شعار سال : 32 سال پیش، زمانی که با رؤیای صاحبخانه شدن، تمام پساندازهایشان را از بانک بیرون کشیدند، طلاهایشان را فروختند و از دوست و آشنا پول قرض کردند تا از تعاونی مسکن ادارهشان زمینی دریافت کنند، فکرش را هم نمیکردند که این قطعه زمینهای 300 متری روزی به بزرگترین دغدغه زندگیشان تبدیل شود. اما این اتفاق افتاد و حالا بعد از گذشت 3 دهه از خرید زمینهای بالادست پارک جنگلی سرخهحصار، 4 هزار مالک این زمینها کوچکترین حقی از املاکشان ندارند؛ نه حق ساختوساز در زمین سنددارشان را دارند و نه حتی میتوانند دستکم خانههایشان را تعمیر کنند تا سقفهای فرسوده روی سرشان آوار نشود. امکانات شهری اولیه مانند آب، برق، گاز و تلفن هم که به نوعی حق مسلم هر شهروندی به حساب میآید، برای آنها رؤیایی است که سالها با دستیابی به آنها فاصله دارند.
صحبت از ساکنان «شهرک زیتون» است؛ افرادی که در سال 1365 مبلغ 162 هزار تومان به حساب تعاونی اداره کشاورزی واریز و در عوض زمینی دریافت کردهاند که جزو اراضی ملی است و در حریم منطقه 13 تهران قرار دارد! افرادی که 30 سال از عمرشان را گذاشتهاند و بدون کوچکترین امکانات اولیه در بیابانهای بالادست پارک جنگلی سرخهحصار زندگی میکنند، به این امید که روزی قانون در حقشان اجرا شود و دیگر با شکایتهای سازمان محیطزیست، تن و بدنشان نلرزد. در یک روز گرم تابستانی مهمان ساکنان شهرک زیتون شدیم تا اعضای هیئتمدیره «بام شرق» به نمایندگی از 4 هزار و 218 عضو شهرک برایمان از این کابوس 32 ساله بگویند.
ورود مصالح ممنوع!
از بزرگراه شهید یاسینی شرق که وارد خروجی «سازمان محیطزیست» میشویم، به اتاقک نگهبانی و گیت ورودی میرسیم. از این نقطه به بعد حریم شهرداری منطقه 13 آغاز میشود و از آنجا که طبق قانون هر نوع ساختوسازی در محدوده حریم پایتخت ممنوع است، شهرداری منطقه این گیت را مستقر کرده تا امکان تخلف در حریم شرق تهران را به کمترین مقدار خود برساند. با وجود اینکه گیت سیمانی ابتدای جاده، عملاً عبور هر نوع خودرو سنگین مانند کامیون را غیرممکن کرده، اما طبق گفته ساکنان محدوده پارک جنگلی سرخهحصار، گاهی نگهبانها صندوق عقب خودروهای سواری را هم بازرسی میکنند تا مطمئن شوند کسی با خودش مصالح بالا نمیبرد. از گیت که عبور میکنیم وارد جاده دوطرفهای میشویم که انتهای آن به روستای ترکمنده ختم میشود. هنوز چند دقیقهای بالا نرفتهایم که خانههای ویلایی کوچک و بزرگ از پشت تپههای خاکی سرک میکشند تا به جای تابلویی که هیچگاه در ورودی شهرک زیتون نصب نشد، با زبان بیزبانی بگویند «به شهرک زیتون خوش آمدید»!
