در اوج گرمای تابستان امسال وقتی خاموشی های برق زیاد شد تغییر ساعت کار ادارات استان تهران در دستور کار دولت قرار گرفت و مسئولان گفتند این تجربه موفقیت آمیز بوده است.

برپایه اعلام مسئولان تغییر ساعت کاری ادارات در این برهه زمانی به کاهش مصرف 400 مگاواتی برق و نیز ترافیک انجامید و به همین علت پیشنهاد پلکانی شدن ساعت کاری در نیمه دوم سال را که با بازگشایی مدارس و افزایش بار سنگینی بر ترافیک همراه خواهد بود به دولت ارایه کرده اند.

شروع کار ادارات از نیمه تیرماه امسال تا آخر مردادماه از 6:30 تا 13:30 و 14 در پایتخت و شهرستان های استان تهران تعیین شد و از ابتدای شهریورماه به حالت اولیه (ساعت 8) بازگشت.

گرچه مسئولان آثار این تغییر ساعت شروع فعالیت اداری را در بخش های اقتصادی (کاهش مصرف انرژی و نیز ترافیک) موثر و مثبت می دانند و باتوجه به آن شرایط گرما و کمبود برق نیز همراهی کارمندان با تغییر ساعت اداری بسیار کارساز بود اما از سوی دیگر کارشناسان علوم اجتماعی به روی دیگر این پدیده که آثار اجتماعی این تغییر ساعت است نیز اشاره و پیشنهادهایی ارایه می کنند.

به گفته کارشناسان علوم اجتماعی تغییر ساعت کار ادارات، مدارس و دانشگاه ها اگر باتوجه به مولفه های اجتماعی آن همراه نباشد می تواند تبعات اجتماعی به همراه داشته باشد که ضرورت دارد در برنامه ریزی ها به این مقوله نیز توجه شود.

استاندار تهران در تشریح بسته پیشنهادی جدید مربوط به ساعت جدید کاری برای نیمه دوم سال گفته بود: در کلانشهر تهران نیاز است تقسیم بندی کاری بین شهروندان در مراجعه به محل کار، تحصیل و کسب خود انجام شود که در این طرح می توانیم شروع کاری ادارات را از ساعت 7، دانش آموزان و دانشجویان از ساعت 8 و بازاریان و کسبه (مشاغل آزاد) را از ساعت 9 تعیین کنیم.

مهمترین علت و توجیه این پیشنهاد کمک به کاهش بار ترافیکی در شهر تهران اعلام شده است که البته در صورت تحقق، خود موضوع مهمی است زیرا افزایش ترافیک نه تنها زمان بسیاری را از شهروندان می گیرد بلکه به تشدید آلودگی هوا نیز منجر می شود و تبعات بسیار دیگری نیز همراه دارد.

اما از آنجا که این سکه روی دیگری نیز دارد و آن هم تبعات اجتماعی اینگونه تصمیم ها است، خبرنگار ایرنا در گفت وگو با کارشناسان و مسئولان به واکاوی این مهم پرداخته است.

** چه تبعات اجتماعی؟

جمعیت شهر تهران را در روز حدود 13 میلیون نفر و در شب حدود هشت میلیون و 700هزار نفر برآورد می کنند و برپایه آمارها بیش از چهار میلیون نفر هرروز صبح وارد پایتخت می شوند و عصر خارج.

صرفنظر از بحث مهم زیرساخت هایی که این افراد باید با استفاده از آنها هر روز وارد و خارج شوند( خوردوهای شخصی، اتوبوس، مترو و ...) بحث ارتباط مستقیم ساعت کاری تعیین شده با زندگی این تعداد انسان و اعضای خانواده هایشان به طور قطع مولفه های اجتماعی بسیاری را نیز با خود دارد.

بسیاری از کارمندان و دانشجویان دارای فرزند محصل یا غیرمحصل هستند که مدیریت امور منزل و خانواده آنان در ابتدای صبح و نیز زمان عصر در این سیاستگذاری ها دستخوش تاثیر می شود.

این درحالی است که سبک زندگی ایرانیان در طول سال های اخیر بشدت دستخوش تغییرات گسترده بوده است؛ از جمله زمان خوابیدن شهروندان به ساعت های پایانی شب و حتی بعد از نیمه شب موکول شده و الزام به بیدار شدن زودهنگام به منزله خواب ناکافی و درنتیجه استرس، بی حالی بیشتر و کاهش بهره وری است؛ ضمن اینکه این آثار روحی و روانی در خلقیات و رفتارهای او نیز تاثیرگذار خواهد بود.

به عنوان نمونه در یک خانواده اگر مادر شاغل ساعت 7 صبح سر کار برود، زمان رفتن فرزند به مدرسه ساعت 8 باشد و پدر خانواده (شاغل در بخش آزاد) بخواهد ساعت 9 به محل کار برود، مدیریت روابط این خانواده راحت نخواهد بود و مناسبات اعضا نیز تابع شرایط خاصی قرار می گیرد.

