شعار سال: اتلاف ۷۹ درصدی انرژی در ساختمان‌ها، ۱۰ درصد هدررفت آب مربوط به شهر تهران، میزان مصرفی بنزین ایران ۲ برابر اروپا و... اینها خبرهایی است که بارها از زبان مسئولان در رسانه‌ها بازتاب پیدا کرده است. هدر رفتن انرژی‌ در صنعتی مانند گاز، نفت، برق و... در ایران در حالی رخ می‌دهد که کشورهای پیشرفته با کمک راه‌حل‌های کاربردی این هدررفت انرژی را به حداقل ممکن رسانده‌اند. از جمله این راه‌های کاربردی می‌توان به استفاده از فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیا یا هوش مصنوعی در کاهش مصرف انرژی‌های سوختی در دنیا اشاره کرد. در قاره آسیا شاید هند و چین بهترین کشورهایی باشند که با کمک فناوری‌های نوین به کاهش مصرف انرژی کشور خود کمک کرده‌اند. اما در ایران آن‌طور که در اولین نشست اتاق بازرگانی با حضور فعالان شرکت‌های استارتاپی انرژی و برخی مدیران دولتی حوزه انرژی اعلام شد، حوزه انرژی بازار بکری پیش روی شرکت‌های نوپا گذاشته است تا با ورود به آن علاوه بر توسعه و کسب سود خود امکان صرفه‌جویی در مصرف انرژی کشور را هم فراهم کنند. اما همه چیز برای این شرکت‌ها به این راحتی‌ها هم نیست چرا که در بخش انرژی کشور نیز همانند دیگر بخش‌هایی که شرکت‌های استارتاپی در آن فعالیت می‌کنند موانع و مشکلات متعددی وجود دارد.

یک بازار بکر

با یک جست‌و‌جوی ساده در اینترنت می‌توانید به لیست محدودی از شرکت‌هایی نوپا یا استارتاپ برسید که در حوزه انرژی فعالیت می‌کنند. شرکت‌هایی که شاید اکثر آنها عمر کاری‌شان بیشتر از سه سال نباشد. در حالی فعالیت شرکت‌های استارتاپی در حوزه انرژی کشور محدود است که ایران در صنعت انرژی از جمله کشورهای با مزیت نسبی بالاست. شاید همین فعالیت کمرنگ این شرکت‌های نوپا در صنعت انرژی هم باعث شد تا روز دوشنبه (۱۲ شهریور ماه) اتاق بازرگانی ایران در یک نشست تخصصی به بررسی تجارب شرکت‌های استارتاپی دنیا در صنعت انرژی بپردازد و در کنار آن هم محدودیت‌های شرکت‌های نوآور ایرانی در این صنعت مورد ارزیابی قرار بگیرد. به باور برگزار‌کنندگان این نشست در حوزه‌هایی مانند صرفه‌جویی مصرف انرژی، ظرفیت اندازه‌گیری کنتورها برای پیدا کردن شیوه درست کاهش مصرف انرژی، پایش نقل و انتقال آب در شهرها و... فرصت‌های مناسبی برای ورود شرکت‌های استارتاپی وجود دارد.

سعید پاک سرشت، مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران یکی از حاضران در جلسه اتاق بازرگانی بود. او در این نشست تأکید کرد که برای کمک گرفتن از فناوری‌های نوین در بخش انرژی کشور نیازمند نگاه نو هستیم و به همین خاطر استارتاپ‌ها می‌توانند به حوزه انرژی کشور کمک قابل توجهی کنند. او در این خصوص گفت:«ایران در زمینه صنعت انرژی مزیت نسبی قابل توجهی دارد و شرکت‌های نوپا می‌توانند با ورود به آن علاوه بر کمک به رشد صنعت انرژی سود قابل توجهی نیز کسب کنند. شرکت ملی گاز ایران برای شرکت‌های استارتاپی صاحب ایده در بخش انرژی برنامه‌های حمایتی ویژه‌ای دارد و در تلاش برای نظام‌مند کردن فعالیت‌ این شرکت‌ها در حوزه انرژی و مخصوصاً گاز است.» پاک سرشت اما تصریح کرد، بهتر است این شرکت‌ها برای کمک به بخش انرژی ابتدا به بخش مصرف عمومی و کاربران نهایی وارد شوند، چرا که ورود به این بخش ساده‌تر خواهد بود اما در نهایت او پیشنهاد داد که شرکت‌های استارتاپی صاحب ایده در بخش انرژی بهتر است ایده‌های خود را با کمک بخش دولتی و مشارکت با واحدهای عملیاتی رشد دهند، چرا که پیشروی در این بخش به تنهایی و بدون تعامل با بخش دولتی پیشرفت در کار را طولانی خواهد کرد.