4 هزار خانوار در انتظار پاسخی روشن
کمی طول جاده را بالا و پایین میکنیم تا اینکه «ثریا کریمپور دلفانی» که اهالی شهرک زیتون او را با نام فامیلی همسر مرحومش «ولیزاده» صدا میزنند، خودش را به ما میرساند. کمی بعد با گذر از جادههای خاکی و صعبالعبور به خانه کوچک اما باصفای خانم ولیزاده میرسیم. ولیزاده که یکی از ساکنان قدیمی شهرک زیتون است و حالا چند سالی است با عنوان «نایبرئیس هیئتمدیره زیتون» نماینده ذینفعان این شهرک است، برایمان توضیح میدهد که 240 هکتار اراضی بالادست پارک جنگلی سرخهحصار که از ساختمان سازمان محیطزیست آغاز شده و تا دوراهی دهترکمن ادامه دارد، جزو شهرک زیتون است که سال 1365 در قوارههای 300 مترمربعی و با مبلغ 162 هزار تومان به بیش از 4 هزار عضو تعاونی مسکن اداره کشاورزی واگذار شد. در دهه 80 هم که دولت وقت به زمینداران شهرک زیتون اجازه ساختوساز داد، 170 خانه در این محدوده ساخته شد که در مجموع بیش از 500 نفر در این خانهها سکونت دارند. اما مابقی زمینها به همین شکل رها شدهاند و مالکان منتظر تعیین تکلیف نهایی این شهرک هستند.
ملک خصوصی یا اراضی ملی
صحبتهای ولیزاده که به اینجا میرسد، تعدادی از ساکنان شهرک زیتون که همگی عضو هیئتمدیره این شهرک هستند و مسئولیت نمایندگی بیش از 4 هزار مالک زیتون بر دوش آنهاست، با کلی سند و مدرک به جمعمان اضافه میشوند. «فیضالله موحد» یکی از مالکان شهرک زیتون با ارائه تاریخچهای مفصل از زمینهای این شهرک میگوید: «سال 1364 سرجنگلداری کل استان تهران 240 هکتار از اراضی ملی سرخهحصار را به وزارت کشاورزی واگذار کرد و وزیر کشاورزی وقت هم این زمین را در دفترخانه اسناد رسمی شماره 144 تهران بهنام تعاونی مسکن کشاورزی زد. سال بعد هرکدام از ما که کارکنان کشاورزی بودیم، مبلغ 162 هزار تومان به حساب تعاونی اداره واریز کردیم تا زمینی برای ساخت خانه تحویل بگیریم. این اتفاق هم افتاد و بعد از قطعهبندی زمینها به قوارههای 300 متری، حدود 4 هزار نفر از ما زمینها و سندهایمان را تحویل گرفتیم.»
و این دقیقاً نقطه شروع مشکلات اهالی شهرک زیتون است. مشکلی که شنیدنش از زبان «رضا سپیانی» مدیرعامل شرکت زیتون بهتر است: «هنوز مهر سندهایمان خشک نشده بود که سازمان حفاظت محیطزیست با این ادعا که زمینهای بالادست پارک جنگلی سرخهحصار جزو اراضی ملی است و نباید در آن دخل و تصرفی صورت بگیرد، از سرجنگلداری و وزارت کشاورزی شکایت کرد؛ اما شکایتش پس از ارجاع به دادگاه و بررسیهای کارشناسی رد شد. محیطزیست بار دیگر درخواست تجدید نظر و در ادامه فرجامخواهی داد، اما هر دو بار حکم قطعی به نفع ما صادر شد.»
سپیانی تمام احکام را نشانمان میدهد و با طعنه میگوید: «به اندازه قطر شاهنامه سند و مدرک داریم!» و بعد ادامه میدهد: «در این داستان شکایت و شکایتکشی که از دهه 70 شروع شد و تا سال 81 ادامه پیدا کرد، حتی بحث ابطال سندهای ما هم پیش آمد، اما همه دادگاهها به نفع ما رأی دادند. بهطوری که تا به امروز 23 فقره حکم قطعی به نفع ما صادر شده است. در نهایت سال 81 سازمان حفاظت محیطزیست، آگهی خرید و تملک اراضی پارک ملی سرخهحصار را منتشر کرد و «معصومه ابتکار» رئیس وقت سازمان حفاظت محیطزیست ایران قول داد در عرض 3 ماه این زمینها را بخرد یا زمین معوضی در پردیس به ما بدهد. اما 5 سال گذشت و هیچ اتفاقی نیفتاد تا در نهایت در سال 1387 رأی دیوان عدالت اداری، تملک را باطل کرد و اجازه ساخت، تجدید و افزایش بنا را به ما داد. در همان سال حدود 170 نفر از ما با مجوز شهرداری خانههایمان را بنا کردیم و به امید آیندهای بهتر در این شهرک مستقر شدیم. اما متأسفانه این آینده بهتر هیچوقت از راه نرسید.»
