پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

سرویس ویژه نمایندگی لنز و عدسی های عینک ایتالیا در ایران با نام تجاری LTL فعال شد اینجا را ببینید  /  سرویس ویژه بانک پاسارگارد فعال شد / سرویس ویژه شورای انجمنهای علمی ایران را از اینجا ببینید       
کد خبر: ۵۵۱۸۰
تاریخ انتشار : ۲۳ اسفند ۱۳۹۵ - ۰۹:۰۹
در ابتدای جلسه دکتر مجتبی مقصودی رئیس انجمن علوم سیاسی ایران به ارائه گزارش از عملکرد انجمن از آغاز تا امروز پرداخت. سپس تنی چند از متخصصان حوزه علوم سیاسی، اقدام به تبیین ابعاد مختلف نشست تخصصی نمودند.

شعار سال: وی سخنانش را را با این سخن که انجمن علوم سیاسی ایران به مثابه بزرگترین نهاد علمی- غیر دولتی دانش سیاست در ورای جناح بندی های سیاسی به صورت مستقل عمل می کند آغاز کرد و خاطر نشان کرد انجمن به لحاظ علمی هم رتبه بسیار خوبی از وزارت علوم دریافت کرده است و فعالیت های انجمن باعث شده به عنوان طرف مشورت از سوی نهادهای مهم نظام قرار گیرد. دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکز در ادامه به تشریح همایش های علمی و پژوهشی انجمن پرداخت و تاکید کرد باید به سمتی برویم که کانون دانش آموختگان علوم سیاسی کشور راه اندازی شود و مهمترین تلاش ما جدای تلاش علمی باید هویت بخشی به دانش سیاسی کشور باشد که باید این را تثبیت کنیم.

بعد از صحبت های ایشان دکتر حق شناس برای ارائه مقاله با عنوان دیپلماسی علمی ارتقاء جایگاه منطقه ای و افزایش تعامل فرا منطقه ای از منظر قدرت نرم رسید. وی محورهای پژوهش خود را چنین عنوان کرد:

1- آسیب شناسی منزوی بودن فضای دانشگاهی در جامعه بین المللی

2- ارائه تاکتیک ها و راهبردهای مناسب برای بازگشت دانشگاه به جامعه بین المللی

3- اولویت تمرکز علمی به منظور حصول نتایج کوتاه مدت و بلند مدت

4- دیپلماسی منطقه ای در راستای تشکیل قطب علمی منطقه با محوریت ایران

5- واکاوی نتایج مثبت علمی و رونق آموزش و پژوهش و چارچوب نظری بحث را نظریه سازه انگاری دانست البته با توجه به نهادها و همچنین نقش ساختار و کارگزار.

تاریخ، فرهنگ و تمدن عظیم اسلامی- ایرانی قدرت نرم ایران در چارچوب نظریه سازه انگاری است که از طریق ظرفیت های دیپلماسی علمی- دانشگاهی در سطح منطقه و جهان قابل حصول و بهره برداری است.

دکتر حق شناس بخش دیگر مقاله خود را به گفتگوی خود با مسئولین وزارت علوم درباره وضعیت موجود دیپلماسی علمی کشور اختصاص داد که در این رابطه به 12 مورد اشاره داشت.

1-حضور در کنفرانس ها2- میزبانی شبکه های علمی و فن آوری.3- ایجاد فرصت های مطالعاتی برای اعضای هیئت علمی و پژوهشگران.4- تاسیس شرکت های دانش بنیان.5- پیگیری و تقویت پارک های علمی و فن آوری 6- همکاری با تمامی کشورها به جز اسرائیل در قالب فعالیت های علمی.7- ارتباط با ایرانیان خارج از کشور 8- اجرای پروژه های مشترک علمی پژوهشی.9- استفاده از ظرفیت های علمی و تخصصی در دو بعد منطقه ای و بین المللی.10- استفاده از ظرفیت های سازمان های علمی بین المللی.11- داشتن 30000 دانشجوی خارجی شاغل به تحصیل در کشور.12- پیگیری دیپلماسی علمی و فناوری و ترافیک علمی .

وی با طرح این سوال که چگونه باید دیپلماسی علمی را به خدمت خود در آوریم ؟ پنج هدف اصلی سیاست خارجی را اهداف سیاسی،اقتصادی،امنیتی،اجتماعی و فرهنگی،زیست محیطی دانست و افزود که برای پیشبرد این اهداف باید سراغ دیپلماسی رفت و از آن کمک گرفت.این عضو هیئت علمی دانشگاه در ادامه به توانائی بالقوه ایران در قدرت نرم اشاره کرد و افزود مولفه های قدرت نرم ایران به گونه ای است که میتواند رویکرد آن به جذب و تاثیر گذاری برای مخاطبان جهانی و منطقه ای مورد توجه قرار گیرد.

