واردات کالا‌های اساسی در قبضه شرکت‌های دولتی در کنار ضعف‌های نظارتی و اقدامات موثر بر مقابله با تعارض منافع و فسادستیزی

بعد از بهشتی بنام پست‌های مدیریت دولتی در سطوح کلان، دومین بهشت با پتانسیل بالا برای کاسب کاری و فساد، مدیریت شرکت‌های دولتی است، حیاط خلوتی که عموما شاهد ضعف مسلم نظارتی در آن هستیم. تعارض منافع، کم توجهی به انضباط مالی، اهمال‌های ریز و درشت مدیریتی، محفل گرایی ها، رانت‌ها، فساد‌های کوچک و بزرگ، بخشی از این آشفته بازار است که کمترین اوجهی به سامان دهی ان در دوره مدیریت اصلاح طلبان و حتی دوره مدیریت اصولگرا‌ها نمی‌شود. منافع ملی هم جزو عناصر چندگانه کشک و پشم در جدول مندلیف بیاورید تا زمانی که با افعال معکوس مجبوریم بگوییم زنده باد فساد. زنده باد رانت.

شعار سال: در سال جاری طبق اعلام سازمان بنادر و دریانوردی بیش از ۱۵.۵ میلیون تن کالا در بنادر تخلیه شده است. کالا‌هایی که بخش قابل توجهی از آن‌ها را سازمان‌های دولتی در قالب رقیب اصلی بخش‌خصوصی وارد می‌کنند.

در سال‌های اخیر دولت بزرگترین رقیب بخش خصوصی در جریان واردات کالا‌های اساسی بوده است؛ رقیبی که به راحتی پشت حریفش را خوابانده؛ ولی قادر به ترخیص کالاهایش از گمرک نیست.

براساس داده‌های کارشناسی نشده گمرک در ۸ ماهه سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۱۲ میلیون و ۷۵ هزار تن گندم، برنج، جو، ذرت و سویا به ارزش ۶ میلیارد و ۶۴۳ میلیون و ۴۴۵ هزار دلار وارد کشور شده است. واکاوی داده‌های ۸ ماهه نشان می‌دهد، در بین پنج کالا‌های مورد بررسی، بیشترین ارزی بری از آن ذرت و کمترین ارز بری از آن جو بوده است و شاید به تعبیر دیگر بیشترین ارزی بری از آن نهاده‌های دام و طیور است که واردات آن‌ها در سال جاری عمدتا از طریق سازمان‌های دولتی انجام می‌شود. پیشتر دولت در حوزه واردات گندم متمرکز بود. اما شرکت پشتیبانی امور دام و شرکت بازرگانی دولتی که نیمه نخست سال جاری سید جواد ساداتی نژاد، وزیر جهادکشاوزری وعده حذف آن‌ها را داده بود؛ تا بخش خصوصی به موضوع واردات گندم نیز ورود کنند. نه تنها محقق نشد، بلکه این دو شرکت پر قدرت‌تر در کنار واردات گندم، واردات نهاده‌های دام و طیور را در دست گرفتند. هرچند که هنوز بخش قابل توجهی از این نهاده‌ها در گمرک در حال فاسد شدن است و تلاشی هم برای خروج آن نمی‌شود.

۸ ماهه ۱۴۰۰

داده‌های گمرک نشان میدهد، در بازه مورد بررسی ایران، ۳ میلیون و ۹۶ هزار و ۵۵۵ تن گندم (معمولی) به ارزش یک میلیارد و ۳۴۹ میلیون و ۲۸۹ هزار دلار خریداری کرده است.

درهمین مقطع انواع برنج وارداتی اعم از نیمه سفید شده، کامل سفید شده، پوست کنده شده و خرده برنج ارزشی بالغ بر یک میلیارد و ۶۳۰ میلیون دلار داشته است. در ضمن بیشتر حجم برنج وارداتی مربوط به برنج کامل شده است که وزنی بالغ بر یک میلیون و ۲۷۴ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۱۵۷ میلیون دلار بوده است. این آمار میزان ارزش انواع برنج وارداتی را به رقمی بیش از ۱ میلیارد و ۶۳۰ هزار دلار رسانده است.

