شعار سال: گستره جغرافیاییشهرستان درگزاز شمال به جمهوری ترکمنستان از جنوب به شهرستان‌های قوچان و چناران، از شرق به کلات نادری و از غرب به قوچان منتهی می‌گردد. درگز سرزمینی با تمدن بیش از 7000 سال از یک طرف مرکز حکومت پارتیان و از طرفی نشان از زرتشتیان یکتاپرست دارد و کتاب مقدس زرتشتیان (اوستا) قدیمی‌ترین کتابی است که نام "ابیورد” در آن آمده است.

از مهمترین ارتفاعات این ناحیه زرین کوه، کوران داغ در شمال و قره داغ در غرب و رشته هزار مسجد و کماس را در بخش جنوبی می‌توان نام برد، همچنین "درونگر”، "دربندی ژور(بالا)” و "زنگلانلو” در زمره مهمترین رودخانه‌های پرآب این شهرستان به شمار می‌آیند؛ به برکت بارندگی‌های مطلوب و اقلیم مناسب این ناحیه دارای جلگه‌های وسیع در دشت‌های حاصلخیز است.

*پیشنیه تاریخی

در متون کهن از منطقه درگز با عناوین "نیسا”، "آپارتاگی، "‌ابیورد” و "نساء خاوران” و "دارا” نام برده شده که به اعتقاد صاحب نظران "دارا” مخفف داراگرد” است اما آنچه مسلم است، درگز خاستگاه و مکان پیدایی اصلی اشکانیان و جزئی از سرزمین پارتیان می‌باشد و از سویی کشفیات اخیر در "بندیان” از اهمیت درگز در عصر ساسانیان حکایت می‌کند.

*محوطه تاریخی بندیان

از کشفیات منحصر به فرد باستان شناسی در شهرستان درگز منطقه‌ای ارزشمند موسوم به "بندیان” می‌باشد که در 3 کیلومتری شمال شهر درگز در مجاورت تپه‌ای باستانی به نام "یاریم تپه” واقع شده است.

آنچه پیرامون این تالار بر نمای دیوارها با ارتفاع حدود یک متر یا بیشتر مشاهده می‌شود، نقوش نفیس گچبری شده زیبایی است که معرف موضوعات مذهبی، بزم و شکار، جنگ و پیروزی بر دشمن، معرفی اشخاص و غیره می باشد.

از دیگر بناهای مکشوفه در این محوطه می توان به آتشدان و محراب، اتاقی مخصوص نامه‌ها و مرسوله‌ها و برج خاموشی اشاره کرد؛ با کشف بنای "برج خاموشی” نظر محققان اروپایی در زمینه نحوه تدفین زرتشتیان به کلی تغییر نمود.

*آرامگاه علامه شهرستانی

از مزارات معتبر شهرستان درگز بقعه‌ای منسوب به مدفن "علامه شهرستانی” واقع در 20 کیلومتری غرب شهر درگز و 4 کیلومتری روستای "حضرت سلطان” است؛ آرامگاه علامه شهرستانی مشتمل بر یک ایوان، تالار انتهای ایوان، گنبدخانه یا بنای مرکزی چهارطاقی است که گنبدی کم خیز بر فراز آن قرار گرفته است، اسلوب و ویژگی‌های معماری این آرامگاه القا کننده بناهای عصر ایلخانی است.

*آرامگاه امامزاده دیباج (ع)

بقعه متبرک منسوب به امامزاده دیباج (ع) در بخش لطف آباد درگز و به فاصله 5 کیلومتری روستای "شیلگان”، در کنار مرز مشترک ایران و ترکمنستان قرار گرفته است؛ بنا به روایات این بنا مدفن "محمد بن جعفر” فرزند امام صادق (ع) است.

*پارک ملی تندوره

این پارک در 30 کیلومتری جنوب غربی درگز واقع شده و به سبب داشتن گونه‌های نادر گیاهی و جانوری و مناظر کم نظیر طبیعی از حیث زیستگاه‌های منحصر به فرد جغرافیایی از اعتبار بین المللی ویژه برخوردار است.

"تندوره” منطقه‌ای است کوهستانی با صخره‌ها و تپه ماهورهای بسیار و دره‌های عمیق و شیبدار که پوشیده از گیاهان گوناگون بوده و یکی از بهترین زیستگاه‌های جانوران می‌باشد، پوشش گیاهی پارک تندوره از انواع علفی، بوته‌ای، درختان و درختچه‌ها تشکیل شده است. این پارک علاوه بر داشتن چشم اندازها و مناظر بی نهایت زیبا و استثنایی از نظر منابع وحش نیز غنی است، به سبب اختلاف ارتفاع و پستی و بلندی‌های فراوان، میزان درجه حرارت در نقاط مختلف آن متفاوت است.