دربخش دیگر این مقاله به منابع و مولفه های قدرت نرم از دیدگاه جوزف نای اشاره شد که سه حوزه اصلی را شامل می شود ،فرهنگ بخش های جذاب برای دیگران، ارزش های سیاسی و سیاست خارجی است و عوامل تقویت کننده این حوزه ها در کشور ما همگرایی و پیوندها در چهار حوزه اصلی فرهنگی، مذهبی دینی، قومی و زبانی می باشد. وی در ادامه امکان بهره برداری ایران از قدرت نرم را شامل یازده محور دانست

1- تمدن و فرهنگ ایرانی که ریشه های تاریخی عمیقی در منطقه دارد که این حوزه تمدنی میتواند یکی از فرصت های ایران برای تاثیر گذاری خصوصا برحوزه ایران فرهنگی(شامل ایران قدیم مثل حوزه آسیای میانه و آسیای جنوبی) باشد که شامل مباحثی مثل نوروز،سیزده بدر،چهارشنبه سوری و...می باشد.

2- اسلام و تشیع: وقتی اسلام شروع به حرکت کرد از یک سو به ایران و از سوی دیگر به روم و افریقا رفت و هرجا که قدم گذاشت با خود عربیت را هم به همراه برد.به ایران که آمد ایرانیان آن مغز را گرفته و پوسته عربیت را به کنار نهادند اسلام از طریق ایرانیان از شش جهت تکثیر شد که شامل آسیای میانه،قفقاز،آناتولی،شبه قاره هند،غرب چین و آسیای جنوب شرقی بود. حال اسلامی که به این کشورها رفت دیگر از عربیت خبری نیست و حتی در غرب چین وسین کیانگ مشاهده می شود که بعضا نماز را به زبان فارسی می خوانند که این امکان بهره برداری قدرت نرم ایران از طریق اسلام را نشان می دهد.

3- نمایندگی های سیاسی و فرهنگی : ایران 11 نمایندگی فرهنگی در نه کشور دارد که متاسفانه آموزش های لازم را ندیده اند و به کار خود آشنا نیستند.

4- مهاجرت: 4 تا 6 میلیون نفر از ایرانیان در خارج از کشور زندگی می کنند که می توانند حامل خوبی برای قدرت نرم ایران باشند،اما متاسفانه نوع بر خوردی که با آنها شده است مناسب نبوده است به طوری که نه تنها سفیران ما نیستند بلکه رفتار متفاوتی هم دارند.

5- اقتصاد قدرت نرم:فروش صنایع دستی و فرش که فقط یک کالا نیستند بلکه بخشی از فرهنگ ما هم در آنها دیده می شود.

6- گردشگری: سالانه 6/1 میلیون گردشگر وجود دارد که 250 هزار نفر از خاور میانه 150 هزارنفر از آسیای میانه و مابقی زائران امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) هستند که یک نگاه زیارتی و مذهبی دارند.

7- موسسات ایرانشناسی و زبان فارسی: نزدیک به 600 موسسه در خارج از کشور فعالیت می کنند که حمایت خوبی از آنها نمی شود.

8- توانایی رسانه ای: در این بخش ما بهتر از حوزه های دیگر عمل کردیم شبکه های تلویزیونی و ماهواره العالم و پرس تی وی از آن جمله است.

9- فعالیت های آموزشی و جذب دانشجو: در این بخش هم نتوانستیم عملکرد خوبی داشته باشیم. تنها چند مرکز آموزشی دانشگاه آزاد در خارج وجود دارد که آنها هم کسانی را که درداخل موفق به قبولی نمی شوند را پذیرش می کنند. در حال حاضر 16000 دانشجو در کشور درس می خوانند که همین تعداد را هم جامعة المصطفی قم دارد که با رویکرد مذهبی و تدریس علوم حوزوی فعالیت دارد. در این میان بزرگترین مرکز دانشگاه بین المللی قزوین است که 100 دانشجو غیر ایرانی دارد.