تخریب خانهها و قطع آب و برق
با اینکه ساکنان شهرک زیتون سند مالکیت داشته و ساختوساز خانههایشان کاملاً قانونی بود، اما خیلی زود جلو این ساختوسازها گرفته شد. گویا دلیل این موضوع هم همان نکتهای است که سازمان حفاظت محیطزیست از ابتدا روی آن انگشت گذاشته است؛ اراضی ملی! در همین گرفت وگیر تعیین تکلیف زمینهای شهرک زیتون، طرح تفصیلی تهران هم این اراضی را جزو حریم منطقه 13 طبقهبندی کرد و بهاینترتیب اهالی شهرک زیتون که به رونق زمینهایشان امید بسته بودند، بار دیگر در یک بلاتکلیفی بزرگ قرار گرفتند. حالا آنها دارای سندهای 6 دانگ و بهاصطلاح منگولهداری هستند که نه سازمان و نهادی آنها را باطل میکند و نه بر اساسش به آنها مجوز ساختوساز میدهد. به همین دلیل حالا چند سالی است که 4 هزار و 218 خانواده ذینفع در شهرک زیتون، سندها، حکمها و رایهای صادره دادگاههای مختلف را دستشان میگیرند و با برگزاری تجمعات اعتراضآمیز مقابل نهادهای مختلف سعی میکنند حق 32 سالهشان را پس بگیرند؛ اما ظاهراً صدایشان به گوش مسئولان نمیرسد.
«احسان مشکیباف» که یکی از اعضای شهرک زیتون است و بازرس هیئتمدیره این شهرک به حساب میآید، در اینباره میگوید: «ما فقط دنبال اجرای قانون هستیم. به هر حال ما در دهه 60 زمینی را خریداری کردهایم و حق داریم بعد از گذشت 3 دهه نسبت به این بلاتکلیفی معترض باشیم. میگویند اینجا اراضی ملی است؛ اولاً که این موضوع را باید با وزارت جهاد کشاورزی حل کنند که این زمینها را به ما فروخته است. درثانی پایینتر از ما ترمینال شرق را ساختهاند و حتی در زمینهای موسوم به شهرک زیتون خود سازمان حفاظت محیطزیست ساختمان ساخته، بالاتر از ما هم که دهترکمن وجود دارد؛ یعنی فقط این بخش میانی، اراضی ملی است؟! حتی اگر هم اینطور باشد، به هر حال تکلیف ما که این زمینها را خریداری کردهایم چه میشود؟»
صحبتهای مشکیباف که به اینجا میرسد، «محسن کریمی» رئیس هیئتمدیره زیتون هم به کمک همسایهاش میآید و میگوید: «نه تنها تکلیفمان را روشن نمیکنند، بلکه هر روز زندگی را برایمان سخت و سختتر هم میکنند! آبان ماه سال 95 شهرداری منطقه 13 برخی از خانههای اهالی را به بهانه قرار داشتن در حریم منطقه تخریب کرد. در این بین ساختمان حسینیه و دفتر تعاونی را هم که با موافقت خود شهرداری در دهه 70 ساخته بودیم، تخریب شدند. از همان موقع هم آب و برقمان را قطع کردهاند و مردمی که تمام سرمایه زندگیشان همین ملک است بهناچار بدون کـوچکتـرین امکانات اولیهای در این بیابان زندگی میکنند. در حالیکه ما انتظار زیادی نداریم و فقط از مسئولان میخواهیم هرچه سریعتر تکلیف ما را روشن کنند. یا اینجا را بر مبنای قیمتگذاری کارشناس دادگستری از ما بخرند تا برویم و به زندگیمان برسیم، یا ملک معوض همارزش زمینمان بدهند، یا بگذارند طبق سندی که داریم خانههایمان را بسازیم و زندگی کنیم.»
