شعارسال: استان البرز با داشتن آب و هوای مناسب در دامنهها و ارتفاعاتی همچون طالقان، جاده کرج چالوس و دیگر نقاط خوش آب و هوا شرایط مناسبی برای پرورش زنبور و فعالیت صنعت زنبورداری است. با فعالیت ۷۶۰ زنبور دار و ۷۶ هزار کلونی در سال حدود ۴۶۵ تن عسل در البرز تولید میشود.
تیم گزارشگر و مستند رسانه برای گزارشی از ظرفیت ها، روند تولید، چالشها و صحبتهای زنبورداران راهی جاده هشتگرد به طالقان که تعدادی از فعالان این صنعت در آن مستقر هستند، شد. جاده تازه احداث شدهای که به دلیل پر پیچ و خم و خطرساز بودن، بیشتر روزهای زمستان بسته و کم تردد است، اما ظاهرا" مکان مناسبی برای ایجاد زنبورستان و فعالان این صنعت است.
*ایران رتبه سوم جهان در تولید عسل را دارد
محمد فتحی نیا که هم در استان خوزستان و هم در البرز رتبه برتر و نمونه زنبورداری و پرورش «ملکه» و ژل رویال را کسب کرده است، به خبرنگار گفت: صنعت زنبورداری در البرز چالشهای زیادی دارد و متاسفانه از حمایت کمی برخوردار شده است.
فتحی نیا مدیر «زنبورستان آپینا» با بیان اینکه ایران تقریباً ۱۱ میلیون کلونی دارد که پس از چین و ترکیه دارای رتبه سوم جهان است، گفت: کشور ما تولید عسل خیلی بالایی هم دارد و حدود ۱۳۶ هزار تن در سال گذشته عسل برداشت شد. ظرفیتهای تولید ژل رویال، سم زنبور، بره موم و فرآوردههای دیگر زنبور عسل را اینجا داریم، ولی به خاطر دلایل سیاسی توان صادرات نداریم، از طرف دیگر محصولاتی مانند عسل و ژل رویال به صورت قاچاق و غیرقانونی از کشورهای همسایه وارد کشور میشوند که این موضوع به صنعت زنبورداری ایران آسیب میرساند.
فتحی نیا با تاکید بر اینکه ما یکی از بهترین و با کیفیتترین ژل رویال دنیا را داریم، اما نمیتوانیم آن را صادر کنیم، اضافه کرد: متاسفانه از کشورهای همسایه به صورت غیر قانونی وارد میشود و ژل رویالی که وارد کشور میشود فوق العاده بی کیفیت است و موجب تغییر دید مصرف کننده نسبت به این محصول میشود. عسل هم داستان خود را دارد و قاچاق آن به کشور آسیبهای خود را دارد.
این زنبوردار نمونه در تشریح انواع عسل گفت: ما چند نوع عسل داریم، یک سری عسلهای طبیعی داریم که زنبور را در طبیعت میگذاریم که از گیاهان کوهی یا مزارع شهد میگیرد و به کندو میآورد و یک سری عسلهایی به نام عسلهای تغذیهای هستند و زمانی که شرایط صحرا خوب نباشد زنبوردار به زنبور شکر میدهد و عسل برداشت میکند، این عسل نیمه تغذیهای محسوب میشود.
در این نوع، چون وارد معده زنبور شده و آنزیمهای زنبور ترشح شدند باز هم تا حدودی خواص عسل را دارد. عسلهای دیگری به نام تقلبی هستند و منشأ این عسلها قندهای صنعتی اند که ۲۰۰۰ برابر شیرینتر از شکر و فوق العاده سرطان زا هستند.
*هر کدام از ۶ فرآورده زنبور آورده اقتصادی متفاوتی دارند
فتحی نیا در پاسخ به این پرسش که آورده اقتصادی هر کندو چقدر است، با بیان اینکه زنبور عسل فرآوردههای فراوان و متنوعی دارد، توضیح داد: یک سری از محصولات هستند که زنبورعسل از طبیعت میگیرد مانند گرده گل، بره موم، موم زنبورعسل و یک سری فرآوردهها مانند سم زنبور، ژل رویال و موم زنبور هم هستند که از بدن زنبور ترشح میشود و همه اینها برای سلامتی انسان مفید است.