وی ادامه داد اگر دانشگاه ها به روی کسانی که به این فرهنگ تعلق خاطر دارند باز باشد مطمئنأ اتفاق بسیار بزرگی در این حوزه رخ خواهد داد.این استاد دانشگاه در آخر به ارائه راهکارهایی برای برون رفت از وضعیت موجود و بالا رفتن قدرت نرم کشور ارائه دادند که از جمله 1- انجام کار پژوهشی مدون توسط اساتید و پژوهشگران برای رسیدن به یک اجماع مفهومی 2- تعریف یک ساختار مناسب برای قدرت نرم جامع که متاسفانه در کشور ما سازمانی متولی برای این مهم نداریم 3- فعالیت بخش خصوصی افراد و موسسات4- آموزش شهروندان در زمینه تعلقات منطقه ای و بین المللی5- افزایش تبادلات دانشگاهی و فرهنگی خصوصأ در حوزه تاریخ و علوم انسانی.

دیپلماسی منطقه ای به عنوان جزیی از استراتژی های کلان کشور، در راستای تشکیل قطب های علمی منطقه ای با محوریت ایران از جمله تلاش های عرصه دیپلماسی علمی- دانشگاهی محسوب می شود

دکتر امیر هوشنگ میرکوشش، استاد دانشگاه و عضو شورای سردبیری مجله ایرانی روابط بین الملل مباحث خود را با موضوع "دیپلماسی علمی و فناوری" به شرح ذیل بیان نمودند:

تعریف علم: علم در مفهموم کلی و عام (knowledge)، یعنی آگاهی نسبت به اشیاء، پدیده ها و روابط که از این مفهوم کلی یک مفهوم جزئی به دست می آید که به آن(science)، گفته می شود که در لغت به معنای یقیین، معرفت و دانش است و مقصود از آن، دانستنی های بشر است که به روش های تجربی و علمی قابل اثبات باشد.

تعریف فناوری و تکنو لوژی: فناوری و تکنولوژی محصول علم است. فناوری، فرآیندی است که بتواند یک ورودی را به خروجی مورد نظر تبدیل کند و هدف آن تسلط بر طبیعت و توسعه توانایی های بشر است.

جایگاه علم در دنیا: در قرن نوزده و اوایل قرن بیستم قدرت مسلط علم و تکنولوژی در اروپا بوده است. از نیمه قرن بیستم به بعد تاکنون، این قدرت در اختیار ایالات متحده آمریکا قرار گرفته است. اما در قرن بیست و یک تغییر و تحولاتی در این قدرت به وقوع پیوسته است که دلایل آن را می توان اینگونه عنوان کرد:
1-چالش های علمی و فناوری در ماهیت و ابعاد جهانی بسیار پیچیده و تاثیرگذار شده است.
2-تحقیقات علمی به سمت رشد بین المللی تغییر پیدا کرده است.
3-فناوری در یک چهارچوب جهانی در حال توسعه و رشد قرار گرفته است.
علاوه بر موارد فوق باید خاطرنشان کرد که در قرن حاضر علم و فناوری به سرعت در اقتصاد ملی، اقتصاد جهانی، فرهنگ ها، جوامع و روابط بین الملل تاثیر بسزایی دارد.

وضعیت کشورها در تولید علم: ایالات متحده آمریکا که حدود سی درصد اقتصاد جهانی را در اختیار دارد در علم هم به همین اندازه دارای سهم می باشد. اتحادیه اروپا هم وضعیتی مشابه به آمریکا داشته و سهمش در اقتصاد و علم برابر است. در واقع از قرن بیستم به بعد کشورهایی که دانش محور بودند توانستند سهم بیشتری هم از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص دهند. نود و پنج درصد علوم جدید در کشورهایی تولید می شود که تنها یک پنجم جمعیت دنیا را در اختیار دارند. به عنوان مثال کشور ایالات متحده آمریکا با کمتر از پنج درصد جمعیت جهان بیش از پنجاه درصد مجموع اختراعات و ابتکارات علمی را به ثبت می رساند.
در سال 2013 رتبه بندی کشورها در تولید علم مورد بررسی قرار گرفت که ایالات متحده آمریکا با 27.3 درصد تولید علم رتبه اول، چین با 14 در صد در رتبه دوم، انگلستان با 6.7 درصد سوم، آلمان با 6.54 درصد چهارم، ژاپن با 5 درصد پنجم بوده است. بهترین جایگاه تولید علم در منطقه مربوط به کشور ترکیه با 1.57 درصد و جایگاه هجدهم است. ایران با 1.46 از کل تولید علم جهان در جایگاه بیستم جهانی قرار گرفته است.

غفلت از دیپلماسی علمی و فناوری: در مورد عقب ماندگی علمی کشورهای در حال توسعه در مقایسه با کشورهای پیشرفته علل بسیاری وجود دارد اما یکی از مهمترین علل، این بوده که بر خلاف کشورهای پیشرفته که علم و فناوری در سیاست خارجی آنها محوریت دارد در کشورهای در حال توسعه این امر مغفول مانده است.

