شعار سال: بعدازظهر گرم تابستانی ۱۹ مردادماه در حوالی ده ونک و دانشگاه الزهرا (س) پرسه می‌زدم که صدای یک اره برقی به گوشم رسید، سکوت تابستانی محوطه دانشگاه را شکسته بود، کنجکاو شدم، از لابه لای نرده‌های سبز رنگ خیابان به داخل محوطه دانشگاه سرک کشیدم، از پشت نرده‌های دانشگاه یک وانت را دیدم که تنه‌های تنومند درختان محوطه سبز دانشگاه را که بریده شده بودند حمل می‌کرد. این‌ها همان درختانی بودند که سال‌ها سایه‌سارشان ساعات فراغت دانشجویان را پر از آرامش می‌کرد و قرنی پیش زینت‌بخش قصبه ونک بودند.

محوطه دانشگاه نیمه تعطیل تابستانی و تقریبا خلوت بود و جز چند کارگر و پیمانکار که در حال قطعه قطعه کردن تنه درختانی که صد ساله به نظر می‌رسیدند، کسی را نمی‌دیدم. چند تماس با روابط عمومی و مسئولان شهرداری گرفتم تا اینکه به وحید اسماعیلی رئیس اداره فضای سبز منطقه ۳ گزارش قطع درختان را منتقل کردم، فرصتی خواست تا تا موضوع را پیگیری کند. بعد از مدت کوتاهی، تماس گرفته و اعلام کرد: دانشگاه برای سر برُی برخی درختان درخواستی به منطقه ۳ ارائه کرده و گفت: احتمالا آنچه دیدید مربوط به همان مجوز است.

چرا درختان صد ساله در محوطه یک دانشگاه خشک شده‌اند؟

از او خواستم که اجازه بازدید از فضای داخلی و مشاهده میدانی درختان را به من بدهد، قبول کرد و یکی از کارشناسان شهرداری که در محوطه حضور داشت با من تماس گرفت و با همراهی‌اش داخل محوطه سبز دانشگاه شدم، و از نزدیک دیدم که سه درخت چنار قدیمی که ۱۰۰ ساله به نظر می‌رسیدند و سرشاخه‌هایشان خشک شده است از ارتفاع ۴ تا ۶ متر سربریده شده‌اند.

کارشناس گفت: ۴ درخت چنار در محوطه این دانشگاه خشک شده بود و برای عبور و مرور در دانشگاه مخاطراتی ایجاد می‌کرد و ممکن بود هر لحظه بر سر یکی از دانشجویان بیفتد و حادثه‌ای رخ دهد. به همین دلیل مسئولان تصمیم به خشکه‌زنی از راس ۶ متر کرده‌اند.

درباره قدمت این باغ و ارزش درختان چنارش با این کارشناس صحبت کردم و وی با اذعان به اینکه چنار‌های ارزشمند باغ دانشگاه دچار بیماری شده‌اند و آنچنان که لازم بوده از آن‌ها نگهداری نشده است، بر لزوم قطع شاخه‌ها تاکید کرد.

چناری به قدمت چنار تجریش آنهم خشکیده!

در همان محوطه یک درخت که به نظر چند صد ساله می‌آید توجهم را جلب می‌کند، کارشناس همراه گفت: این درخت هم سن چنار تجریش است! درخت به نظر خشکیده می‌آید، اما درکنارش نهالی رشد کرده است. آقای کارشناس تاکید کرد که این درخت نیمه جان است.

درختان چند ساله‌ای که شناسنامه ندارند

پرسیدم این درختان ارزشمند که هر کدام حدود ۱۰۰ ساله به نظر می‌رسند چرا تا به حال شناسنامه‌دار نشده‌اند تا دانشگاه ملزم به حفظ آن‌ها شود، پاسخ داد: از ما کاری ساخته نیست، باید دانشگاه درخواست دهد!

این کارشناس که حفظ نباتات خوانده‌است ابراز داشت: شاید به زودی دیگر درختان این محوطه هم به دلایل متعددی مثل تغییرات اقلیمی و عدم زمستان گذرانی و البته رسیدگی نامناسب خشک شوند.

به تنه درختانی که قطع و پشت وانت تلنبار شده بودند اشاره کرده و گفتم، اما این درختان به ظاهر سالم است، کارشناس، اما تاکید داشت که درختان به دلیل بیماری که دچار شده اند از درون پوسیده اند و تکه از تنه‌های برزمین مانده را بر داشته و توی دست پودر کرد و گفت: این‌ها دیگر برای سلامت جان دانشجویان خطرناک بودند.

