بر اساس اعلام رسمی معاون امور زراعی وزارت جهاد کشاورزی: این میزان ضایعات در بخش کشاورزی، به طور تقریبی می‌تواند نیاز غذایی بین ۱۶ تا ۱۸ میلیون نفر را تأمین کند و میزان آبی که سالیانه صرف تولید این ضایعات شده است و در عمل از دست می‌دهیم، ۹٫۳ میلیارد مترمکعب است. نکته مهم و قابل توجه آن است که این میزان آب مصرفی، تقریبا معادل کل مصرف بخش شرب، خانگی و صنعت در کل کشور است.

برای نمونه، بر اساس مطالعات صورت گرفته مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، مقدار آب تلف شده ناشی از ضایعات گندم در سال ۹۲-۹۳ معادل ۱٫۹۳ میلیارد مترمکعب است. مدیریت این ضایعات کشاورزی (که عمده آن‌ها از مرحله کاشت تا برداشت است و مصرف‌کننده هیچ نقشی در آن‌ها ندارد) می‌تواند از واردات حدود ۵ میلیون تن محصولات کشاورزی به کشور جلوگیری کند.

در استان خراسان رضوی سالانه حدود هشت میلیون تن انواع محصولات باغی و زراعی برداشت می‌شود که بر اساس آمار اعلامی از سوی فائو، ۳۰ درصد از این میزان تولید، یعنی ۲٫۴ میلیون تن آن به ضایعات تبدیل می‌شود. ارزش اقتصادی این میزان ضایعات بر اساس آمار گمرکی سال ۱۳۹۵ (تن‌ها برای استان خراسان رضوی) حدود دو میلیارد دلار (ارزش افزوده) برآورد شده است.

اما نکته کلیدی و قابل تأمل در این خصوص آن است که به گفته مهندس علایی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، میزان آب مصرفی ضایعات کشاورزی در استان خراسان رضوی یک میلیارد متر مکعب برآورد می‌شود.

مطالعات صورت گرفته توسط معاون فعلی وزیر جهاد کشاورزی با همکاری مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران: مقدار آب تلف شده ناشی از ضایعات کشاورزی به میزان ۹٫۳ میلیارد مترمکعب معادل حدود ۴۵ درصد حجم ذخیره شده کل سد‌های کشور (سال ۹۲-۹۳) است که ارزش اقتصادی آن بیش از ۲٫۸ میلیارد دلار معادل ۳۶۴ هزار میلیارد ریال است.

در این بین، طرح شیرین‌سازی آب دریای عمان و انتقال به مشهد با توجیه تأمین کسری آب استان در حالی به جد در حال پیگیری است که در این طرح قرار است ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب با هزینه اولیه ۴ میلیارد دلار معادل شصت هزار میلیارد تومان برای تأمین نیاز‌های شرب و صنعت و بعضا برخی مصارف خاص کشاورزی استان منتقل شود. برخی مطالعات صورت گرفته هزینه اجرای این طرح را تا حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان هم تخمین و برآورد کرده‌اند. این در حالی است که در این استان و بر طبق آمار رسمی مدیران و مسئولان استانی و کشوری (و نه آمار صرفاً ناشی از مطالعات دانشگاهی) تنها سالیانه بیش از یک میلیارد مترمکعب آب صرف کشت محصولاتی می‌شود که به دلیل سومدیریت و سرمایه‌گذاری صحیح، در نهایت به ضایعات تبدیل می‌شود و سود حاصل از ارزش افزوده آن نیز معادل ۲ میلیارد دلار است.

سوال ساده، اما کلیدی در این خصوص آن است که چرا ما حاضریم بیش از ۴ میلیارد دلار هزینه کرده و ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب را با کلی تبعات و نگرانی‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، هیدروپلیتیکی و و در نهایت امنیتی به مشهد منتقل کنیم، ولی حاضر نیستم کسر اندکی از این سرمایه‌گذاری را صرف پیشگیری از هدر رفت یک میلیارد مترمکعبی آب با سود معادل حداقل دو میلیارد دلار در استان کنیم؟ آیا نمی‌توان با سرمایه‌گذاری لازم، هم این میزان آب مصرفی را در استان احیا و هم از هدر رفت‌های چند میلیارد دلاری در منطقه و کشور پیشگیری کرد و هم با صرف آب کمتر، امنیت غذایی بیشتری را برای کشور تأمین کرد. بدون شک، این‌ها ابتدائیات سیاستگذاری اقتصاد مقاومتی در حوزه کشاورزی با هدف کاهش مصرف آب، افزایش تولید کشاورزی، و افزایش همزمان امنیت آب و غذا در کشور است.

نکته پایانی آنکه بر اساس آمار رسمی اعلام شده توسط شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، سالانه بیش از ۵ میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرزمینی در استان صرف مصارف کشاورزی می‌شود. به بیان ساده، تنها با کاهش ۵ درصدی در مصارف آب کشاورزی در استان، می‌توان همان میزان آبی را که می‌خواهیم با هزینه ۴ میلیارد دلاری از عمان به مشهد و با تبعات شدید اجتماعی، سیاسی، زیست محیطی، اقتصادی و هیدروپلیتیکی منتقل کنیم، در منطقه و مقصد با ضریب اطمینان بسیار بالاتر در دسترس داشت.