شعار سال:برای آنهایی که در کلانشهرها و شهرهای شلوغ زندگی می‌کنند، آخر هفته و تعطیلات بهانه‌ای می‌شود تا دست سر و همسر را بگیرند که «خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار» و چرخی در شهرشان بزنند. تهران‌نشینان و مسافران گاه‌وبیگاه پایتخت اگر به سمت غرب و اراضی چیتگر رفته باشند، حتما باغی بزرگ و سرسبز توجه‌شان را به‌خود جلب کرده است؛ باغی خوش آب‌وهوا که درختانش همه در تسبیحند و شکوفه‌های بهاری‌شان دل از هر رهگذری می‌برد و آن میراث باشکوه و قدیمی گذشتگان؛ باغ ملی گیاه‌شناسی ایران است؛ بی‌همتا در خاورمیانه و در ردیف بهترین و بزرگ‌ترین باغ‌های گیاه‌شناسی جهان که افراد بی‌شماری برای به ثمرنشستن و حفظ و توسعه آن خون دل‌ها خورده‌اند.
 
میراث سبز
 
باغ گیاه‌شناسی ملی ایران به وسعت ۱۴۵هکتار در دامنه جنوبی رشته‌کوه البرز در اراضی چیتگر، در شمال‌غربی تهران واقع شده است. عملیات طراحی و احداث این باغ از سال ۱۳۴۸ آغاز شد. مجموعه‌ای بی‌نظیر از گونه‌های کمیاب ایران و جهان. اراضی چیتگر از نظر تقسیمات شهری در منطقه 22 شهرداری تهران واقع شده است. منطقه‌ای که به بلند مرتبه‌سازی معروف است و با اقبال ارگان‌های مختلف برای ساخت برج‌های مسکونی روبه‌رو شده است. برج‌سازی از 15 سال پیش کم‌‌کم پایش به اطراف دریاچه چیتگر باز شد. برج‌هایی سر به فلک کشیده که راه نفس کشیدن را بر تهران سخت کرد و حالا به نظر می‌رسد چشم بر باغی ملی گیاه‌شناسی ایران دوخته. باغی که هرساله در هر فصل به بهانه‌های مختلف از شکوفه و گل داوودی گرفته تا انار و گلاب پذیرای بازدیدکنندگان است. در روزهای گذشته اخباری پیرامون ساخت ده‌ها برج چند ۱۰ طبقه به عرض یک خیابان فاصله با این باغ منتشر شد که به گفته کارشناسان تحقق آن ادامه حیات باغ ملی گیاه‌شناسی را به خطر خواهد انداخت؛ چراکه بلندمرتبه‌سازی در پیرامون باغ‌ گیاه‌شناسی سبب ایجاد جزیره گرمایی در این ناحیه شده است و اگر دور تا دور این باغ با ساخت‌وسازهای جدید محصور و مسدود شود، این پدیده تشدید خواهد شد، قطعا گیاهان توان تحمل این گرما را نخواهد داشت. یکی از رازهای موفقیت استقرار گونه‌های متنوع گیاهی در این باغ، وسعت زیاد و ایجاد میکروکلیما در اثر عدم‌حضور ابنیه در حوالی آن بوده است.
 