مشکلات و محدودیت‌ها

فعالان دولتی بر این اعتقاد هستند که صنعت انرژی یک صنعت بکر برای فعالان استارتاپی است اما در این جا این سؤال مطرح می‌شود که آیا براستی شرکت‌های نوپا براحتی می‌توانند در این حوزه فعالیت خود را آغاز کنند یا اینکه شروع به کار آنها با پیچیدگی‌های بسیار همراه است؟

کیوان کوهزادی، مدیر یک شرکت استارتاپی فعال در حوزه نفت با بیان این موضوع که بسیاری از صاحبان ایده به‌دلیل بوروکراسی‌های دولتی در همان ابتدا جلو فعالیت آنها گرفته می‌شود، گفت: «بسیاری از مدیران دولتی نگاه منفی و بدبینانه‌ای‌ به فعالیت شرکت‌های استارتاپی در این حوزه دارند و به‌دنبال این هستند که چگونه و با چه شرایطی از یک طرح بیشترین سود را برای خود به دست بیاورند. از سمت دیگر هم قوانین مشخصی در مناقصات بین یک شرکت استارتاپی با یک شرکت دولتی فعال در حوزه انرژی وجود ندارد و در بسیاری از مواقع به‌دلیل همین مسأله این شرکت‌های نوپا دچار زیان می‌شوند.»

پاک‌سرشت، مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران با قبول وجود چنین مشکلاتی در بدنه دولت تأکید کرد که معاونت علمی و فناوری ریاست‌ جمهوری با استفاده از ظرفیت‌های قانونی در تلاش برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپی است و شرکت ملی گاز هم در حد توان خود به‌دنبال تقویت و حل مشکلات این شرکت‌هاست. او در ادامه افزود: «دولت تمام تلاش خود را به‌کار بسته تا با کمک ظرفیت‌های قانونی به توسعه کسب و کارهای فعال در بخش انرژی کمک کند و حتی در این زمینه تسهیلاتی نیز ارائه شده است.»

اما نجفی، رئیس انجمن بهینه‌سازی انرژی ایران، در واکنش به این انتقاد شرکت‌های استارتاپی تأکید کرد که این فعالان به‌دنبال حل مشکل خود از سمت دولت نباشند، چرا که اگر قرار به حل این مشکلات بود باید تاکنون چنین معضلاتی رفع می‌شد. او در این نشست از این شرکت‌ها خواست برای برداشتن موانع از پیش پایشان از ابتدا مدل مالی خود را به گونه درست طراحی کنند یعنی این شرکت‌ها باید براساس مفهوم کاری خود یعنی داشتن ایده نو همراه با سود بیشتر با نهاد دولتی مذاکره کنند نه یک شرکت پیمانکاری. همچنین در این نشست برخی شرکت‌های نوپا فعال در حوزه انرژی با انتقاد از شکل‌گیری معاونت‌های پژوهشی در بدنه دولت اعلام کردند که بخش بزرگی از چالش به وجود آمده برای فعالیت شرکت‌های استارتاپی فعالیت همین معاونت‌های پژوهشی است و تأکید کردند که وقتی نهادهای خصوصی تحقیقاتی، شتاب‌دهنده‌ها و... وجود دارد چرا معاونت‌های پژوهشی و فناوری هم در بدنه دولت شکل می‌گیرد. پاک‌سرشت اما در پاسخ به این انتقاد گفت: «معاونت پژهشی و فناوری شرکت ملی گاز ۸سال پیش تأسیس شده و تنها وظیفه‌ای که دارد سیاستگذاری در این حوزه است و کار آن هیچ تداخلی با شرکت‌های تحقیقاتی بخش خصوصی ندارد.» او تصریح کرد که این معاونت‌ها تنها کارهای برنامه‌ریزی را انجام می‌دهند و به هیچ وجه فعالیتی مانند یک مجری اجرای طرح را برعهده ندارند.

در پایان این نشست افشین کلاهی، رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب و کارهای نوین دانش بنیان اتاق ایران هم در واکنش به این سؤال که اتاق بازرگانی تا چه حد می‌تواند در حل مشکلات شرکت‌های استارتاپی حوزه انرژی کمک کند، گفت:‌ «مشکل حال حاضر این شرکت‌ها، بازار است و بعد از آن نیز شناخت نیاز در این بازار، تا براساس آن راهکار و کسب و کاری شکل بگیرد. اما از سوی دیگر هم در همین بازار که آنها به‌دنبال کار در آن هستند آنقدر انحصار از سوی خصولتی‌ها گسترش پیدا کرده که کار برای شرکت‌های نوپا پیچیده‌تر از گذشته شده است.» او در ادامه به مشکلات حضور شرکت‌های استارتاپی در بازار بین‌المللی اشاره کرد و افزود:‌ «این بحث بارها اعلام می‌شود که شرکت‌های استارتاپی تنها به بازار داخلی فکر نکنند و بازار بین‌المللی را هم در نظر بگیرند. اما این در حالی است که در حال حاضر به خاطر تحریم‌های بین‌المللی بسیاری از قراردادها لغو شده و امکان فعالیت در بازار خارجی وجود ندارد.» به باور وی در شرایطی باید شعار حضور در بازار بین‌المللی داده شود که از نظر سیاسی نیز این شرایط فراهم شده باشد. او همچنین از برنامه‌های این اتاق برای حل مشکل جذب سرمایه‌ شرکت‌های استارتاپی خبر داد و تصریح کرد که فعالان اتاق بازرگانی در تلاش هستند تا بتوانند حجم بیشتری از سرمایه بازار سنتی را به سمت فعالان بخش خصوصی هدایت کند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران ، تاریخ انتشار 14شهریور 97، کدمطلب: 480734، www.iran-newspaper.com