سهم ۵۰ درصدی بانکها از در خلق پول پرقدرت/ آیا بانکها متهم ردیف اول رشد نقدینگی در کشور هستند؟سوال: با توجه به اهمیت انکار ناپذیر نقش نقدینگی بر نرخ تورم، سهم بانکها، بانک مرکزی و دولت در خلق نقدینگی و پول پرقدرت چقدر بوده است؟میرزایی: شبکه بانکی ما ۴ دسته کلی است؛ یک سری بانکها مثل بانک ملی و سپه دولتی و تجاری هستند. یک سری بانکهای دولتی تخصصی هستند که پروژههای عمرانی و بلند مدت را پشتیبانی میکنند. یک سری از بانکها طبق اصل ۴۴ واگذار شدند و الان جزو بانکهای خصوصی هستند و یک سری هم از روزی که خلق شدند خصوصی بودند برای افراد بودند.
اگر پول پرقدرت را به صورت کیک در نظر بگیریم، میبینیم که سه درصد آن را دولت با استقراض از بانک مرکزی ایجاد کرده است. بخش دیگر بانک مرکزی است که خود ذخایری مانند طلا دارد، طلا دارد. وقتی این ذخایر را جمع میکند باید به ازای آن پول پخش کند. همه اینها روی هم حدود ۴۷ درصد میشود.
بانکها به تنهایی ۵۰ درصد از این کیک را به خودشان اختصاص دادند و این رقم را به ازای فعالیتهایی انجام دادند به خودشان اختصاص دادند و آمدند پول پرقدرت را در کشور ایجاد کردند.
اگر ۵۰ درصد سهم بانکها را تفکیک کنیم، میبینیم، سهم بانکهای خصوصی طی ده سال گذشته افزایش پیدا کرده است، یعنی عمده پول پرقدرتی که در جامعه ایجاد میشود و مثل سیل به سمت بازارهای مختلف میرود، توسط بانکهای خصوصی ایجاد شده است.
وقتی سهم بانکهای خصوصی را با بانکهای وگذار شده جمع میکنیم، میبینیم حدودا بین ۵۵ درصد یا در بعضی از سالها ۶۰ درصد سهم بانکها در خلق پول پرقدرت توسط بانکهای غیر دولتی به بازارها تزریق شده است. این بانکها هیچ نقش خاصی در پروژههای عمرانی و تولید ندارند و برای اشخاص هستند و فقط منافع شخصی افراد خاصی را دنبال میکنند.
سوال: آیا دولت شبکه بانکی را مجبور به خلق نقدینگی کرده است؟میرزایی: برخی از اساتید اقتصاد این موضوع را مطرح میکنند که درست است بانکهای خصوصی خلق نقدینگی کردند، اما دولت آنها را مجبور به این کار کرده است. دولت برای جبران کسری بودجه خود رفته از این بانکها پول قرض گرفته و خود این بانکها نیز پول کم آوردند و ناچار شدند از بانک مرکزی پول قرض بگیرند.
آمارهایی که وجود دارد به شدت این گزاره را رد میکند. دولت اگر بخواهد فشاری به بانک مرکزی بیاورد از دو مجرای کلی این کار را انجام میدهد؛ یکی اینکه برود مستقیم از بانکها قرض بگیرد و بانکی هم که به دولت پول داده، مجبور شود از بانک مرکزی قرض بگیرد.
یک حالت دیگر تسهیلات تکلیفی است. تسهیلات تکلیفی یعنی اینکه دولت تکلیف میکند و به بانک میگوید که شما باید به فلان صنعت به یک مقدار مشخص وام دهید. آیا این بانکهای خصوصی که چنین فسادی را برای سود خودشان و به هزینه مردم ایجاد کردند واقعا در این نقش آفرینی بوده و اجباری در کار بوده است یا خیر؟
همانطور که گفته شد، عمده بدهی بانکها را بانکهای خصوصی ایجاد کرده بودند. وقتی بررسی میکنیم که این بانکهای خصوصی چقدر به دولت قرض دادن، د میبینیم کل ۶ درصد از کل پولی که دولت از بانکها دریافت کرده، توسط بانکهای خصوصی بودهاست.