*دره چهلمیر

پارک ملی تندوره دارای دره های عمیق و چشم نوازی است که معروفترین آن‌ها دره "چلمیر” می‌باشد که در بخش شرقی پارک واقع شده است، در ابتدای ورودی دره، قریه دودانلو قرار گرفته و ابتدای آن پوشیده از درختان انبوه از انواع گردو، بید، صنوبر و چنار می‌باشد.

*حمام جشن آباد

این بنا در روستای "جشن آباد” از توابع دهستان شهرستان و بخش نوخندان به فاصله 20 کیلومتری شمال غربی شهرستان درگز واقع شده است، به استناد مدارک و شواهد موجود تاریخ احداث این حمام به دوران قاجار باز می‌گردد، حمام جشن آباد به همت شخصی موسوم به حاج حیدر حیدری ساخته شده لیکن بعدها توسط اهالی روستا به صورت بنایی عام‌المنفعه خریداری گردیده است.

بنای مزبور مشتمل بر ورودی کوچکی با اتاق هلالی در ضلع شمالی است و از طریق راه پله ای خمیده به بینه متصل می‌گردد. بینه حمام شامل فضایی مدور با غرفه‌های بزرگ و کوچک و طاقی هلالی، گنبد بزرگ مرکزی با نورگیر میانی، حوض دایره‌ای شکل، ‌راه ارتباطی میان بینه و گرم‌خانه در ضلع غربی بنا قرار دارد و فضای گرم‌خانه ترکیبی از سه غرفه بزرگ، یک غرفه کوچک، خزینه آب و با پوشش زیبای گنبدی و نورگیری میانی است، در ساختمان این حمام از آجر، ساروج، آهگ و سنگ استفاده شده است

*مقبره صید علیخان درگزی

این بنا مقبره شاعر و سیاستمدار بزرگ دوران مشروطه،‌ "صید علیخان درگزی” بوده که نامدارانی همچون ملک‌الشعرای بهار از مکتب او کسب فیض کرده‌اند، وی همچنین اولین بانی تشکل فرهنگی و اصلاح طلبی خراسان آن زمان که به مشهور به "اصحاب سراچه” بوده است.

مقبره وی امروزه در میان قبرستانی متروکه در حاشیه خیابان رضوان درگز قرار گرفته است، این بنای آجری با طرح و نقشه‌ای مربع شکل که ورودی آن در ضلع شمالی بنا واقع شده، دو ایوانچه کوچک دو طبقه می‌باشد که پس از این فضا، اتاقی چهار گوش با سقفی گنبدی قرار دارد.

*آب انبار قدیمی لطف آباد

آب انبار لطف آباد در شهر لطف آباد و در حاشیه قرار دارد، این سازه دارای دو بخش راه پله و منبع آب می باشد. طول منبع 20 متر و عرض آن 11 متر می باشد و بر فراز آن گنبدی چهار ترک ایجاد شده است، عمق محل ذخیره آب از کف تا زیر سقف حدودا 4.5 متر است ورودی بنا شامل راه پله‌ای با 20 پله آجری می‌باشد؛ پیشانی و سر در آب انبار نیز شامل دهانه راه پله با سقف طاق جناقی و دو لچکی و کتیبه بنا و مجموعه‌ای از پنج طاق نما می‌باشد، در این ساختمان از آجر و ملات مخلوط شن و آهک استفاده شده است.

*منطقه حفاظت شده قرخود

منطقه حفاظت شده "قرخود” در غرب شهرستان درگز قرار گرفته است و وسعتی قریب به 45 هکتار دارد، این منطقه دارای تپه ماهورهای بسیار، صخره‌هایی با شیب تند و کوهستان‌های مرتفع می‌باشد، "منطقه قرخود” از سال 1350 شمسی جزو مناطق حفاظت شده قرار گرفته است.

*بقعه حضرت سلطان

این بقعه خشت و گلی در مسیر 10 کیلومتری جنوب جاده قوچان-درگز در شمال روستای "حضرت سلطان” قرار گرفته است، برخی این بنا را به سلطان سنجر سلجوقی منسوب می‌نمایند اما به اعتقاد اهالی منطقه، بنای مزبور مقبره سلطان سنجر سلجوقی است اما با توجه به ظاهر و سبک معماری می‌توان این مقرره را به دوران سلجوقیان منسوب نمود.

