شعارسال:نمی‌توان طرح انتقال آب را اقدامی پوپولیستی تلقی کرد، چراکه بر اساس نیاز دست به اين اقدامات زده می‌شود. از منظر الهی اگر بخواهیم نگاه کنیم باید گفت؛ خداوند آب را به تناسب استعداد هر جایی، به اندازه فرستاده است. به همین دلیل است که در کویر آب نیست، چرا که کویر استعدادی برای تولید و مصرف آب ندارد. بنابراین انتقال آب به کویر به چه منظور است؟ اینجا باید این پرسش را مطرح کرد.

ما می‌خواهیم از جایی که استعداد کمی دارد، بهره زیادی ببریم. در مناطق کویری و بی ­آب، شهرها را گسترش داده­ایم، صنایع پرمصرف را در این مناطق استقرار داده­ایم و حالا می‌خواهیم برای استمرار مدیریت صنایع و رفع نیاز شهرها، آب را از مناطق دیگر و از دریاها منتقل کنیم! این روش غلط، پرهزینه و از منظر محیط زیست و اقتصاد به صرفه نیست.

ما توجه نکردیم که آیا ما منابع را در کویر داریم. استان اصفهان را در نظر بگیرید. آیا سنگ آهن و زغال سنگ شرکت ذوب آهن از اصفهان تأمین می‌شود؟ خیر چنین نیست! آیا آب مورد نیاز این صنایع در اصفهان تأمین می‌شود؟ خیر! زغال سنگ از کرمان به اصفهان می‌آید و کمبود آب باید از خلیج فارس منتقل شود! این روش‌ها مطلقاً عاقلانه نیست. با مثالی تلاش می‌کنم ضرورت‌های انتقال آب را تشریح کنم. فرض کنیم در خراسان جنوبی معدن فیروزه­ای است که برای استخراج آن نیاز به آب بسیاری دارد. آیا می‌توان معدن با ارزش فیروزه را به خلیج فارس برد؟ خیر، در این صورت باید آب مورد نیاز را تأمین کرد. باید نگاه کرد و دید آیا انتقال آب برای استخراج معدن فیروزه به صرفه است یا خیر؟ اگر نیست ضرورتی به انتقال آب نیست. در تمامی دنیا در صورتی که صرفه اقتصادی نباشد، یک قطره آب انتقال پیدا نمی‌کند. در جانمایی صنایع باید ویژگی و صرفه اقتصادی را در نظر گرفت. می‌توان کارخانه ذوب آهن را به کنار نوار ساحلی برد اما نمی‌توان آب خلیج فارس و عمان یا خزر را به کویر آورد و در عرصه صنایع و حتی کشاورزی استفاده کرد.

ارزش اقتصادی آب لحاظ شود

اگر انتقال آب دریاهای جنوب و حتی شمال به کویر برای مصرف شرب باشد، باز هم باید سود و زیان آن را در نظر گرفت. یک بطری آب معدنی الان در بازار ۱۰۰۰ تومان است. یعنی مترمکعبی یک میلیون تومان هزینه آن می‌شود. اگر با این دید نگاه کنیم، اقتصادی است اما اکنون که آب درون شبکه مصرف کشور، ۴۵۰ تومان فروخته می‌شود آیا به صرفه است که آب دریا منتقل شود؟ قطعاً خیر! چرا که برای مصرف شرب و تبدیل آن به بطری می‌توان با احداث کارخانه آب شیرین در کنار دریا، آب را تولید و به سراسر کشور ترانزیت کرد.

واقعیت این است که وظیفه حاکمیتی در تأمین آب، ابتدا برای جمعیت مستقر در یک منطقه است، بعد از آن باید به نیازها و ضرورت‌های منطبق بر زیست اقلیمی و توسعه پایدار توجه کرد. آب اضافی که برای مناطق پیش­بینی می‌شود، مقرون به صرفه نیست. چرا که انتقال آب از جنوب یا شمال به کویر برای ایجاد توسعه امر شکست خورده­ای است. جمعیت استان سمنان را در نظر بگیرید. با آمایش سرزمین می‌توان جمعیت این استان را در حد استاندارد و منطبق بر ظرفیت سرزمینی نگه داشت و سرریز جمعیتی را به مناطقی که ظرفیت دارند منتقل کرد. منابع طبیعی دیگر غیر از آب هم اهمیت دارد. آمایش سرزمین در ایران درست صورت نمی‌گیرد. آمایش سرزمین می‌تواند باعث جلوگیری از ایجاد شهرهای بالاتر از پنج میلیون نفر شود. چراکه وقتی جمعیت افزایش می‌یابد، نیازهای آن‌ها هم باید تأمین شود. جمعیت آب می‌خواهد و برای آن‌ها باید شغل و توسعه و رفاه ایجاد کرد. وقتی چنین ظرفیتی وجود ندارد تنش رخ می‌دهد و از ظرفیت اکولوژیک بیشتر از توانش بهره برده می‌شود و تعادل زیستی به هم می‌خورد.