این بدین معنا است که بانکی خصوصی که کلا ۶ درصد به دولت قرض داده رفته و ۶۰ درصد بدهی ایجاد کرده است و آن بانکهایی که بیشترین کمک را به دولت کردند کمترین پول را از بانک مرکزی دریافت کردند. در نتیجه این گزاره که کسری بودجه عامل رشد نقدینگی است کاملا رد میشود.
برخی افراد در بانکهای خصوصی از جیب مردم هزینه کردند و به آن افتخار میکنندمیرزایی: در سال ۹۷ بانکهای خصوصی کلا ۷ هزار میلیارد تومان به دولت کمک کردند، اما ۷۸ هزار میلایرد تومان از بانک مرکزی قرض گرفتند. در اینجا این سوال مطرح است که مابهالتفاوت این پول چه شده؟ به صورت طبیعی خرج سفته بازی بانکها شده است.
بانکهایی که بیشترین کمک را به اقتصاد ملی کردند همانهایی بودند که کمترین استقرارض را از بانک مرکزی کردند و منظبطترین بانکها بودند. اما آن بانکی که هیچ کمکی نکرده و در راستای منابع ملی نبودند، بیشترین بیانضباطی مالی را داشتند و بیشترین هزینه را به کشور وارد کردند. حتی در دوره کرونا نیز اینها به رفتارهای سوداگرانه شان پایان ندادند.
سوء استفاده برخی بانکها از مجوز تسهیلات کرونایی بانک مرکزیمیرزایی: بانک مرکزی برای پرداخت تسهیلات کرونایی مجوزی داد. آمارها نشان میدهد این تسهیلات را این بانکهای خصوصی به مردم ندادند و از موهبت تسهیلات کرونایی برای خودشان و در جهت سوداگری استفاده کردند.
سوال: آیا تسهیلات تکلیفی دولت دلیلی برای استقراض بانکها از بانک مرکزی بوده است؟میرزایی: ما در اینجا نقش دولت را نمیبینیم و فقط سوداگری و سفته بازی بانکهای خصوصی را شاهد هستیم.
محور دومی که گفته شد تسهیلات تکلیفی است. بعضی از اساتید سرشناس اقتصادی این را مدام در رسانهها میگویند که دولت تسهیلات تکلیفی را ایجاد کرده و بانکها هم مجبور شدند که بروند از بانک مرکزی استقراض کنند. آیا این استدلال شد؟
شما دیدید که عمده بدهی را بانکهای خصوصی ایجاد کردند. مجموع بدهی این بانکها به بانک مرکزی در سال ۱۳۹۸، ۸۷ هزار میلیارد تومان بوده است و تسهیلات تکلیفشان صفر درصد. شاید کسی این را باور نکند، ولی صفر است. در سال ۹۹ دوباره ۴۷ هزار میلیارد تومان بدهی شان به بانک مرکزی بوده و تسهیلات تکلفیشان صفر درصد بوده است.
آن بانکهایی که بیشترین کمک را کردند و در سال ۱۳۹۸، ۱۹ هزار میلیارد تومان و در سال ۱۳۹۹، ۲۷ هزار میلیارد تومان تسهیلات تکلیفی دادند همان بانکهای دولتی بودند و بدهی همین بانکها در سال ۹۸، ۳ هزار میلیارد تومان و در سال ۱۳۹۹، ۴ هزار میلیارد تومان بوده است.
بحثی که در خصوص تسهیلات تکلیفی مطرح است در واقع یک بازی رسانهای است که از یک طرف گزاره مخدوش را مطرح میکنند و از طرف دیگر آمار را مخفی میکنند تا بتوانند حرفشان را ثابت کنند.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۶ مرداد ۱۴۰۰، www.tasnimnews.com