هم اکنون اگر از ۲۰ کیلومتری جنوب میانه از جاده ترانزیت وارد بخش کاغذکنان شویم، اولین روستایی که خواهیم دید، روستای جمال آباد می باشد. هنوز هم که این مسیر را طی می کنیم، ردپائی از استراحتگاه ها و مسافرخانه های قدیمی در آن دیده می شود. مجموعه ی کاغذکنان با تمام آبادی های خود تا زمان قاجار از رونق و اعتبار برخوردار بوده است اما اگر مغول به صورت موقتی این شهر را زیر و رو کرد، قاجار برای همیشه اعتبار این منطقه را از بین برد.

تاریخ بنای این اثر به خاطر مرمت و بازسازی آن توسط شاه عباس، به زمان صفویه یعنی قرن ۱۱ هجری نسبت داده می شود اما این کاروانسرا قبل از آن به صورت چاپارخانه در قرن هشتم هجری قمری از کاربرد زیادی برخوردار بوده است. نوشته های جهانگردان این گفته را تائید می کند.

شوالیه شارون نویسنده و جهانگرد معروف، تاریخ بنای این کاروانسرا را ۷۳۳ قمری و به دست غیاث الدین محمد – وزیر سلطان ابوسعید مغول- می داند.

همچنین موریس دوکتز بوئه که در سال ۱۲۳۴ قمری از میانه عبور می کرده است، شب را در این کاروانسرا اقامت می کند و می گوید: "بالاخره در کاروانسرای جمال آباد مبیت کردیم که ۵۲۰ سال تاریخ بنای آن می گذرد و در اوج استحکام باقی مانده است” . ذکر عدد ۵۲۰ معلوم است که او تقریب نزده است چراکه در این صورت باید می گفت: ۵۰۰ سال. احتمالا آن موقع کتیبه ای بوده است که بنای ساخت را نوشته است. ۵۲۰ سال میلادی معادل است با ۵۳۴ سال قمری. حال اگر ۵۳۴ سال را از ۱۲۳۴ کم کنیم ، سال بنای کاروانسرای جمال آباد به سال ۷۰۰ قمری می رسد که ۳۳ سال با گفته ی شارون فرق دارد. اگر ۳۳ سال را در مقابل ۷۰۰ سال چشم پوشی کنیم، سال بنای این کاروانسرا را ۷۰۰-۷۳۳ قمری و سال مرمت آن را به سال ۱۰۶۵ قمری قبول می کنیم. پس تاریخ بنای ۱۰۶۵ اشتباه است. بعید است در سال ۱۰۶۵ این بنا ساخته شود و ۱۷۰ سال بعد جهانگرد و باستان شناسی به نام موریس دوکتز فرق بنای ۱۷۰ ساله و ۵۲۰ ساله را تشخیص ندهد.

همچنین در سال ۱۱۱۲ قمری جملی کارری در نوشته های خود از وجود برج های هفت گانه و زیبای این بنا خبر داده است. این کاروانسرا در زمینی به مساحت ۵۰ در ۶۰ متر مربعی بنا شده است .

تاروینه سیاح فرانسوی که مدتی را در این کاروانسرا سپری می کند، از آن به عنوان بنائی جدید نام می برد ولی گویا او بنای مرمت شده توسط شاه عباس را با بنای کهن چاپارخانه ی جمال آباد اشتباه گرفته و آن را تازه ساز می داند.

هم اکنون این کاروانسرا ، پیر و خسته در دل روستائی متروکه ای قرار دارد که تنها به وجود ۳-۴ خانوار دل خوش کرده است.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی میانا، تاریخ انتشار: 1 فروردین 1396، کدخبر: 74587 ، www.miana.ir