يکشنبه ۱۸ شهريور ۱۴۰۳ - 2024 September 08 
شعار سال: گزارشی از نظر مدیران، محمود دولتآبادی و محمود آموزگار، رئیس اتحادیه ناشران درباره چالشهای به وجود آمده درباره نسخه جعلی« زوال کلنل»
«بهتر است اول سیگارم را خاموش کنم... این احتمالا بیستمین سیگاری بود که از اول شب تا الان کشیده بود. احساس خفگی میکرد.» نسخه صوتی زوال کلنلی که محمود دولتآبادی آن را نسخه جعلی کتابش میداند با این جملهها آغاز میشود. محمود دولتآبادی روز گذشته به انتشار غیرقانونی این اثر واکنش نشان داد. او که از سال ٨٧ کتابش را برای گرفتن مجوز به ارشاد تحویل داده بود حالا درباره اتفاق جدیدی که برای نام اثرش افتاده گفته: «در حالیکه اعلام کردهام کتاب چاپشده جعلی است، کسانی که این کارها را میکنند، مجرمِ مضاعف هستند و از اسم من و کتاب سوءاستفاده میکنند.»
فایل صوتی از بخشهای مختلف نوشتهای که تولیدکنندگانش آن را نسخه صوتی «زوال کلنل» محمود دولتآبادی میدانند، دارد دستبهدست در فضای مجازی میچرخد و شنیده میشود.
درست دوسال قبل نسخه افست ترجمه تأیید نشده این کتاب هم در تهران جزو پرفروشترین کتابهای ماه بود. محمود دولتآبادی خالق «زوال کلنل» همان روزها هم زبان به اعتراض گشود و پرفروش شدن نسخه جعلی کتابی را که نمونه اصلیاش سالها منتظر مجوز گرفتن مانده بود، جعلی نامید و از مسئولان خواست کاری کنند که این مسأله به یک دمل اجتماعی تبدیل نشود.
حالا هم با توجه به اتفاقاتی که برای نسخه تأییدنشده این کتاب افتاده و انتشار نمونه صوتی آن، به نظر میرسد پیگیری ماجرا کار چندان سادهای نباشد. اطلاعاتی که «شهروند» در پیگیری ماجرا و تماس با مدیران ارشاد به دست آورد، موید این موضوع است که اگر اتحادیه ناشران بخواهد به این ماجرا ورود کند، زمانی کتاب باید در داخل ایران مجوز گرفته باشد. با استناد به همان مجوز هم هست که میشود با ورود قاچاق کتاب مجوزدار مقابله کرد. اما وقتی کتاب مجوز ندارد در وزارت ارشاد کسی نمیتواند کار قانونی انجام دهد چون نسخه مکتوب این کتاب هم مجوز نداشته است. محمود دولتآبادی حالا بعد از اتفاقاتی که برای کتابش افتاده و ارایه نسخه صوتی همان کتاب جعلی، میگوید از وزارت ارشاد انتظاری ندارد آنطور که از همان ابتدا هم انتظاری نداشته است. رماننویس شهیر ایرانی روزی را به یاد میآورد که به مسئولان گفته بود «کاری نکنید که این کتاب به یک دمل اجتماعی تبدیل شود.» او حالا به «شهروند» میگوید: باید به حال قوانین موجود در حوزه نشر در ایران تاسف خورد. این کار جعل و تحریف و دسیسهای است که به عمد انجام گرفته است. اینکه افرادی بیایند کتابی را از زبان دیگری به هر نحوی که دلشان میخواهد ترجمه کنند و به اسم کتاب شخص دیگری وارد باز کنند و حالا هم نوبت به انتشار نسخه صوتی آن ترجمه برسد، جز دسیسه هیچ چیز دیگری نیست. این اتفاق نشاندهنده ضعف حقوقی در جامعه ماست. حقوق دیگران درحال لگدمال شدن است اما هنوز که هنوز است کار به جایی نرسیده.»
