شعارسال: بحران آب و اهمیت تولیدات کشاورزی به لحاظ تامین امنیت غذایی باعث شد تا کارشناسان نیز در این زمینه به بررسی‌های لازم بپردازند. هدر رفتن محصولاتی که ۳ میلیارد دلار آب برای آن هزینه شده در شرایط کنونی می‌تواند به اقتصاد و منابع آبی ایران آسیب‌های بسیاری وارد کند.

براساس پژوهش‌های اتاق ایران، زیان اقتصادی ناشی از ضایعات کشاورزی معادل ۳ میلیارد دلار است که برابر با ۲۴ درصد متوسط کل ارزش واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ می‌شود. همچنین باید درنظر داشت جمعیت ایران در سال ۹۳، ۷۷ میلیون و ۸۵۶ هزار نفر بود و ضایعات کشاورزی می‌توانست انرژی و پروتئین روزانه ۲ میلیون و ۷۰۰هزار نفر را تامین کند یا می‌توانست از واردات حدود ۵ میلیون تن محصولات کشاورزی جلوگیری کند.

بر این اساس، یکی از راهکارهایی که کارشناسان برای جلوگیری از این مشکلات ارائه کردند، ساماندهی و تجهیز ساختار کشاورزی و ایجاد واحدهای صنایع غذایی متنوع در کشور است. کارشناسان معتقدند دولت با ایجاد برخی محدودیت‌ها در زمینه محصولات کشاورزی می‌تواند این مشکل را برطرف کند. یکی از سیاست‌هایی که می‌توان با آن از هدررفت این میزان آب جلوگیری کرد، تولید محصولاتی مانند میوه خشک و کمپوت است که در این زمینه نیاز به ابتکارهای بیشتری وجود دارد و برای مصرف میوه‌هایی که در نخستین مرحله ضایعات قرار دارند، باید راهکارهای بیشتری در کشور ارائه شود.

محدودیت تولید گامی رو به جلو

کشاورزی در ایران علاوه‌بر مصرف آب بسیار، ضایعات بسیاری هم دارد. یکی از راه‌هایی که با استفاده از آن می‌توان ضایعات محصولات کشاورزی را در چرخه مصرف نگه‌داشت صنایع تبدیلی و غذایی است. به گفته کارشناسان، این کار در صورتی انجام می‌شود که دولت تولید محصولات کشاورزی را در کشور محدود کند. اکنون این سیاست در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته اجرا می‌شود. نکته مهم در اجرای این سیاست، جدا کردن محصولات استراتژیک از دیگر محصولات است. در محصولاتی که استراتژیک نیستند در صورتی که محدودیت‌های کارشناسی شده اعمال شود، دولت می‌تواند صنایع تبدیلی متنوعی را هم ایجاد کند. باید درنظر داشت که یکی از شاخص‌های اصلی برای محدود کردن محصولات کشاورزی مصرف آب و میزان ضایعات است. البته محدود کردن محصولات کشاورزی به معنی کاهش تولید به لحاظ تناژ نیست. در این سیاست از تنوع محصولات کشاورزی کاسته می‌شود. همچنین با راه‌اندازی کارخانه‌های بیشتری در زمینه صنایع تبدیلی و غذایی می‌توان تمام محصولاتی را که در کشور تولید می‌شود فرآوری کرد.