**ارتباطات اجتماعی را قربانی نکنیم

معاون امور اجتماعی سازمان امور اجتماعی وزارت کشور در همین زمینه معتقد است: تغییر ساعت کار اخیر در تهران با هدف صرفه جویی در مصرف برق و کاهش بار ترافیکی انجام شود اما این تصمیم بر روابط اجتماعی تاثیرگذار است، فرصت ارتباطات اجتماعی را از شهروندان می گیرد و بر سلامت روان جامعه اثر منفی می گذارد.

رضا محبوبی  بر لزوم مطالعه درباره پیامدهای اجتماعی این تغییر تاکید و بیان کرد: تغییر ساعت کار می تواند عوارض اجتماعی در پی داشته باشد؛ به نظر می رسد لازم است پژوهش در مورد این تصمیم مهم انجام گیرد و مطالعات اجتماعی به ما بگوید که مداخلات برنامه ریزی شده مقرون به صرفه هست یا خیر.

وی خاطرنشان کرد: تصمیم گیری درباره کلانشهر تهران با جمعیت بالای 10 میلیونی موضوع مهمی است و نمی توان در اتاق های دربسته، تک بعدی و تنها با در نظر گرفتن کاهش انرژی یا بار ترافیک در این مورد تصمیم گیری کرد بلکه باید عوارض و تبعات اجتماعی آن هم سنجیده شود.

این جامعه شناس خاطرنشان کرد: جامعه نیازمند انسان های توسعه یافته است و اگر افراد در هر سطحی از روان سالم و با نشاط برخوردار باشند، عملکرد مطلوب تری خواهند داشت.

وی ادامه داد: اثرات تغییر ساعت کاری در زمینه مصرف انرژی و کاهش بار ترافیک قابل اندازه گیری است و معادل ریالی آن برآورد می شود اما اینکه این تغییر چه میزان بر مولفه های اجتماعی از جمله انسجام خانواده ها، روابط دورن خانوادگی و به طور کلی تعاملات و ارتباطات اجتماعی تاثیر گذار است نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

محبوبی همچنین با اشاره به نتایج یک بررسی درباره تغییر ساعت رسمی کشور افزود: در سال 93 وزارت کشور با همکاری دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطالعه ای درباره تاثیرات اجتماعی این تغییر انجام داد.

وی اضافه کرد: بر اساس نتایج این پژوهش اجرای این سیاست بر سلامت روان جامعه تاثیر منفی می گذارد اما این مساله صرفا به دلیل صرفه جویی در مصرف انرژی و بدون در نظر گرفتن پیامدهای آن بر سلامت روان افراد جامعه اعمال می شود.

**آثار اجتماعی ضروری است اما...

معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری تهران هم بر ضرورت مطالعه آثار اجتماعی چنین تصمیم هایی تاکید دارد و معتقد است: طرح شروع پلکانی ساعات کار شاغلان دولتی، مدارس، دانشگاه ها و مشاغل آزاد دو هفته پیش در کارگروه منطقه یک استانداران به عنوان یک طرح از طریق وزارت کشور به هیات دولت پیشنهاد شد و مطالعات جنبه های اجتماعی و روانی این طرح که ضروری به نظر می رسد باید از سوی وزارت کشور ضمیمه شود.

محمد امامی امین در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: گرچه منکر در نظر گرفتن همه جوانب برای اجرای مطلوب و کامل هر طرح اجتماعی نیستیم اما در هر صورت هر طرح اجتماعی فواید و نواقصی خواهد داشت از جمله این طرح که اگرچه ممکن است حفره هایی برای نظام روانی و برنامه ریزی خانواده ها ایجاد کند اما کاهش ترافیک نیز کمک بزرگی به شرایط روانی جامعه می کند.

وی بیان کرد: همچنین باید در نظر داشت در برخی خانواده ها، پدر و مادر با هم شاغل نیستند و در برخی خانواده ها مادر خانواده غیرشاغل است و این آسیب کمتری برای خانواده در پی دارد.

امامی امین افزود: در هر صورت هر طرحی که ارائه می شود باید با مطالعه کامل از جوانب مختلف باشد و ارزش افزوده در جامعه تولید کند.

باتوجه به شرایط پایتخت و ترافیک کلافه کننده این کلانشهر برنامه ریزی های مختلف از جمله تغییر ساعت های کاری از نگاه بسیاری از کارشناسان ضروری به نظر می رسد اما نکته بر سر نحوه تعیین این ساعت و مدیریت آن و این پرسش مطرح است که آیا امکان دارد این برنامه ریزی به گونه ای انجام شود که کمترین تبعات اجتماعی را به همراه داشته باشد یا خیر؟

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا ، تاریخ انتشار 7شهریور 97، کدمطلب:83015912 ، www.irna.ir