اولین مشکل، اثرگذاری بر منابع آب منطقه است
 
محمد متینی‌پور، عضو هیات‌علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در این زمینه به «فرهیختگان» گفت: «در منطقه 22 شهرداری از سالیان دورتر ساخت‌وسازهای بلندمرتبه‌سازی و برج‌سازی آغاز شد. تعداد خیلی زیادی برج حوالی باغ گیاه‌شناسی ملی ایران ساخته شده است که طی این سال‌ها روی سفره‌های آب زیرزمینی باغ تاثیرگذار بوده است. آخرین پروژه‌ای که ضربه نهایی را می‌زند پروژه‌ای است که در مرز شمالی باغ گیاه‌شناسی قرار دارد. آن پهنه را تعاونی‌های مسکن از شهرداری دریافت کردند و نمی‌دانم داستان آن سو چطور است اما به‌هرحال اینجا را قرار است تبدیل به برج‌ها و آسمانخراش کنند. در مرز شمالی باغ یعنی فقط یک عرض خیابان با دیوار باغ فاصله دارد. به موازی مرز شمالی باغ سراسر آنجا قرار است برج شود. طبعا اولین خسارتی که وارد می‌شود بحث آب است. وقتی آنجا حفره‌های عمیق اتفاق افتد و پی‌ریزی و بتن‌ریزی شود شیب آب که در دامنه کوه آنجا شکل می‌گرفت به سمت باغ قطع می‌شود. ذخیره آب هم پایین می‌رود. اگر چاه‌های عمیق برای فضای سبز احداث کنند، فشار زیادی به ذخایر آب باغ وارد می‌کند که الان هم با مشکل کم‌آبی در باغ مواجه هستیم و در آن زمان بیشتر می‌شود. زیان بعدی این است که نمای بصری باغ کاملا زشت خواهد شد. باغ گیاه‌شناسی یک اثر ملی است و از سال 48 تاسیس شده و میلیاردها‌میلیارد پول صرف آن شده است. این باغ متعلق به همه مردم ایران و نسل‌های بعد ماست. این باغ میراث ملی است. با این حرکت زمینه از بین رفتن تدریجی این باغ را فراهم می‌کنیم، وجهه فرهنگی و ملی این باغ از بین می‌رود. تصور کنید ضلع شمالی پر از برج‌های به آسمان کشیده باشد و افرادی که به باغ می‌آیند برای اینکه به آرامش برسند و شرایط روحی و روانی بهتری داشته باشند، دقیقا همان مناظری را می‌بینند که در شهر می‌دیدند. درصورتی‌که آنجا می‌دانید یک فضای خاص دیگری است.»
 
مهم‌ترین و اولین اثر ساخت‌وسازها آلودگی هواست
 
محمد متینی‌پور درمورد تاثیر این بلند‌مرتبه‌سازی‌ها گفت: «وقتی اطراف اینجا برج‌هایی برافراشته شود، جریان‌های هوا و آلودگی‌های صوتی و آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از تردد زیاد روی گیاهان تاثیرگذار است. آن چیزی که به‌طور شفاف و صریح بیان می‌کنم مهم‌ترین و اولین اثر آلودگی هواست. گونه‌های گیاهی تا جایی می‌توانند آلودگی را تحمل کنند و هرقدر این آلودگی را بیشتر کنیم زمینه زوال آنها را فراهم می‌کنیم. ساختمان سر‌به‌فلک کشیده جلوی کریدور باد را می‌گیرد و اجازه نمی‌دهد این باد در فضای شهر تهران در جریان باشد.»
 
قدرت برج‌سازان در این مملکت زیاد است
 
مشاور رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در رابطه با قرارداد ساخت این برج‌ها و اقداماتی که این موسسه در این راستا انجام داده، عنوان کرد: «قطعا قرارداد با شهرداری بوده و مجوز از شهرداری دریافت کردند. در قدیم قسمتی به نام ارتش بود و قسمتی به نام موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع و سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. به‌عنوان پهنه آموزشی تعریف شده بود، نه مسکونی! نامه‌نگاری‌های مختلف در سطوح مختلف انجام دادیم. منتها اینکه چقدر امیدوار باشیم جواب بدهد نمی‌توان بیان کرد چون قدرت برج‌سازان در این مملکت زیاد است. کاری می‌توان انجام داد و تا جایی که ممکن است باید موضوع را رسانه‌ای کنیم و این میراثی است که از سالیان دور به ما رسیده و ما هم باید به نسل‌های بعدی منتقل کنیم. برای این باغ زحمات زیادی کشیده شده و بیش از چهارهزار نوع گونه گیاهی در این باغ نگهداری می‌شود و ممکن است برخی پایه‌های این گونه‌ها در ایران وجود نداشته باشد یا زمینه انقراض آن در ایران فراهم است ولی در اینجا نگهداری می‌شود.»
 
باغ گیاه‌شناسی ملی ایران در سال 95 به مناسبت هفته منابع طبیعی و با حضور مسئولان با قدمت 48 سال در فهرست میراث طبیعی کشور ثبت شد و امیدواریم با ثبت آثار طبیعی در فهرست میراث طبیعی کشور نسبت به حفظ و نگهداری آنها اقدامات و کوشش بیشتری صورت گیرد و امانتداران خوبی باشیم که به فرموده امیرالمومنین علی(ع): «کسی که امانتداری را به خوبی رعایت کند دین و ایمان خود را به حد کمال رسانده است.»

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه فرهیختگان ، تاریخ انتشار:20 دی 1400، کدخبر:67480 ،www.farhikhtegandaily.com