علی‌رضا مروت‌پور، عضو هیات‌مدیره کانون انجمن‌های صنایع غذایی درباره مصرف آب در بخش کشاورزی و آسیب‌هایی که به دلیل ضایعات این بخش وارد می‌شود، به صمت گفت: «یکی از موضوعاتی که در این زمینه اهمیت بسیاری دارد محصولات استراتژیک است. در تمام دولت‌ها محصولات استراتژیک را با تمام توان تولید می‌کنند. در ایران هم موضوع محصولات کشاورزی استراتژیک به این شکل است. دولت به دلیل مصرف آب بسیار، نمی‌تواند از کشت گندم جلوگیری کند و در این موارد با درپیش گرفتن سیاست‌هایی مانند صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصرف آب، می‌تواند آب مورد نیاز این محصول را کاهش دهد. » مروت‌پور با اشاره به اینکه در زمینه محصولات کشاورزی غیراستراتژیک اما این‌طور نیست، گفت: «متاسفانه کشاورزی ایران بسیار آب‌بر است و باید برای این موضوع چاره‌ای اندیشید. یکی از سیاست‌هایی که برخی از کشورهای پیشرفته درپیش گرفته‌اند، حذف برخی از محصولات از فهرست تولید است. با توجه به اینکه مصرف آب در این بخش بسیار است، دولت می‌تواند با کارشناسی‌های لازم برخی از محصولات کشاورزی را که تولید آن به سفره‌های زیرزمینی و منابع آبی کشور آسیب می‌زند، متوقف کند و به جای آن در زمینه صنایع غذایی سرمایه‌گذاری‌های بیشتری شود. »

این عضو هیات‌مدیره کانون انجمن‌های صنایع غذایی با تاکید بر اینکه اکنون تولید برخی از محصولات کشاورزی آب‌بر به ضرر کشور است و باید از طریق واردات این محصولات را تامین کرد، گفت: «صنایع غذایی در ایران زمینه‌های پیشرفت بسیاری دارد اما متاسفانه یکی از مشکلات این صنعت در کشور همه‌جانبه نبودن زنجیره تولید است.

اکنون ضایعات کشاورزی در ایران زیاد است و به این دلیل آب هدررفته نیز افزایش می‌یابد در صورتی که واحدهای صنایع غذایی می‌توانند از ضایعات محصولات کشاورزی نیز استفاده کنند. »

وی با تاکید بر اینکه ضایعات محصولات کشاورزی درجه‌بندی‌های متفاوتی دارد، گفت: «بسیاری از محصولات کشاورزی در مراحل نخست ضایعات قابلیت استفاده در صنایع تبدیلی و غذایی را دارند. با این حال به دلیل وجود برخی مشکلات ازجمله ماشین‌آلات ناکافی و ایجاد ظرفیت‌های تولید در تمام زمینه‌های صنایع غذایی از این محصولات به طور مناسب استفاده نمی‌شود. »

مروت‌پور، دبیر انجمن نان کشور با تاکید بر اینکه محدودیت‌های وارداتی نیز اکنون به صنایع غذایی آسیب‌هایی وارد می‌کند، گفت: «تولید آرد از جمله صنایعی است که اکنون از این سیاست‌ها آسیب می‌بیند.

صنعت آرد ایران به لحاظ کیفیت تولید در فهرست ۵ کشور نخست دنیا قرار دارد اما به دلیل ممنوعیت واردات این محصول اکنون عمده کارخانه‌ها با ظرفیت تولید ۴۰ درصد فعالیت می‌کنند. »

وی با بیان اینکه دولت به دلیل شرایط ویژه اقتصادی که اکنون بر دنیا حاکم است، نمی‌تواند حمایت‌های مناسبی از بخش خصوصی داشته باشد، گفت: «این در حالی است که دولت می‌تواند به لحاظ مهندسی و کارشناسی به این بخش کمک کند. باید درنظر داشت که موقعیت ایران در منطقه برای صادرات و واردات، بسیار مناسب است. در صورتی که از این ظرفیت‌ها به درستی استفاده شود ایران می‌تواند با تولید محصولات صادرات‌محور بازار منطقه را کسب کند. »

این عضو هیات‌مدیره کانون انجمن‌های صنایع غذایی با اشاره به اینکه ایران از طریق بندرهای جنوبی با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیم ساعت و از طریق مرزهای شرقی با کشورهای آسیای میانه ۲ ساعت و نیم فاصله دارد، گفت: «اکنون یکی از ظرفیت‌های موجود، تولید صادرات‌محور است که بارها بر آن تاکید شده است.