دیپلماسی علمی و فناوری از عناصر اصلی دیپلماسی عمومی است که عنصر حیاتی برای امنیت ملی است و نیازمند برنامه ریزی های بلند مدت و استراتژیک می باشد.

چالش های عصر حاضر و دیپلماسی: تغییرات آب و هوایی، به خطر افتادن سلامت عمومی، ناامنی غذایی و مسائلی از این دست که جهان امروز با آن مواجه است از جمله چالش هایی است که ریشه در عدم پیشرفت علم و فناوری دارد. توسعه نیافتگی می تواند خطرات جدی و اساسی را برای نظم جهانی رقم زده و آن را به شدت تهدید کند. استفاده از علم و فناوری می تواند نقش مهمی در بهبود امنیت و چشم اندازهای توسعه داشته باشد. نکته بسیار مهمی که در این راستا می تواند مورد توجه قراگیرد این است که: "علم ذاتا نه سیاسی است و نه ایدئولوژیک، بلکه یک زبان جهانی است و می تواند به عنوان ابزاری برای ارتباط با دیگر ملت ها مورد استفاده قرار بگیرد."

تفاوت دیپلماسی علمی و فناوری با دیپلماسی اقتصادی: در دیپلماسی اقتصادی کشورها سیاست خارجی خود را صرفا بر اساس رشد اقتصادی تنظیم و هدف تنها کسب منفعت اقتصادی است اما در دیپلماسی علمی و فناوری صرفا منافع اقتصادی مد نظر قرار نمی گیرد بلکه منافع سیاسی و استراتژیک هم در نظر گرفته می شود. در این زمینه مثال های گوناگونی را می توان بر شمرد: تبادل علمی دانشمندان امریکایی و روسی در دوران جنگ سرد، همکاری کشورهای امریکا و روسیه در زمینه ایستگاه فضایی بین المللی و همچنین تعاملات علمی ایران و روسیه در زمینه فناوری هسته ای مثال خوبی از این شکل از روابط می باشد.

ارتباط دیپلماسی علمی و فناوری با قدرت ملی: عوامل قدرت ملی شامل جمعیت (از لحاظ کیفی)، کفایت دولت و میزان توسعه اقتصادی است. امروزه دیگر قدرت نظامی به تنهایی عامل قدرت ملی نیست و دنیا به شدت از محور نظامی امنیتی در حال فاصله گرفتن است. امروزه تولید ناخالص ملی از عوامل اصلی قدرت ملی است که این امر به میزان توسعه اقتصادی بستگی دارد و توسعه اقتصادی هم از رشد اقتصادی که خود بازتابی از پیشرفت علمی است، سرچشمه می گیرد.

هیچ چیزی بین المللی تر از علم در دنیا وجود ندارد.از علم و فناوری می توان به عنوان ابزار مهمی در رسیدن به اهداف و منافع ملی استفاده کرد. از طریق تبادلات علمی و تکنولوژیکی می توان به ایجاد و شکل گیری ائتلاف های منطقه ای و بین المللی در راستای منافع مشترک اقدام کرد.
علم و فناوری برای امنیت ملی یک عنصر حیاتی است و کشور را در ارائه خود به جهان منسجم تر ، در معیارهای بازدارندگی هوشیارتر، در پاسخگویی قوی تر و در بهبود امور سریع تر می سازد و از همه مهم تر اینکه، با کمک به رشد و توسعه اقتصادی باعث افزایش امنیت ملی می شود.
افزایش نقش علم و فناوری در دیپلماسی در مقابل کاهش نقش نظامی گری در دیپلماسی بر پیشبرد اهداف ملی می افزاید.

در جمع بندی نهایی باید اذعان داشت با توجه به روند جهانی شدن و شکل گیری تدریجی نظام چند قطبی قدرت در عرصه سیاست بین الملل، باعث شده که ساختار قدرت شکل جدیدی به خود بگیرد و دیگر منابع نظامی و ذخایر معدنی به عنوان تنها مولفه های قدرت به حساب نیایند و امروزه دیپلماسی علمی و فناوری است که ازمهم ترین عوامل در تامین منافع ملی و امنیت ملی می باشد.