محصولات مذکور ۶ فرآورده اصلی زنبور عسل هستند که هر کدام آوردههای اقتصادی برای ما دارد، از هر کندو میانگین بین یک تا دو کیلوگرم در سال میتوانیم ژل رویال برداشت کنیم و این رکوردی است که من ثبت کردم.
یکی دیگر از فرآوردههای زنبور، گرده گل است که ما با گذاشتن گرده گیر در جلوی کندوها میتوانیم گرده گل بگیریم. یکی از فواید زنبور عسل این است که همیشه بیش از نیاز خود، به کندو میآورد و اگر تکنیک و روش را بلد باشیم قسمت مازاد را از آن برداشت میکنیم.
به عنوان مثال زنبور از گرده گل به عنوان یک منبع پروتئینی و از عسل به عنوان منبع غذایی استفاده میکند همچنین ژل رویال غذای زنبور ملکه است. ما بخشی از ژل رویال، عسل و گرده گلی را که زنبور نیازی به آن ندارد و میخواهد پس انداز کند را برداشت میکنیم.
*بررسی فرآیند برداشت عسل
تیم مستند رسانه در قدم بعد با حضور در زنبورستان «محمد دهقان نژاد» که مدیرعامل تعاونی زنبورداران ساوجبلاغ هم هست، فرآیند برداشت عسل را بررسی و به تصویر کشید تا به اشتراک بگذارد.
دهقان نژاد هم در پاسخ به این پرسش که چند کندو دارند و میزان برداشت سالانه شان چقدر است گفت: در گروه تولیدی دهقان نزدیک به ۵۰۰ کلونی داریم و میانگین برداشت سالیانه ما متفاوت است. البته بحث رکورد کندو هست که برخی کندوها رکوردهای خاصی میزنند، اما در مجموع، کل رکوردها را جمع میکنیم تقسیم بر کندوها میکنیم و میانگین برداشت عسل را در سال اعلام میکنیم، به عنوان مثال میانگین تولید امسال ۱۸ و سال گذشته ۲۲ کیلو بوده است.
وی در تشریح فعالیت خود گفت: پس از اینکه در مناطق پایین دستی در فصل بهار زنبور سازی را انجام دادیم، کلونی هایمان را به بیشترین حد جمعیت رساندیم سپس با یک آرایش پای عسلی که میخواهیم از کوهستان بگیریم مینشینیم.
*فرآیند برداشت عسل سختیهای خاص خود را دارد
دهقان نژاد افزود: ما در بازه زمانی که شهد کوهستان جاری میشود در زنبورستان مستقر میشویم، معمولا شهد این منطقه اواخر تیرماه (۲۰ تا ۳۰ ماه) تکمیل میشود و ما برداشت عسل از داخل کندوها را شروع میکنیم که فرآیندی با سختیهای مختص خود است.
در این بازه زمانی تیم ما جمع میشود یک گروهی عسلها را از داخل کندوها بیرون میکشند، در چادر عسل گیری سعی میکنیم با فرآینده کاملا بهداشتی عسل را برداشت و استراکچر کنیم و سپس وارد حلبها کنیم سپس بسته بندی کرده و به بازار فروش میبریم.
دهقان نژاد با بیان اینکه ما تمامی محصولات زنبور عسل را در بازههای زمانی مختلف تولید میکنیم، افزود: در اردیبهشت ژل، از اردیبهشت تا تیر ماه گرده تولید میکنیم و شهریور هم در مزارع ذرت برداشت گرده داریم.
برای اینکه عسل بیشتری برداشت کنیم ملکه هایمان را در قفسهای مخصوصی حبس میکنیم که تخم ریزی آنها قطع شود و اکثر محصولی که از بیرون میآورد مجبور میشود که ذخیره کند. این کار حسنهای دیگری هم دارد مثلاً، چون تخم ریزی نمیکند بیماری ها، لارو میری و کَنه اش به حداقل میرسد و درمانش در این فصل بسیار راحت میشود.