اتحادیه ناشران به احتمال تنها جایی است که در چنین شرایطی میتوان از آن کمک خواست یا پرسید برای پیگیری موضوع چه کارهایی انجام داده است. محمود آموزگار، رئیس اتحادیه ناشران و کارگروه مبارزه با عرضه غیرقانونی کتاب درباره اتفاقی که برای کتاب محمود دولتآبادی افتاده و سوءاستفادههای صورت گرفته از نام کتاب این نویسنده شناخته شده میگوید: «با توجه به شرایطی که این کتاب دارد به نظر میسد یک نفر ناشناس این نسخه صوتی را در اینترنت قرار داده و حالا پلیس فتاست که باید ورود کند و بگوید در این مورد نیاز به حمایت است یا چون کتاب در ایران مجوز نگرفته میشود از ماجرا چشمپوشی کرد. ما بهعنوان اتحادیه ناشران وقتی میتوانیم پیگیری حقوقی جدی در اینباره داشته باشیم که کتاب در ایران مجوز گرفته باشد. «زوال کلنل» در ایران مجوز ارشاد را نداشته اما مسألهای که در مورد آن وجود دارد آن است که کتاب سالهاست به منظور گرفتن مجوز به ارشاد تحویل شده است و براساس بررسیهای انجام شده مجوز داده نشده است. اگر نسخهای که حالا به صورت صوتی هم منتشر شده نسخه مورد تأیید نویسنده بود و در ارشاد بدون مجوز مانده بود، حداقل وظیفه ارشاد صیانت از این کتاب بود و بیرون رفتن آن از ارشاد و انتشارش به صورت صوتی هیچ توجیحی نداشت.»
آموزگار با توجه به آشنایی که به حقوق مولفان و مصنفان دارد، میگوید: «وقتی کتابی مطابق قوانین و مقررات ایران مجوز میگیرد درواقع هویت پیدا میکند و از اینجا به بعد است که میتواند تحت حمایتهای قانونی قرار بگیرد. تصور میکنم هر آنچه با فضای مجازی در ارتباط است اگر بدون مجوز باشد و ثبت نشده باشد فقط در صورتی مستوجب ورود پلیس است که هنجارهای جامعه را تحتالشعاع قرار دهد.»
به نظر رئیس اتحادیه ناشران «آنچه از محتوا و ماهیت قوانین دست و پا شکسته کشور ما در حوزه حمایت از حقوق مولفان و مصنفان وجود دارد برمیآید این است که حتی در صورت منتشر نشدن اثر در ایران با مجوز رسمی هم میشود با استفاده از ظرفیتهای موجود از حق مولفان صیانت کرد.» آموزگار در پاسخ به این سوال که اتحادیه ناشران بهعنوان جایی که نقش مطالبهگری درباره حقوق ناشران و نویسندگان را به عهده دارد چه راهکاری را برای حل مشکلاتی از این دست پیشنهاد میکند و درباره خواستهای که اتحادیه از ارشاد دارد، گفت: «اگر این مطلب در سایت مشخصی منتشر شده باشد (که در مورد نسخه جعلی زوال کلنل اینطور است) آنطور که من از مجموع قوانین مالکیت فکری متوجه میشوم، میشود جلوی انتشار آن را گرفت.»
فارغ از اینکه در شرایط حاضر چه کاری میتوان برای جلوگیری از پایمال شدن حقوق یکی از نویسندگان محبوب ایرانی انجام داد باید به کیفیت ناامیدکننده این کتاب به اصطلاح صوتی هم اشاره کرد. حتی اگر محمود دولتآبادی روز گذشته به جعلی بودن این نسخه اشاره نمیکرد، باور آنکه نویسنده «زوال کلنل» پذیرفته باشد فردی با چنان صدای نخراشیدهای کتابش را بخواند چیزی نزدیک به محال بود. گویندهای که تا این حد به زبان فارسی ناآشناست چطور به خودش اجازه داده کار نویسندهای با زبان ادبی دقیق همچون دولتآبادی را بخواند. کسی که درست واژهها را ادا نمیکند، طبیعی است که درون را دُرون و وُحوش را وَحوش بخواند. به نظر میرسد تنها کاری که در این فرصت میتوان برای دسترسی به نسخه اصلی «زوال کلنل» انجام داد دو چیز باشد: انتظار و انتظار!
با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی فیدوس، تاریخ 21 فروردین 96، کد مطلب: 38712: www.feydus.ir