دانشگاه مجوزی برای سربُری درختان نداشته‌است

محوطه دانشگاه را بعد از تهیه چند فیلم و عکس ترک کردم و ساعتی بعد با حسین سیگارودی معاون خدمات شهری و محیط زیست منطقه ۳ درباره این اتفاق گفتگو کردم، سیگاررود تاکید کرد که دانشگاه مجوزی برای سربُری درختان نداشته است.

تاکنون ۱۵ درخت در محوطه دانشگاه بدون مجوز قطع شده است

وی با اشاره به اینکه دانشگاه الزهرا در سال‌های گذشته نیز اقدام به قطع درختان بدون هماهنگی با منطقه کرده بود و به همین دلیل جریمه هم برای آن‌ها درنظر گرفته شده است، ابراز داشت: هنوز جریمه سر بُری ۱۱ درخت کهنسالی که در گذشته قطع شدند از سوی دانشگاه پرداخت نشده و سربری ۴ درخت دیگر هم تخلف و بدون مجوز بود.

معاون محیط زیست و خدمات شهری شهرداری تهران با بیان اینکه دانشگاه برای رفع خطر درختان باید از سوی کمیسیون ماده ۷ کسب مجوز می‌کرده است، و طبق بررسی‌ها این مجوز هنوز صادر نشده است، تاکید کرد: سربرداری و قطع درختان و هرگونه جا به جایی آن در اماکن خصوصی و عمومی باید با هماهنگی این کمیسیون باشد.

قطع درختان موقتا متوقف شد

به همین دلیل با گزارشی که از قطع بدون مجوز به منطقه داده شد از ادامه کار جلوگیری شده است.

چرا درختان کهنسال باقی مانده باغ مستوفی الممالک پلاک‌کوبی نمی‌شوند؟

پلاک کوبی درختان چنار این دانشگاه شاید بتواند از ادامه این روند نگهداری ناقص تا حدود زیادی جلوگیری کند؛ چون پلاک‌ها بر روی بستر جی آی اس است و گزارش‌های صحیح و کاربردی از وضعیت درختان در سراسر کشور ارائه می‌کند و علاوه بر اینکه می‌توان از اطلاعات جمع آوری کرد، در تهیه نقشه‌های مفید فضای سبز و شهرداری بهره برد. همچنین اطلاعات مفید و دقیقی از تعداد درختان، سن، گونه، بیماری، آفات، قطر، و حتی مختصات آن‌ها چه از نظر شهرداری و چه از نظر سازمان نقشه برداری و جی آی اس و گزینه‌های کاربردی دیگر است بدست می‌آید.

از سیگارودی معاون خدمات شهری منطقه ۳ درباره اینکه چرا درختان با این قدمت و تاریخچه هنوز در محیط دانشگاهی که باید حساسیت بیشتری وجود داشته باشد، پلاک کوبی نشده است پرسیدم و وی در پاسخ به این سوال گفت:، چون ملک دانشگاه زیر نظر شهرداری تهران نیست، نگه داری درختان آن نیز بر عهده مالک است و مالک برای پلاک‌کوبی و شناسنامه‌دار کردن این درختان باید پیشنهاد دهد. البته اگر خسارتی به درختان وارد شود شهرداری با حکم قضایی برای بررسی علل این خسارات دخالت می‌کند.

قدمت برخی درختان محوطه دانشگاه الزهرا و باغ ایرانی که در محدوده ده ونک است، به ۳۰۰ سال می‌رسد، و گفته می‌شود این درختان در زمان میرزا حسن مستوفی‌الممالک معروف به «آقا»، در دورهٔ قاجار و پهلوی اول وزیر دارایی بوده است کاشته شده است.

این محدوده باغات مستوفی الممالک معروف است، او با خرید زمین‌های ونک و محدوده اطرافش با احداث ۸ قنات آباد کرد و با تقسیم زمین‌های ده ونک به زمین‌ها کشاورزی و باغ بنای آبادانی آن را فراهم کرد.

حالا از آن باغ و قصبه تنها یک عمارت و آرامگاه باقی مانده و درختانی که با قدمت بالای ۱۰۰ سال در محوطه این دانشگاه باقی مانده است که میراث طبیعی تهران به حساب می‌آیند، اما به دلیل نبود اطلاعات از تعداد دقیق‌شان سرنوشتی همانند سرنوشت دیگردرختان خانه باغ‌های قدیمی تهران در انتظارشان است.

به نظر می‌رسد ورود مدیریت شهری به بحث نگهداری از درختان کهنسال به عنوان میراث طبیعی شهر و شناسنامه دار کردن آن‌ها بتواند تا حدودی از نابودی آن‌ها جلوگیری کرده و به حفظ محیط زیست شهری مطلوبتر کمک کرد.