شعار سال: فرض کنید در حال حرکت هستید و مقصدتان نیز در حال حرکت به سمت شماست. در این صورت آیا نباید سریع تر به مقصد برسید؟ اگر مقصدتان در حال چرخیدن و نزدیک شدن به شما باشد سرعت رسیدن شما بیشتر نمی شود؟ می دانیم که کره زمین با سرعت ۱۱۸۰ کیلومتر بر ساعت به سمت شرق در حال چرخش است. حالا اگر در یک هواپیما نشسته باشیم و به سمت غرب، یعنی خلاف جهت چرخش زمین، پرواز کنیم نباید زودتر به مقصد برسیم؟ وقتی به این سوال فکر می کنیم متوجه می شویم که از نظر منطقی باید سفر ما به غرب کوتاه تر و سریع تر از پرواز به سمت شرق باشد.

اگر بخواهیم خیلی کوتاه به این سوال جواب بدهیم باید بگوییم، خیر. پرواز به غرب سریع تر نیست. در واقع پرواز به غرب نه تنها سریع تر نیست، بلکه کندتر نیز انجام می شود! این موضوع در پروازهای رفت و برگشت نمود بیشتری دارد. در یک مسیر ثابت وقتی به سمت غرب حرکت می کنید زمان بیشتری طول می کشد تا وقتی که همان مسیر را به سمت شرق برمی گردید. مثلا پرواز به سمت غرب لس آنجلس یک ساعت طولانی تر از پرواز برگشت است. گیج کننده است، نه؟ نگران نباشید، در ادامه کاملا این موضوع را برایتان توضیح می دهیم. درست است که در حال پرواز خلاف جهت گردش زمین هستیم اما چون در جو زمین قرار داریم تحت تاثیر چرخش زمین قرار می گیریم. مثل این که بخواهید خلاف جهت آب شنا کنید، یا اینکه سعی کنید از پله برقی که به سمت پایین می آید بالا بروید! در این صورت نیروی چرخش زمین ما را از مقصدمان دور می کند. البته این را هم اضافه کنیم که سرعت کندتر در پرواز به غرب مستقیما به دلیل جهت چرخش زمین نیست، بلکه بیشتر به دلیل تاثیراتی است که این چرخش بر جریان هوا و نیروی باد می گذارد.

گردش جوی

به طور کلی هر سیاره و قمری که در یک مدار مشخص به دور خود می چرخد دارای جریان بادی است که تحت تاثیر سرعت و جهت چرخش آن سیاره یا ماه قرار دارد. همچنین میزان و جهت تابش آفتاب نیز بر این باد تاثیر می گذارد. در مورد کره زمین، نور خورشید در خط استوا و نواحی نزدیک به آن بیشتر از نواحی قطبی می تابد، به همین دلیل باعث ایجاد جریانات هوای گرم در خط استوا می شود. این جریان هوای گرم از خط استوا به سمت شمال و جنوب حرکت می کند و در حرکاتی چرخشی دوباره به سمت استوا برمی گردد. این مسئله همان چیزی است که کارشناسان هواشناسی آن را گردش جوی یا تغییرات آب و هوایی می نامند. شاید در گزارش های هواشناسی شنیده باشید که مثلا می گویند یک جبهه هوای سرد یا گرم به سمت ما می آید یا جبهه هوای سرد در حال خارج شدن از منطقه است. کارشناسان با بررسی این گردش های جوی می توانند آب و هوای مناطق مختلف را از مدتها پیش پیش بینی می کنند.

جو هم با زمین می چرخد

زمین هم یکی سیاره است و همانطور که می دانیم در حال چرخیدن به دور خود است. طبق قوانین فیزیک وقتی یک جسم جامد می چرخد تمام ذرات جامد روی آن نیز همراه با آن می چرخند. ذراتی که به محور چرخش یا قطب ها نزدیک تر هستند با سرعت کمتری می چرخند. بنابراین وقتی از خط استوا به سمت قطب شمال و قطب جنوب حرکت می کنید به محور چرخش زمین نزدیک تر می شوید. در نتیجه گردش جوی که از نواحی استوایی شروع به حرکت کرده در مناطق قطبی با سرعت بیشتری حرکت می کند.

در حالی که زمین با سرعتی حدود ۱۱۸۰ کیلومتر بر ساعت به سمت شرق می چرخد، سطح زمین و هر آنچه روی آن قرار دارد با سرعتی به مراتب بیشتر، حدود ۱۶۷۰ کیلومتر بر ساعت می چرخد. حتی هوای بالای سطح زمین نیز در حال چرخش به سمت شرق است. در واقع وقتی زمین می چرخد همه چیز را با خود به سمت شرق می برد، از جمله جو زمین و هواپیماهای نزدیک آن. حالا تصور کنید هواپیمایی در حال پرواز به سمت غرب حرکت می کند و سرعتش مثلا ۱۶۰ کیلومتر در ساعت است. از آنجا که هواپیما هم در جو زمین قرار دارد همراه با کل زمین در حال چرخش به سمت شرق است. پس سرعت هواپیما به عبارتی ۱۶۷۰ کیلومتر در ساعت منهای ۱۶۰ کیلومتر در ساعت (سرعت خود هواپیما) است.

برای اینکه موضوع را بهتر درک کنید ویدیوی بالا را ببینید. در این ویدیو هنری رایخ می گوید: «بله، برای این که به غرب بروید به سمت شرق می روید! با این تفاوت که به دلیل سرعت خود هواپیما کمی کندتر از زمین به سمت شرق حرکت می کنید. تنها در صورتی که در فاصله نزدیکی از قطب جنوب یا قطب شمال قرار داشته باشید از این قاعده مستثنی خواهید بود و با پرواز به غرب، واقعا به سمت غرب حرکت خواهید کرد!»

اما در عمل موضوع به همین سادگی ها هم نیست. چون جریان هوا و نیروی باد در ارتفاعات بالای جو تمام محاسبات را پیچیده می کند. در ویدیو سعی شده این موضوع به ساده ترین شکل و با تصویر توضیح داده شود. اما در همین حد اشاره می کنیم که زمین یک گوی بزرگ آبی است و به دلیل کروی بودنش، قسمت های مختلف زمین با سرعت متفاوتی می چرخند. این بار که در حال سفر به غرب بودید به این نکته دقت کنید. سفر رفت و برگشت شما چقدر طول می کشد؟ در یک مسیر پروازی ثابت از شرق به غرب، مسیر رفت چقدر با مسیر برگشت تفاوت دارد؟

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت پرواز خبر، تاریخ 18 دی 96، کد مطلب: 34469: www.airlinepress.ir