این زنبوردار در پاسخ به اینکه چرا برخی از موم و عسلها تیره هستند، گفت: دلیل آن این است که پوکههای تیره یک الی ۲ سال است که روی زنبور کار میکند و زنبور مکررا در آن تخم ریزی میکند موجب تیرگی میشود. زنبور بخاطر اینکه داخل حجرهها را ضدعفونی کند با بره موم آغشته میشود و بره موم به مرور زمان قابی که از اول سفید بوده با هر تخم ریزی و ضدعفونی تیره میشود. ناگفته نماند که عسل تیره برای پروستات خوب است.
دهقان نژاد اظهار کرد: یکی از مهمترین مشکلات ما همکاری منابع طبیعی برای ایجاد راههای ارتباطی دسترسی به چرای زنبور عسل است. جلوگیری از چرای بی رویه دام و کم توجهی دامپزشکی برای داروها از دیگر مواردی است که نیاز به حمایت داریم.
این زنبوردار با بیان اینکه بیمه زنبورداری بسیار محدود است، افزود: بسیاری چیزها به زنبوردارها تعلق نمیگیرد و از طرفی مهمتر از آن بیمه خود زنبورداران است. بخاطر اینکه شغل زنبورداران سیار است و کد کاردانی ندارد نمیتوانند خود را بیمه کنند.
تمام زنبورداران یا شغل دوم شان است و یا اگر شغل اصلی آنها باشد نمیتوانند بیمه شان را از طریق زنبورداری واریز کنند. امیدواریم مسئولان در این مورد صدای زنبورداران را بشنوند و رسیدگی کنند.
*تسهیلات و ماده ۱۳۳ قانون مالیاتی از دیگر مشکلات زنبورداران است
دهقان نژاد ادامه داد: مشکل دیگر زنبورداران تسهیلات است، تسهیلاتی که بانکها میخواهند به زنبورداران بدهند آنها را ملزم به افزایش کلونی میکنند و با خرید اضافه کلونی به آنها وام میدهند. در صورتی که زنبوردار توانایی نگهداری تعداد قبلی کلونیها را ندارد و عوض اینکه کمک کنند یک بار مسئولیتی هم روی گردن او میگذارند تا وام بدهند و این وام وجهه حمایتی ندارد و میخواهند به قعر ورشکستی بکشند..
وی با بیان اینکه صنعت و معدن بخش نهادهها را برای ما فعال نکرده، توضیح داد: یعنی مثل مرغ داران، گاو داران و دامداران گزینهای به نام نهاده زنبور عسل تعرفه اش را برای ما انجام نداده اند..
بخش دیگر ماده ۱۳۳ امور مالیاتی است که انتظار داریم مسئولین کمک کنند و ۹ درصد ارزش افزوده را از زنبورداری که در بیابان زحمت میکشد کم کنند و ما جزو اقشاری باشیم که این ارزش افزوده را پرداخت نکنیم.
*در خصوص بیمه زنبورداران خلاء قانونی داریم و جهاد مسئولیتی ندارد
خبرنگار برای پیگیری مطالبات زنبورداران با معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان البرز گفتگو کرد و «اصغر حیدری» در خصوص مشکل بیمه زنبورداران گفت: مشاغل خرد، چون خودشان خویش فرما هستند کارگر را میتوانند بیمه کنند، اما خودشان را نمیتوانند و این مشکلی هست که نیاز به قانون دارد و تا زمانی هم که مجلس این قانون را تصویب نکند مسائل خارج از حیطه جهاد محسوب میشود.
به عنوان مثال رئیس یک کارخانه یا شرکت، خود را نمیتواند بیمه کند، اما همه کارگران را بیمه میکند و در این بحث هم تا ۵ نفر معافیت بیمهای دارد که مبلغ ناچیزی بابت بیمه آنها میگیرند یعنی به جای ۲۷ درصد مبلغ ۵ یا ۷ در صد از وی میگیرند، اما قانونی برای خویش فرمایی نیست و مدیر نمیتواند خود را بیمه کند.
