شعارسال: روزها از پی هم سپری شدند تا زمان عملیاتی شدنِ اراده‌ی بین‌المللی برای حل سیاسی بحران سوریه فرا برسد. این اراده که البته در آن حرف و حدیث‌های بسیار است، از نشست ژنو1 در سال 2012 مطرح شد و سرانجام به بیانیه وین2 و قطعنامه 2254 شورای امنیت منتهی شد. اما حالا که وقت عمل فرا رسیده، پیچیدگی‌های امر مذاکره بیش‌تر از هر زمان دیگری خود را نمایان کرده است.

واقعیت این است که نفوذ و بازی سیاسی برخی کشورها، هم‌‌چنان سایه سنگینی برروندهای مطرح شده در بیانیه وین2انداخته است. و جالب این‌که قطع‌نامه 2254 که در واقع تکرار بیانیه وین2 در چارچوبی با اهمیت حقوقی بیشتر بود هم نتوانسته این بازی را متوقف سازد.

این بار عربستان با صراحت بیشتری بازی را به هم زده است. بر اساس قطع‌نامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد، بنا بود تا لیست تروریست‌ها مشخص شده و معارضان هم نمایندگان خود را برای مذاکره با دولت بشار اسد تعیین کنند. قطعنامه از بان کی مون دبیرکل سازمان ملل خواسته بود که طرف‌های سوری را «برای مذاکرات رسمی در مورد یک فرآیند انتقال سیاسی منطبق با بیانیه ژنو، بیانیه 14 نوامبر 2015 گروه پشتیبانی سوریه و با هدف رسیدن به یک راهکار سیاسی پایدار برای بحران، در اسرع وقت، با تاریخ هدف اوایل ژانویه» گردهم آورد. مذاکره در تاریخ هدف محقق نشد و با تلاش‌های طرفین و دی‌ مستورا فرستاده ویژه سازمان ملل در سوریه بنا شد تا 25 ژانویه روز مذاکره سوری-سوری باشد. واقعیت این است که هیچ تضمینی وجود ندارد تا در ژانویه و روزهای پس از آن، مذاکره‌ای صورت گیرد، مگر این‌که تغییری در رفتار برخی بازیگران و به صورت مشخص‌تر عربستان سعودی رخ دهد.

پس از صدور قطع‌نامه 2254، عربستان برخی از معارضان و از جمله گروه تروریستیاحرار الشام را به ریاض دعوت کردتا هماهنگی‌های لازم میان آن‌ها برای تعیین تیمی جهت مذاکره با دولت سوریه صورت گیرد. کمیته‌ای با ریاست ریاض حجاب، نخست وزیر سابق سوریه که به صف معارضان پیوست، تشکیل شد و افرادی برای مذاکره با دولت اسد انتخاب شدند. اما این تیم، مورد قبول سوریه و روسیه نیست. مسکو معتقد است بر اساس قطع‌نامه 2254، باید به تلاش‌های صورت گرفته در سه نشست معارضان در مسکو، قاهره و ریاض توجه شود و این در حالی است که عربستان اکنون تنها به نشستی که خود برگزار کرد، بسنده کرده و از سوی دیگر برخی گروه‌های تروریستی را هم در این تیم قرار داده است. بر همین اساس روسیه تاکید کرده که یا گروه مذاکره‌کننده معارضان که اکنون معرفی شده باید توسعه یابد و یا این‌که از اساس، گروهی دیگر برای این کار انتخاب شود.

اما واقعیت این است که ریشه اصلی مشکل در جای دیگری است و تا به صورت اساسی برای آن فکری نشود، اختلاف‌نظرها حتی در اجرای مفاد قطع‌نامه 2254 ادامه خواهد یافت. مشکل اصلی که اکنون میان روسیه و عربستان عیان‌تر از قبل شده، تعیین گروه‌های تروریستی است. عربستان حامی برخی گروه‌ها از جمله جیش‌ الاسلام و احرار الشام است و این در حالی است که روسیه این دو را تروریست می‌داند. این مشکل زمانی حل خواهد شد کهلیست سیاهاز سوی کشورهایی که در نشست نیویورک برای تعیین گروه‌های تروریستی مشخص شدند، اعلام شود. روسیه، ایران، عمان، مصر، فرانسه، اردن و ترکیه چنین ماموریتی یافته‌اند. تا لیست سیاه مشخص نشود، لیست سفید که اعضایش امکان حضور در مذاکرات با دولت اسد را خواهند داشت، مشخص نخواهد شد و هر لیستی که ارائه شود، محل بحث خواهد بود و این یعنی اختلاف‌نظرها در خصوص ترکیب تیم مذاکره‌کننده معارضان هم‌چنان ادامه خواهد یافت.

اما این تنها مشکل کنونی بر سر اجرای مفاد قطع‌نامه 2245 نیست. نکته دیگری که کم‌تر از آن سخن به میان می‌آید، هم‌زمانی آتش‌بس و آغاز مذاکرات است. در بیانیه وین2 آمده است: «گروه بر حمایت و تلاش برای اجرای یک آتش‌بس ملی در سوریه که به محض آغاز گام‌های ابتدایی در راستای انتقال (سیاسی) تحت نظارت سازمان ملل و بر مبنای بیانیه ژنو، اجرایی می‌شود، توافق کردند.» این در قطع‌نامه 2254 هم آمده است. اما واقعیت میدانی سوریه حاکی از این است که نبردها هم‌چنان ادامه دارد و بعید است دو طرف «به محض آغاز گام‌های ابتدایی در راستای انتقال سیاسی» که با مذاکرات آغاز می‌شود، اقدام به آتش‌بس کنند. هر دو طرف، برای کسب دستاوردهای بیشتر در مذاکرات، نیازمند دستانی پُرتر از پیروزی‌های میدانی هستند.

به نظر می‌رسد پیچیدگی‌های امر مذاکره برای حل بحران سیاسی سوریه بر اساس بیانیه وین2 و قطع‌نامه 2254، طی روزهای آینده بیشتر و بیشتر خواهد شد. این پیچیدگی‌ها علاوه بر ترکیب تیم معارضان و تعیین لیست سیاه تروریست‌ها و مواردی که در مذاکرات مطرح خواهد شد، در خصوص نحوه مبارزه با تروریسم در سوریه هم آشکار می‌شود. این گمانه که جبهه غربی-عربی-ترکیبه بهانه مبارزه با گروه‌های لیست سیاه، تحولات میدانی را به سود معارضان پیش برد، می‌تواند عملیاتی شود.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار خبر 7 بهمن 1394، کدمطلب: 13941106001779، www.farsnews.com