است باید در نظام بودجه‌ریزی و دستگاه‌های متولی، وظایف را مشخص کند و آن‌ها را کنار هم قرار دهد تا با وحدت و فرماندهیِ وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، کار را پیش ببرند.

مدیر گروه گردشگری مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به موازی‌کاری‌ای که در سایر وزارتخانه‌ها با گردشگری شده است، افزود: در گردشگری سلامت، یکی از بزرگترین چالش‌ها وزارت بهداشت و درمان است و هر از گاهی اختلاف بین دستگاهی باعث می‌شود مسافر و گردشگر ضربه ببیند. اگر رویکرد دولت گردشگری باشد، حتما به سمت ارائه لوایح به مجلس می‌رود تا چالش‌ها را حل کند.

از مدل ترکیه در چالش سیاسی درس بگیریم

طلایی اظهار کرد: اگر رویکرد ایجاد تحول باشد، در نظام بودجه‌ریزی سازمان برنامه و بودجه را موظف می‌کند اصلاح بودجه‌ای داشته باشد و ناظر بر بودجه دستگاه‌های درگیر با موضوع گردشگری باشد و آن‌ها بازخواست کند. باید در ارتباط با کشورها، برنامه‌ریزی‌های گردشگری خاص داشته باشد؛ کشوری مثل ترکیه با بسیاری از کشور‌ها اختلاف سیاسی دارد، ولی طوری مدیریت می‌کند که در گردشگری اختلاف نداشته باشد، با ما روسیه و ایران در حوزه شام (سوریه) اختلاف دارد، ولی گردشگران ورودی از این دو کشور مدیریت شده است، اما اگر ما با کشوری چالشی داشته باشیم به سرعت به دیگر بخش‌ها تسری پیدا می‌کند. در سال ۹۴ حدود ۲۰۰ هزار ورودی از عربستان داشتیم، با چالش سیاسی سریع این عدد صفر شد. درحالی که ترکیه همزمان با اختلافی که با روسیه داشت، حجم سفر از این کشور را کنترل و مدیریت کرد، به طوری که بیشترین ورودی ترکیه از روسیه است و نشان می‌دهد وحدتی منسجم دارند و این طور نیست هر بخشی برای خود برنامه‌ریزی کند؛ بنابراین اگر قرار است موضع‌گیری سیاسی داشته باشیم این دستور باید از طرف دولت باشد تا پیوند بین حوزه‌های دیگر عمیق‌تر شود و آسیب نبیند یا حداقل اثرات آن تصمیم را مدیریت کنند و یا با رویکرد نظرخواهی از فعالان این بخش پیش بروند.

شعارسال، بااندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۲۱ تیر ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۴۰۰۰۴۲۱۱۵۱۰۷، isna.ir.