در ادامه این نشست آقای دکتر سید محمدکاظم سجادپور استاد دانشگاه روابط بین الملل وزار خارجه مباحث خود را با موضوع "دیپلماسی علمی چند جانبه" بیان نمودند

قدمت دیپلماسی: دیپلماسی از قدیمی ترین جلوه های زندگی بشری بوده است و از زمانی که انسان ها از طریق شکار زندگی خود را می گذراندند اختلافاتی بر سر محل شکار بوجود می آمده که برای حل این اختلافات نمایندگانی به سوی یکدیگر می فرستادند، این نمایندگان از مصونیت برخوردار بوده و کسی حق تعرض به آنها نداشته و با رد و بدل شدن هدایایی بین آنها، موارد اختلاف را بررسی و مرتفع می کردند.

دیپلماسی در ایران: در ادبیات کهن فارسی فردوسی با یک شعر، اشاره ای به دیپلماسی داشته است:
"فرستاده باید فرستاده ای درون پر زمکر و برون ساده ای" .همچنین کتاب ارسال رسل که با قدمتی بیش از هزار سال به زبان فارسی نوشته شده و به نحوه اداره سیاست خارجی پرداخته و ویژگی فرستادگان را به شکل دقیقی مورد بررسی قرار داده است.در نتیجه دیپلماسی از ابتدای زندگی بشر وجود داشته و روح آن ثابت بوده که حل و فصل اختلافات، تعامل گرایی، صلح گرایی و ایجاد فضای دوستی را شامل می شود.

دیپلماسی در دوران معاصر: دیپلماسی در دوران معاصر شکل و انسجام ویژه ای پیدا کرده است. یکی از ویژگی های مهم دیپلماسی در دوران جدید شکل گیری دیپلماسی چند جانبه است به این معنی که این شکل از دیپلماسی به جای ارتباط دو کشور، چندین کشور با هم ارتباط برقرار می کنند.

سابقه دیپلماسی چند جانبه: این نوع از دیپلماسی سابقه ای دویست ساله دارد که از کنگره وین آغاز شده و تا به امروز مرتب به اشکال آن افزوده می شود. دیپلماسی چند جانبه بدون ایستادن در حال حرکت بوده و سازمان های جدید را خلق می کند. دو عامل مهم تاثیر گذار بر این دیپلماسی، نقش دولت ها و تداوم آن بوده که تمامی جنبه های دیپلماسی از قبیل دیپلماسی فرهنگی، ورزشی، مردمی و ... را در بر گرفته است.

کارکرد دیپلماسی چندجانبه: تولید دانش کارکرد ویژه دیپلماسی چند جانبه استکه در این راستا مشاهده می شود که امروزه اصلی ترین کار تولید دانش توسط سازمان های بین المللی انجام می شود. به عنوان مثال در وضعیت بهداشت، کار، تغییرات آب و هوایی، فقر و ...، سازمان های بین المللی از طریق همکاری بین کشورها و در واقع با شکل گیری دیپلماسی چندجانبه به بررسی علمی آنها می پردازد.یکی از عمده ترین کارهای سازمان های بین المللی دادن کمک های فنی و در اختیار قرار دادن دانش و تجربه در اختیار اعضای آن سازمان می باشد. بر خلاف کمک های دوجانبه که بسیاری از کشورها به دلیل نگرانی سیاسی از آن اجتناب می کنند، کمک های چند جانبه که در ذیل سازمان های بین المللی انجام می شود با استقبال اغلب کشورها مواجه می شود.

تقسیم بندی دیپلماسی علمی چندجانبه: 1-دیپلماسی چند جانبه متمرکز که مربوط به سازمان ملل متحد است. به عنوان مثال سازمان یونسکو که تلاش های بسیاری در علم و دانش داشته است و این سازمان علمی- فرهنگی را تبدیل به بزرگ ترین نهاد دیپلماسی علمی چند جانبه کرده است. یا کمیسیون علم و فناوری که تحت نظر آنکتاد قرار داشته و از آن به عنوان کمیسیون کارکردی در زمینه فعالیت های علمی یاد می شود.
2-دیپلماسی علمی چندجانبه خارج از سازمان ملل: در این نوع از دیپلماسی کشورها در سازمان هایی خارج از سازمان ملل همکاری های علمی با یکدیگر دارند. به عنوان مثال کشور های جهان سوم که در غالب جنبش غیر متعهد ها یا جنوب- جنوب به صورت چند جانبه همکاری های علمی- پژوهشی انجام می دهند که حتی کشورهای خارج از جهان سوم هم در این نوع از دیپلماسی حضور پیدا می کنند.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبلاگ انجمن علمی علوم سیاسی، تاریخ 24 بهمن 92 ، کد مطلب:: www.siasybahonar.blogfa.com

اخبار مرتبط
خواندنیها و دانستنیها
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار
پربازدیدترین
پربحث ترین