می‌توانیم در بخش صنایع غذایی حتی در گندم که از جمله محصولات استراتژیک کشور به شمار می‌رود واردات داشته باشیم.

این کارخانه‌ها می‌توانند گندم را وارد و آرد به‌دست آمده را صادر کنند. در این صورت تنظیم بازار نیز با مشکلی روبه‌رو نخواهد شد. علاوه‌بر گندم، بسیاری از محصولات کشاورزی این ظرفیت را دارند. »

مروت‌پور با تاکید بر اینکه سیب‌زمینی یکی از محصولات آب بر صنایع کشاورزی به شمار می‌رود، گفت: «یکی از باکیفیت‌ترین و مناسب‌ترین سیب‌زمینی‌های دنیا در ایران تولید می‌شود.

همچنین بزرگترین کارخانه‌های فرایز و تولید چیپس سیب‌زمینی در کشورهای همسایه ایران احداث شده‌اند. این در حالی است که به دلیل روابط نامناسب اقتصادی و سیاسی سیب‌زمینی‌کاران ایرانی در شرایط کنونی که صنایع غذایی مرتبط با این محصول به اندازه کافی در کشور ایجاد نشده، نمی‌توانند محصولات خود را به این کشورها بفروشند که نتیجه چنین اتفاقاتی امحای ۱۰۰ هزارتن سیب‌زمینی در سال گذشته بود.»

ابتکار، راهکار حل بحران

کامل کردن زنجیره تولید صنایع غذایی و ابتکار در آن می‌تواند به از بین نرفتن ضایعات محصولات کشاورزی کمک کند. یکی از موضوعات مهم در این زمینه، این است که ضایعات در محصولات کشاورزی طبقه‌بندی دارد. از برخی محصولات ضایعاتی می‌توان و از برخی نمی‌توان در صنایع غذایی استفاده کرد. در ایران متاسفانه به دلیل اینکه صنایع غذایی در تمام حوزه‌ها، ایجاد نشده، از ضایعات نیز استفاده مناسبی نمی‌شود. یکی از راهکارهای بهره‌گیری از ضایعات محصولات کشاورزی، میوه‌های خشک و کمپوت است.

رضا اسماعیل‌زاده کناری، استاد دانشگاه و کارشناس صنایع غذایی درباره استفاده از ضایعات محصولات کشاورزی به صمت گفت: «ابتکار و تولید محصولات متنوع می‌تواند بخش عمده‌ای از این مشکل را در کشور برطرف کند. متاسفانه تنوع محصولات صنایع تبدیلی و غذایی در ایران کم است و به این دلیل ظرفیت کارخانه‌ها و ظرفیت مصرف هم در کشور محدود شده است. »

اسماعیل‌زاده کناری با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در تمام زمینه‌های صنایع غذایی ایران به کاهش ضایعات از دست رفته کمک می‌کند، گفت: «زمانی که یک محصول در رده‌های نخست ضایعات قرار می‌گیرد ظرفیت استفاده در صنایع غذایی را دارد اما اگر از این محصولات در بازه زمانی مشخص استفاده نشود، محصول از بین رفته به شمار می‌رود و نمی‌توان از آن استفاده کرد. »

وی افزود: کمپوت و میوه خشک از جمله محصولاتی هستند که می‌توان آنها را با محصولاتی که در مرحله نخست ضایعات قرار دارند، تولید کرد و در این زمینه هیچ مشکلی به لحاظ استاندارد یا بهداشت وجود ندارد. در شرایط کنونی که میزان ضایعات محصولات کشاورزی در کشور افزایش یافته باید با بکارگیری راهکارهای مناسب از این محصولات استفاده شود. »

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت صمت، تاریخ انتشار: 31مرداد1395 ، کدخبر: 22923: www.smtnews.ir