شعارسال: بندر مشهدسر یا بابل امروزی در دوره پهلوی اول یکی از بارانداز‌های شوروی محسوب می‌شد. در این بندر بود که نفت و سماور از شوروی و باکو وارد ایران می‌شد و کتان و پنبه و کدو قلیونی بابل به شوروی فرستاده می‌شد. بنای تجارت‌خانه روس که کاملا مشابه یکدیگر و در کنار هم قرار داشتند با هدف راه‌اندازی فعالیت‌های تجاری ایران و شوروی ایجاد شد.

هر چند این بنا در جنگ‌جهانی اول توسط نیرو‌های شوروی اشغال شد و تبدیل به محل استقرار فرماندهی شوروی شد، اما پس از جنگ این بنا در اختیار دولت ایران قرار گرفت.

«علیرضا صادقی امیری» فعال حوزه میراث فرهنگی و گردشگری و دبیر انجمن جوانان سپید پارس در این رابطه می‌گوید: بنای تاریخی تجارت‌خانه روس یا خانه تاریخی سلمان در فاصله کمتر از ۵۰ متری پل تاریخی محمدحسن‌خان در بابل قرار گرفته است. با این وجود، هم پل محمدحسن‌خان که مربوط به دوره زند است و در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده و هم بنای تاریخی و ثبت ملی شده تجارت‌خانه روس در دهه‌های گذشته با تخریب‌های متعددی مواجه شده‌اند که با اعتراض انجمن‌های مردم نهاد و فعالان میراث‌فرهنگی از تخریب کامل نجات پیدا کرده‌اند.

او می‌گوید: تجارت‌خانه روس که در مسیر یک جاده قرار داشت قرار بود به‌طور کامل ویران شود تا مسیر گذر خودرو‌ها مستقیم و بدون پیچ اجرا می‌شد که این اقدام با اعتراض فعالان میراث‌فرهنگی و ایجاد یک پیچ اضطراری متوقف و در آن بازه زمانی حفظ شد، ولی پس از آن این بنای تاریخی تخلیه و بدون کاربری و حفاظت رها شد.

به گفته صادقی امیری، تجارت‌خانه روس در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ تحت‌عنوان «مجتمع خدمات حمایتی سلمان» تبدیل به نگهداری کودکان بهزیستی شد و پس از آن بهزیستی این بنا را به بخش خصوصی واگذار کرد و این بنای تاریخی تبدیل به مهدکودک و چند سال بعد به دفتر زیارتی و گردشگری تبدیل شد.

این فعال میراث‌فرهنگی می‌گوید: بنا دارای کاربری‌های مختلف بود تا اینکه بحث ایجاد پل در کنار پل محمدحسن‌خان مطرح شد زمزمه‌هایی هم شنیده شد مبنی براینکه ساختمان تجارت‌خانه به شهرداری برای تخریب واگذار شده هرچند که این بنا از تخریب کامل در امان ماند، اما هم‌اکنون بدون هیچ کاربری و برنامه حفاظتی رها شده است.

آنطور که صادقی امیری می‌گوید: از یک سو، رهاسازی باعث شده پنچره‌های این بنا سرقت و تخریب شود و از سوی دیگر، بارش‌های فصلی و منطقه‌ای نیز در نبود برنامه‌های مرمتی ساختمان تجارت‌خانه روس با آسیب‌های جدی مواجه کرده است. این درحالی است که اداره کل میراث فرهنگی شهرستان بابل و استان مازندران واکنشی نسبت به این موضوع نداشته‌اند و تاکنون موضوع مرمت با بهسازی و مرمت این اثر ارزشمند پیشنهاد یا اجرا نشده است.

این درحالی است که مازندران منطقه‌ای نمناک و مرطوب است و آثار و بنا‌های تاریخی آن نیازمند پایش و مرمت مداوم است.

این فعال میراث‌فرهنگی با بیان اینکه با خرید املاک همجوار این بنا و عبور جاده از کنار آن هنوز هم می‌توان این اثر ملی را نجات داد، ادامه داد: در نزدیکی خانه تاریخی سلمان، آثار تاریخی زیادی مانند، پل محمد حسنخان، برج دیدبانی، سر در دانشگاه بابل، بلوار تاریخی نوشیروانی، کاخ تاریخی شاه، باغ ملی، و پارک بانوان، کنارگذر ساحلی و رودخانه دائمی بابلرود وجود دارد، که همه این بنا‌ها ثبت ملی و یکی از مهم‌ترین و توانمند‌ترین مکان‌های گردشگری محسوب می‌شوند، و شهرداری و اداره میراث فرهنگی می‌توانند با ایجاد طرحی کارشناسانه و در راستای توسعه پایدار این منطقه از شهرستان بابل را به قطب گردشگری شهرستان و یا منطقه بدل کنند، نه آنکه تنها راه توسعه را تخریب آثار تاریخی و افزودن حجم بتون و آهن و آسفالت و بلوار سنگی بدانند. جلوگیری از این اقدام تخریبی نیازمند تعامل و همکاری میان شهرداری، میراث فرهنگی و سازمان‌های مردم نهاد دارد، انفعال دستگا‌های اجرایی و ذیربط سبب تخریب این اثر فاخر ملی خواهد شد.

او تاکید کرد: ضروری است که شهرداری‌ها، اوقاف و همه دستگاه‌های همسو و متولی و نظارتی، با انجمن‌ها و کنشگران این حوزه همراه شوند تا با حفظ شاخصه‌ها و آثار فرهنگی و تاریخی، گامی در راستای توسعه پایدار شهری و فرهنگی بردارند؛ چرا که گردشگری مهمترین و کم هزینه‌ترین درآمد و جریان اقتصادی در توسعه شهر‌های تاریخی-فرهنگی، گردشگری است و در صورت حفظ هویت آثار تاریخی و طبیعی شهر‌ها در یک فرآیند میان و بلند مدت شاهد تاثیرات اقتصادی با ورود گردشگران داخلی و خارجی خواهیم بود و جامعه و توسعه شهری به گونه پایدار و با ضرب آهنگی منظم پیش خواهد رفت.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از ایلنا، تاریخ انتشار: 13تیر1403، کدخبر:1500490، www.ilna.ir