شهرهای بزرگ ایران در مناطق کویری و کم آب بنا شده‌اند. ممکن است این پرسش به وجود بیاید وقتی آبی در سرزمین وجود ندارد چرا شهرها مستقر شده‌اند. اگر در گذشته دلایل را جست­وجو کنیم، متوجه می‌شویم که تمامی شهرها استقرار پایداری داشته‌اند. اصفهان قطعاً بر پایه توسعه پایدار بنا شده است اما الان چه وضعیتی دارد؟ آب از سرشاخه‌های کارون در قالب تونل‌های متعدد منتقل شده است و صنایع پرمصرف و البته پولساز ایجاد شده است. صنایع پولساز توانسته منجر به افزایش جمعیت و تولید و زاد و ولد در اصفهان شود. حالا بعد از چند سال تنش در منطقه اصفهان در حال شکل گیری است. مهاجرت اصفهان زیاد و در کنار افزایش جمعیت اصفهانی‌ها دوباره نیاز تأمین آب است! این نیاز تا کی باید ادامه داشته باشد؟ به این شکل شروع کرده‌ایم به رشد دادن شهری که بیش از این ظرفیت رشد نداشته است.

توسعه بر نوار ساحلی متمرکز شود

توسعه باید در مناطق ساحلی ایران مورد توجه قرار بگیرد. سواحل جنوبی ایران در خلیج فارس و دریای عمان تنها راه گریز ایران برای تأمین منابع آبی و استقرار جمعیت است. توسعه در منطقه مکران، عسلویه و برخی مناطق دیگر در حال انجام است اما این روند کند است. در تمامی دنیا بیشترین تراکم جمعیتی در کنار سواحل دریاهاست.

۵۱ درصد مردم دنیا در باند ساحلی دریاها و اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند در حالی که در ایران تنها ۱۲ درصد جمعیت در این محدوده زندگی می‌کنند و این یعنی سامانه توسعه پایدار با ظرفیت‌های زیستی در ایران مورد توجه مجریان توسعه کشور نبوده است. ما یکی از فقیرترین کشورها به­رغم دارا بودن سواحل عظیم در استقرار جمعیت هستیم. چرا به جای انتقال آب به مناطقی مرکزی به فکر توسعه مناطقی ساحلی نمی‌افتیم. ما در منطقه خاورمیانه جزو پرآب‌ترین کشورهای منطقه هستیم. پنج برابر بیش از کشورهای حاشیه خلیج فارس! آیا رفاه و توسعه در ایران با کشورهای عربستان، امارات، قطر، عمان و... قابل مقایسه است؟ بارش متوسط در ایران ۲۴۰ میلی­متر است. منطقه منا در خاورمیانه و شمال آفریقا را در نظر بگیرید. آیا بقیه کشورهای منطقه منا مثل ما دچار مشکل آب هستند؟ تمامی این کشورها تاسیسات خود را کنار دریا بنا نهاده‌اند و هزینه انتقال آب به مناطق مرکزی خود را بر اقتصاد خود تحمیل نکرده و تنش‌های آبی کمتری دارند.

ما منطقه عسلویه را ایجاد کرده‌ایم. کار ایجاد کرده‌ایم اما به دلیل نبود زیرساخت رفاهی و امنیت زیستی به کارگران می­گوییم شما ۲۰ روز کار کنید و ۱۰ روز را به مناطق خودتان بروید. این شیوه توسعه و بهره­وری نیست. اگر جایی به عنوان منطقه ویژه اقتصادی در نظر گرفته شد باید شرایط زیست در آنجا تأمین شود. مگر سواحل جنوبی ما از امارات و قطر و ... بدتر هستند؟ بعضی از جبر جغرافیایی در ایران سخن می­گویند.

در ایران تنوع اقلیمی داریم ولی در این کشورها نیست. در حالی که انرژی‌های تجدیدپذیر تولید شده در کشوری مانند امارات نشان می‌دهد ایران چند صد برابر بهتر می‌تواند از این منابع عظیم استفاده کند.

اگر شرایط در مناطق ساحلی برای کار و زندگی فراهم شود، نیازی به اجبار مردم برای مهاجرت نیست. تجارت دریایی در سواحلی ایران می‌تواند توسعه پایدار را برای رفاه ایرانیان فراهم کند و نیازی به انتقال آب و تحمیل هزینه‌های زیست محیطی و اقتصادی به کل کشور نیست.

انتقال آب از کنار دریا به استان‌های مرکزی ایران باید بر مبنای محدوده یا فاصله اقتصادی مورد ارزیابی قرار بگیرد. آیا این فاصله اقتصادی در طرح‌های مورد نظر دولت‌ها به اندازه­ای هست که صرفه اقتصادی داشته باشد؟

شعارسال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از سایت 55آنلاین ، تاریخ انتشار30دی 96،کد خبر: 121725، www.55online.ir