بقعه حضرت سلطان دارای طرح و نقشه‌ای مربع شکل به طول و عرض 7.70 متر است، ورودی این بنا از جانب جنوب غربی و متشکل از در چوبی کوچک است، ‌پس از آن اتاقی مربع شکل قرار گرفته که نمای آن گچکاری شده و در میانه اتاق سکویی گچی تعبیه گردیده که ضریحی بر آن استقرار یافته است.

این سکو در حکم قبر و دارای نقوش اسلیمی و اشعاری به رنگ قرمز می باشد. بر فراز بنا نیز گنبدی بر روی چهار فیلبوش قرار گرفته و چهار زاویه آن با آجر به صورت کنگره ای آراسته شده است، بقعه حضرت سلطان دارای تزئینات خشتی و مقرنس‌های زیبایی است که به این مکان شکوه و زیبایی خاصی داده است.

*قبرستان گبرها

قبرستان "گبرها” به فاصله یکصد متری شمال روستای "پالکانلو” از توابع دهستان "درونگر” و بخش نوخندان و در 20 کیلومتری شمال غربی درگز واقع شده است. بنا بر متون و منابع کهن پیشینه این محوطه به قرون 6 تا 9 هجری و دوران ایلخانی باز می‌گردد. در این متون از زرتشتیان و مغ‌ها تحت نام گبرها یاد شده است. این گروه از زرتشتیان در زمان ایلخانان به درگز مهاجرت کرده و در روستای "جلفا”، "‌خیرآباد مرکزی” و "پالکانلو” مسکن گزیده‌اند و احتمالا به همین سبب مکان مزبور به قبرستان گبرها معروف گردیده است.

*مشاغل سنتی و بازارهای درگز

امروزه در شهر درگز، بازاری سنتی که بر اساس الگوهای معماری بومی بنا شده باشد، وجود ندارد اما هنوز می‌توان در گوشه و کنار این شهر مراکز تولید صنایع دستی و مشاغل سنتی را مشاهده کرد که نیازهای اقتصادی برخی از مردمان آن ناحیه را برآورده می‌سازد. از میان این مشاغل سنتی می‌توان به کارگاه‌های بافت زیراندازهایی نظیر "گلیم و فرش”، "نمد مالی”، "چارق دوزی”، "دوخت البسه”، "خراطی”، "مسگری”، "آهنگری”، "رنگرزی” و … اشاره کرد.

*تفرجگاه امام قنبر

تفرجگاه "امام قنبر” در میانارتفاعات الله اکبرو در نزدیکی روستای "داغدار” واقع شده است. این تفرجگاه دارای چشم اندازها و مناظر زیبای طبیعی، درختان گوناگون بسیار و همچنین نهرها و رودخانه ای جاری است اما مهمترین دلیل معروفیت تفرجگاه امام قنبر وجود چشمه های آبگرم معدنی است که از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند؛ این چشمه‌ها دارای آبگرم معدنی با خواص موثر دارویی می باشند که در فصول مختلف سال مورد استفاده کاوشگران و مردم محلی قرار می‌گیرند.

*سایر تفرجگاه‌ها و ییلاقات درگز

دره چرلاق در 34 کیلومتری جنوب غربی شهر درگز، دره درونگر و دربادام در مسیر رودخانه درونگر،‌ دره مشجرروستای دربندی ژور، آبشار گورنی، منطقه بکر کماس، آبگرم معدنی در 20 کیلومتری جنوب شهر درگز، ‌زیارتگاه "علی بلاغ” در دامنه کوه‌های الله اکبر که به اعتقاد مردم محل عبور و مرور سپاهیان حضرت علی (ع) بوده است.

مقبره علاء الدین تکش در روستای حضرت سلطان، "تخت شاه” و "قره جنگل” در شمالشهر درگز، "چهل دختر” در کنار شهر دستجرد قدیم و دره زیبای رودخانه "زنگلانلو” از دیگر اماکن گردشگری و تاریخی درگز است.

*سوغات و صنایع دستی درگز

از میان صنایع دستی رایج در شهرستان درگز می توان به "گلیم بافی”، "نمد مالی”، "چارق دوزی”، دوخت البسه ابریشمین اشاره کرد، اما مهمترین سوغات شهرستان درگز نوعی شیرینی است که به آن "آبنبات هل دار” یا "شکر پنیر هل دار” معروف است.

مسافران نوروزی به شهرستان درگز می‌توانند با شماره تلفن 05142232116، اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان، اطلاعات بیشتری را در خصوص اماکن اقامتی، رستوران‌ها، مراکز تفریحی و گردشگری و درمانی و … کسب کنند.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پایگاه خبری شهرستان دره گز، تاریخ انتشار 5 اسفند 1392، کد مطلب: -: www. dargazonline.ir