در این بازه بالغ بر ۷ میلیون تن نهاده دام و طیور وارد شده است که از این میزان بیش از ۹۱۳ هزار و ۶۴۹ تن جو به ارزش ۳۵۲ میلیون و ۸۶۹ هزار دلار وارد شده است.

در این دوره حجم واردات انواع ذرت بالغ بر ۵ میلیون و ۱۲۶ هزار و ۳۸۶ تن بوده که ارزشی بالغ بر ۲ میلیارد و ۶۳ میلیون و ۹۱۹ هزار دلار داشته است. از این میزان واردات ذرت بیشترین سهم از آن ذرت دامی به میزان ۵ میلیون ۱۰۲ هزار تن بوده است.

داده‌های موجود نشان می‌دهند، در ۸ ماهه سال ۱۴۰۱ میزان سویا وارداتی به رقم ۱ میلیون و ۶۰۶ هزار تن رسیده که ارزش آن ۱ میلیارد و ۲۴۷ میلیون و ۱۷۵ دلار برآورد شده است.

در تحلیل روند این واردات محمدمهدی نهاوندی عضو هیات مدیره انجمن واردکنندگان نهاده‌های دام وطیور ایران می‌گوید، واردات نهاده‌های دامی در هشت ماهه سال ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ وزنی ۴۰ درصد کاهش یافته است. او افزود: در این بین نکته مهم این است که سهم دولت از این واردات ۵۰ درصد رشد کرده است.

او افزود: ورود سازمان‌های دولتی به بازار جهانی فعالان بخش خصوصی را تحت فشار قرار می‌دهد و آن‌ها را در برنامه‌ریزی‌هایشان دچار چالش می‌کند.

تخلیه کالا‌های اساسی

وضعیت تخلیه کالا‌های اساسی براساس آمار سازمان بنادر نشان می‌دهد، تا پایان آبان سال جاری معادل ۱۵ میلیون و ۶۰۱ هزار و ۱۸۹ تن گندم، جو، ذرت، سویا، برنج، شکر و روغن تخلیه شده است. این آمار بیش از داده‌های گمرک در مورد ۵ کالا‌های مورد بررسی است. با این حال طبق اعلام سازمان بنادر میزان تخلیه گندم در ۸ ماهه سال ۱۴۰۱ معادل ۳ میلیون و ۸۵۲ هزار و ۳۶۲ تن بود که نسبت به تخلیه ۳ میلیون ۸۷۰ هزار و ۶۲۱ تنی در مدت مشابه سال ۱۴۰۰، وضعیت مشابهی را تجربه کرده است.

میزان تخلیه جو نیز تا ابتدای آذر سال جاری معادل ۱ میلیون ۴۷۱ هزار و ۲۳۱ تن ثبت شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است. این رقم سال گذشته، ۲ میلیون و ۴۴۲ هزار و ۶۷۶ تن بوده است.

اما میزان تخلیه ذرت تا پایان آبان سال جاری معادل ۵ میلیون و ۷۵۰ هزار و ۵۳۲ تن اعلام شده است. طبق داده‌های سازمان بنادر میزان تخلیه این کالا در مدت مشابه سال گذشته ۵ میلیون و ۶۷۳ هزار و ۹۵۷ بوده که حاکی از رشد ۱ درصدی است.

بنا به اعلام این سازمان میزان تخلیه سویا در ۸ ماهه سال ۱۴۰۱ معادل ۲ میلیون ۴۰۷ هزار و ۶۹ تن و تخلیه سویا در مدت مشابه سال گذشته معادل ۳ میلیون و ۵۵۹ هزار و ۳۷۴ تن بوده است.

درضمن میزان تخلیه شکر در بنادر کشور تا پایان آبان امسال به یک میلیون و ۸۵ هزار و ۶۵۳ تن رسیده است. باتوجه به میزان واردات این کالا در مدت مشابه سال قبل که ۸۵۳ هزار و ۴۴۶ تن بوده؛ واردات این کالا ۲۷ درصد رشد کرده است.

در این بین میزان تخلیه روغن در بنادر کشور در ۸ ماهه سال ۱۴۰۱ معادل ۸۶۳ هزار و ۷۳۲ تن بوده است. این رقم در مدت مشابه سال ۱۴۰۰ معادل یک میلیون و ۳۳۰ هزار و ۵۷۴ تن روغن ثبت شده است.