حیدری افزود: برای برنامه پنج ساله هفتم که در حال نوشتن آن هستند، پیشنهاد ما این بوده که برای مشاغل خانگی و خُرد مانند «زنبور داری» مشکل بیمه حل شود. ما پیشنهاد دادیم، اما حل این مشکل دست ما نیست و این خلا قانون است.
متاسفانه زنبورداران ۵۰ تُن قبل از عید و ۱۵۰ تن پس از عید سهمیه خود را سوزاندند، چون به واسطه ضعف در تعاونی شان و بدلیل اینکه پول ندارند شکر بخرند و تولید کنند، سهمیه خود را تحویل نگرفتند
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی البرز همچنین در پاسخ به مشکل تامین نهادههای زنبور داران گفت: متاسفانه زنبورداران ۵۰ تُن قبل از عید و ۱۵۰ تن پس از عید سهمیه خود را سوزاندند، چون به واسطه ضعف در تعاونی شان و بدلیل اینکه پول ندارند شکر بخرند و تولید کنند، سهمیه خود را تحویل نگرفتند.
حیدری گفت: اتحادیه باید ۲ میلیارد تومان پرداخت میکرد تا نهاده را از بندر امام خریداری کند، هزینه حمل بار هم باید پرداخت میشد تا نهاده مورد نیاز زنبورداران به دستشان برسد، اما، چون در ساختار تعاونی زنبورداران ضعف وجود دارد این نهادهها خریداری نشد و به دست زنبورداران نرسید.
*البرز با ۷۶۰ زنبوردار و ۷۶ هزار کلونی سالانه ۴۶۵ تن عسل تولیدی دارد
وی با تاکید بر اینکه وزارتخانه با تمام وجود جنگید و مشکل نهادهای که از سبد زنبورداران حذف شده بود را حل کرد تا بازگرداند، گفت:، اما آنها به دلیل اینکه پول نداشتند دنبال گرفتن شکر نرفتند و دو کوپن خود را سوزاندند.
مشکل هم ضعف اتحادیه بود نه جهاد کشاورزی و زنبورداران آسیب دیدند. دولت نمیتواند دو میلیارد تومان بدهد و تعاونی بدلیل مشکلات حمل بار باز هم نتواند کاری بکند.
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی البرز با بیان اینکه حدود ۷۶۰ زنبور دار و ۷۶ هزار کلونی با ۴۶۵ تن تولید سالانه عسل در البرز داریم، گفت: سرانه مصرف عسل در استان ۱/۲ کیلو است ما به اندازه نیازمان در استان تولید نمیکنیم و استان مصرف کننده هستیم. در تولید تخم مرغ و شیر مازاد داریم و صادرات انجام میشود، اما در بحث عسل استان صادر کننده نیستیم. متاسفانه اکثر عسلهای ما تغذیهای هستند یعنی خارجیها میفهمند و تفاوت بین تغذیه عسل با شکر و عسل طبیعی را تشخیص میدهند.
حیدری اضافه کرد: صادرات شرایط و ضوابطی دارد که اگر نتوانند رعایت کنند محصول ما برمی گردد. صادر کننده با تولید کننده یکی نیستند، تولید کننده عمدتا کارت بازرگانی ندارد. ممکن است صادرات عسل هم داشته باشیم، ولی مبدا از استان دیگری باشد و جهاد کشاورزی داشبوردی از سامانه گمرک ندارد م متوجه نمیشویم چه چیزی صادر میشود. این موضوع یکی از مشکلات ما است که دسترسی نداریم و متوجه نوع و میزان صادرات از حوزه جهاد کشاورزی نمیشویم.
شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت تحلیل بازار، تاریخ انتشار: 10مرداد1402، کدخبر: 234520، www.tahlilbazaar.com