شعارسال: در ماه‌های اخیر، دامنه جغرافیایی و موضوع نا آرامی‌های اجتماعی کشور در مقایسه با سال‌های گذشته با افزایش قابل توجهی رو به رو شد و به اعتراضات فراوان مردمی بدل گشت؛ اعتراضاتی که در برخی موارد به بحران‌های سیاسی و امنیتی نیز دامن زد و خسارات‌ سنگینی در ابعاد مختلف به کشور وارد کرد.

اگر تا همین چند سال پیش، محور و علت بروز نا آرامی در نقاط مختلف کشور، مسائل سیاسی و بعضاً نظامی بود، این بار موضوعات اجتماعی فراوانی وجود دارد که به بحران‌های گسترده بدل شده و خسارات سنگینی را متوجه امنیت کشور کرده است.

بحران آب، اشتغال جوانان، اعتیاد، فقر، تعویق در پرداخت حقوق و مزایای کارکنان، مشکلات زیست محیطی، افزایش هزینه‌های زندگی، افزایش مشکلات اقتصادی، تصمیم گیری‌های اشتباه مدیران سیاسی و... از جمله دلایلی است که در ماه‌های گذشته به بروز نا آرامی‌های اجتماعی در نقاط مختلف کشور دامن زده است.

نا آرامی‌های اخیر خوزستان که با محوریت بروز مشکل در تأمین آب شرب پیش آمد، اعتراضات گسترده کشاورزان شرق اصفهان، بروز اعتراضات شدید در شهر کازرون، اعتراض صنف کامیون داران، تجمع اعتراضی مالباختگان مؤسسات مالی و... را باید از جمله این نا آرامی‌های اجتماعی دانست.

با توجه به اینکه در همه این اعتراضات، پیش از بروز هر گونه مطالبه و اعتراض سیاسی، مسائل اجتماعی و مطالبات معیشتی مردم، محور اعتراضات عنوان شد و در ادامه با سوءاستفاده برخی عناصر و گروهک‌های خاص به حاشیه رفت، بررسی این رخداد مهم و حساس از منظر اجتماعی قابل تأمل و مفید خواهد بود.

دکتر مراد کاویانی راد، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی تهران در مورد بحران اجتماعی کنونی کشورگفت: به صورت کلی بحران اجتماعی، وضعیتی است که طی آن انسجام و انتظام اجتماعی متأثر از ناکارآمدی ساختار‌ها با اختلال و آشفتگی همراه شود. در چنین شرایطی، جامعه نسبت به سرنوشت خود دچار ترس و تشویش است و آینده را مبهم می‌بیند.

کاویانی راد، در مورد ریشه‌های بروز بحران‌های اجتماعی نیز گفت: گسترش و فراگیری فقر، بیکاری، حاشیه نشینی، شکاف مرکز پیرامون و ده‌ها معضل دیگر از انواع بحران‌های اجتماعی به شمار می‌روند. این بحران‌ها عمدتاً برآیند ناکارآمدی ساختارها، افت مشروعیت نظام‌های سیاسی، شکاف میان خواسته‎ها با توانمندی‎ها، ناهماهنگی و ناهمسویی نخبگان در اداره کشور طی یک بازه زمانی طولانی مدت است که گاه یکباره سر بر می‌آورند. از این رو، بحران اجتماعی محصول ناکارآیی ساختار‌هایی است که از تأمین مطالبات جامعه ناتوان نشان داده اند و این ناتوانی هر روز گستردگی بیشتری می‌یابد و جامعه نسبت به آن‌ها به شدت احساس ناامنی و بی آیندگی می‌کند.

وی با اشاره به اینکه ناآرامی‌های اجتماعی کنونی کشورمان محصول انباشت ناکارآمدی‎های چند دهه‌ای است که طی آن ساختار‌ها از تأمین مطالبات جامعه درمانده نشان دادند، افزود: جامعه یا دست کم بخش‌هایی از جامعه در قالب حاشیه نشینان، دانشجویان و جریان‌های سیاسی طی این مدت، بار‌ها نارضایتی خود را در اشکال مختلف حضور خیابانی یا حمایت از جریان‌های سیاسی رقیب در زمانه‌های انتخابات نشان داده است، ولی مسئولان یا ناتوان از درک ریشه این نارضایتی‌ها نشان داده و آن‌ها را به آشوبگران و فتنه گران ربط داده یا با نوعی فرافکنی ریشه آن‌ها را به خارج از کشور ربط داده است.

کاویانی راد با تأکید بر اینکه محور اعتراضات کنونی اجتماعی است، ادامه داد: چنانچه خواست و شعار‌های معترضان مبنای تحلیل قرار بگیرد، حقیقتاً طیفی از مسائل اقتصادی، معیشتی، سیاسی و زیست محیطی را پوشش می‌دهد. شاید یکی از دلایل آن را بتوان به هزینه فایده حضور خیابانی معترضان ربط داد. بدین معنا که چنانچه رنگ و بوی کمتر سیاسی به مطالبات خود بدهند، هزینه کمتری پرداخت خواهند کرد.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: از دیگر سو، شعار‌های دی ماه نشان داد مردم به جریان‌های سیاسی موجود اعتمادی ندارند، زیرا احساس می‌کنند آن‌ها در تأمین مطالباتشان ناتوان و دچار فساد هستند. به نظرم در سیر تحول مردم سالاری در ایران اتفاق خوبی نسیت و نوعی عقب گرد و افت مطالبه به حساب می‌آید و نشان می‌دهد جامعه غم بقا دارد تا تعالی. چنین جامعه‌ای نمی‌تواند به پیشرفت، توسعه و رفاه بیاندیشد.

وی با تأکید بر اینکه نا آرامی‌های اخیر بر امنیت ملی و ثبات سیاسی کشور اثر منفی گذاشته است، اضافه کرد: امنیت ملی و ثبات سیاسی کشور از متغییر‌های مختلف داخلی و خارجی اثر می‌پذیرد. با این حال، شیوه مواجهه مسئولان نظام با این رخداد‌ها نقش مؤثری در ثبات و امنیت کشور خواهد داشت. شیوه مواجه تابعی از این واقعیت است که ریشه این معضلات را باید در درون کشور جست.

استاد دانشگاه خوارزمی تهران در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر مقوله بحران آبی گفت: بر اساس برآورد‌های موجود، نزدیک به ۳۵۰ شهر کشور امسال تنش آبی خواهند داشت که قطعا مسأله آب این توانایی را دارد که حلقه وصل انواع نارضایتی‌ها قرار بگیرد و گسترده شود.

وی در مورد راهکار‌های برون رفت از بحران نیز تصریح کرد: طبعاً راهکاریابی آن دست کم در کوتاه مدت دشوار است، اما آینده ایران در قالب هبستگی ملی و پیوستگی سرزمینی کشور حکم می‌کند که در قالب یک بسته و برنامه متعامل فراگیر، متناسب با مقیاس‌هایی که گفتم برای خروج از وضع موجود، حرکت کنیم.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت تحلیلی – خبری تابناک ، تاریخ انتشار: 17 تیر 1397، کد خبر: 814377 ، www.tabnak.ir