شهرک بینام و نشان زیتون
بعد از شنیدن صحبتهای ساکنان شهرک زیتون، راه میافتیم تا بعد از گشتوگذاری در این شهرک بینام و نشان و عکاسی از خانههای بلاتکلیف، صدای مردم فراموش شده این تکه از شهر را به گوش مسئولان برسانیم. برای گرفتن عکسی که همه زوایای شهرک را در بر بگیرد، بهدنبال تابلو نام شهرک زیتون میگردیم که ولیزاده خیالمان را راحت میکند و میگوید: «نگردید، هیچ نامی از شهرک در سرتاسر این زمینها نمیبینید. شهرداری نمیگذارد تابلو شهرک را نصب کنیم. حتی نمیگذارند با اسپری اسم شهرکمان را بنویسیم! میگویند اینجا حریم است و به همین دلیل اساساً نباید شهرک مسکونی در این محدوده وجود داشته باشد.»
در همین حین، کریمی نقشه شهرک را میآورد، روی زمین پهن میکند و میگوید: «تو را به خدا ببینید، شهرک ما قرار بود چنین شکلی داشته باشد. شهرکی مدرن با تمامی امکانات خدماتی و رفاهی. اما حالا فقط تا چشم کار میکند بیابان است و خانههایی که هر لحظه بیم از دست دادنشان را داریم.»
چند دقیقه بعد تانکر آب هم از راه میرسد. ولیزاده بعد از صحبت با مسئول توزیع آب و دادن نشانی ساکنانی که آب تانکرهایشان تمام شده، رو به ما میکند و میگوید: «گاز که از اول هم نداشتیم، آب و برقمان را هم قطع کردند. حالا مجبوریم برای تأمین برق از موتوربرق استفاده کنیم و هر 2، 3 روز یکبار هم 40 هزار تومان بدهیم تا 2 هزار لیتر آب برای آشامیدن، شستوشو، استحمام و... بخریم. این مردمی که تمام سرمایه زندگیشان همین یک قطعه زمین است و با یک حقوق بازنشستگی بخور و نمیر زندگی میکنند، از کجا بیاورند این همه پول برای خدماتی هزینه کنند که شهروندان دیگر بهراحتی به آنها دسترسی دارند؟!»
چشمانتظار زمین معوض
از شهرک زیتون که برمیگردیم، در نخستین گام مشکلات اهالی این شهرک را برای «مهدی کفایی محمدنژاد» شهردار ناحیه 4 منطقه 13 بازگو میکنیم. اما همانطور که از قبل هم پیشبینی میکردیم با این پاسخ مواجه میشویم که موضوع شهرک زیتون، موضوع کلانی است که رسیدگی به آن نه تنها دست شهرداری ناحیه و شهرداری منطقه 13 نیست، بلکه حتی شهرداری تهران هم نمیتواند در این زمینهکاری انجام بدهد. محمدنژاد میگوید: «طبق طرح تفصیلی مصوب شهر تهران که صیانت از آن برعهده شهرداری است، شهرداری منطقه 13 فقط مسئول جلوگیری از ساختوساز در محدوده حریم است و مشکلات اهالی شهرک زیتون باید به دست مسئولان وزارت مسکن، جهاد کشاورزی و دیگر نهادها و سازمانها برطرف شود.»
بعد از شنیدن سخنان شهردار ناحیه 4، پیگیریهایمان را از نهادها و سازمانهای ذیربط شروع میکنیم و به این نتیجه میرسیم که در حال حاضر پرونده شهرک زیتون در دست مسئولان وزارت مسکن و شهرسازی است. در آخرین حکمی که سال 1391 برای تعیین تکلیف اراضی شهرک زیتون صادر شده، مقام معظم رهبری شخصاً به رئیسجمهوری وقت دستور دادند همه زمینهای شمال و شرق تهران را که به تعاونیها فروخته شده، آزاد و تبدیل به فضای سبز و طبیعی کنند و در عوض به مردمی که درگیر این ماجرا هستند، زمین یا خانه داده شود. با این حکم پرونده شهرک زیتون به دست وزارت مسکن و شهرسازی افتاده و حالا بیش از 4 هزار مالک این شهرک باید منتظر بمانند تا این وزارتخانه هرچه سریعتر نسبت به معرفی زمین معوض اقدام کند.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همشهری ، تاریخ انتشار 30 خرداد 97، کدمطلب:20289، www.newspaper.hamshahri.org