شعارسال: واژۀ «کودکان خیابانی» (کودکان کار و خیابان) اولین‌بار در سال ۱۳۷۸ در ادبیات رسمی سیاست‌‏گذاری توسط بهزیستی وارد شد. این اتفاق پس از آن بود که سال ۷۷ «یونیسف» اولین کارگاه آموزشی را در این زمینه در تهران برگزار کرد و با دعوت سازمان‏‌های دولتی و غیردولتی و مردم‌نهاد از جمله بهزیستی و شهرداری، سعی کرد توجه را در این زمینه بیشتر کند؛ بنابراین چارچوب طرح این مبحث در سیاست‌گذاری در ایران در چارچوبِ گفتمانِ یونیسف یعنی «کنوانسیون حقوق کودک» و «شهر دوست‌دار کودک» بوده است.

این موضوع طی سال‌ها تحولاتی را از منظر رویکردِ اجرایی و عملی گذرانده است و آنچه اکنون اصول اساسی در این زمینه را تشکیل می‌دهند، عبارتند از: حمایت، جذب و توانمندسازی. بااین‌حال، در عمل نقایص زیادی وجود دارد. حمایت عمدتاً فقط مرکزمحور است و همین سبب شده است که بنابر بررسی‌های انجام شده، بیش از نیمی از کودکان کار و خیابان در شهر تهران که بیشترین مراکز خدماتی را هم دارد، از هرگونه پوشش خدمات و حمایتی محروم بمانند و ارزیابی‌های پژوهشگران و سازمان‌های مردم‌نهادِ مرتبط، نشان می‌دهد که ضرورت دارد با بازنگری در نحوۀ ارائۀ خدمات، خدمات در محیط کار و خدمات در محل زندگی، با جدیت در دستور کار قرار گیرد. جذب به جمع‌آوری «کژکارکرد» پیدا کرده است که موجب سلب اعتمادِ کودکان می‌شود و البته تقریباً برجسته‌ترین تصویری است که کودکان کار و خیابان از دستگاه‌های دولتی و عمومی در رابطه با خود دارند؛ یعنی دستگیری توسط مأموران. توانمندسازی هم تقریباً مفقوده است و برای آن برنامه‌های روشنی به‌ویژه در سطح اجتماعات محلی وجود ندارد.

برای بازآرایی نقش بهزیستی در چارچوبِ اصولِ حمایت، جذب و توانمندسازی، لازم است که این نقش با برنامۀ «شهر دوست‌دار کودک» پیوند بخورد؛ برنامه‌ای که بر اهمیت بهبود شرایط محیطی، نقش شهر در ارائۀ خدمات، ارتقاء اجتماعات محلی و توانمندسازی آن‌ها و عاملیتِ کودکان برای تغییرِ شرایطشان تأکید دارد. برای این مقصود می‌بایست سازمان بهزیستی نقش جدی در همکاری برای تحقق سند الزامات و ضوابط عام شهر دوست‌دار کودک و سایر شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مرتبط ایفا کند، در سیاست‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری مشارکت فعال داشته باشد، رویکرد خـود را از نقـش صرفاً مددکاری به مشارکت‌طلبی تغییر دهد و البته این تحول نیازمندِ تغییر رویکرد در سازمان‌های مردم‌نهادِ مرتبط است تا آن‌ها نیز ارائۀ خدمات در شهر، ارائۀ برنامه برای توسعۀ محلی و توانمندسازی اجتماعات و برنامه‌های بهبود محیطی را در دستور کار قرار دهند و از نگاه «مددجومحور» به کودکان کار و خیابان به نگاه سوژه‌محور و فاعلیتِ کودکان برای بهبود شرایط گذر کنند.

شهر دوست‌دار کودک فانتزی نیست، نقاشی و زمین بازی نیست. شهر دوست‌دار کودک یعنی حقِ بهزیستی کودکان با تمرکز بر کودکانی که به‌صورت سیستماتیکی حق کودکی آن‌ها نقض می‌شود. از جمله کودکان در شرایط دشوار (کودکان کار، کودکان خیابان، کودکان مهاجر، کودکان محله‌های فقیرنشین، کودکان بازمانده از تحصیل و ….) و کودکان دارای نیاز‌های ویژه (کودکان دارای معلولیت، کودکان اوتیستیک، کودکان دارای بیماری‌های مزمن یا خاص). در اسناد و شیوه‌نامه‌های آن نیز تأکید ویژه‌ای بر رفع فقر از کودکان، رفع تبعیض از کودکان، توانمندسازی کودکان و مشارکت کودکان با توجه ویژه بر همه‌شمولی و تبعیض مثبت به نفعِ کودکان در شرایط دشوار و کودکان با نیاز‌های ویژه شده است.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پیام ما، تاریخ انتشار: 27تیر1403، کدخبر:111607، payamema.ir