شعار سال: آمد و شد مردم به کتابفروشی‌ها در این چند روز کمی بیشتر از روزهای قبل و طبیعتا کتاب‌های بیشتری هم برای کتابفروش‌ها تبدیل به پول می‌شود. اما خریداری کتاب الزاما به معنی خواندن آن نیست. برخی به شوخی می‌گویند که در ایران کتاب خریدن جایگزین کتاب خواندن شده است و تعداد «کتاب‌خر»ها بیشتر از «کتاب‌خوان»ها است. البته به نظر می‌رسد که این شوخی چندان هم دور از واقعیت نباشد. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به تازگی در مشهد خبرهای مهم و در عین حال تکان‌دهنده‌ای را بیان کرده است. او گفته «۵۹ درصد از ایرانیان کتاب غیردرسی نمی‌خوانند». با این حساب یعنی چیزی در حدود ۵۰ میلیون نفر از جمعیت ۸۰ میلیونی ایران با مطالعه کتاب‌های غیردرسی بیگانه هستند. او همچنین گفته «سرانه مطالعه در ایران ۵/ ۱۲ دقیقه در شبانه‌روز است.»

یک بررسی کوتاه

طبق آمار وزیر، تنها ۳۰ تا ۳۵ میلیون نفر در ایران مطالعه غیردرسی دارند. در محاسبه سرانه مطالعه هم عموما مطالعه کتاب‌های غیردرسی لحاظ می‌شود. بنابراین آن ۵/ ۱۲ دقیقه که به‌عنوان سرانه مطالعه در ایران اعلام شده است، در واقع میزان مطالعه آن ۳۰ میلیون نفر است که بر جمعیت کل کشور تقسیم شده. ساده‌تر بگوییم یعنی بار این ۵۰ میلیون نفر هم بر دوش آن ۳۰‌میلیون‌نفر است. سرانه مطالعه ۵/ ۱۲ دقیقه‌ای به این معنی است که در ایران ۸۰ میلیون نفری، هر روز بیش از ۵/ ۱۶میلیون ساعت مطالعه انجام می‌شود. از این میزان به‌طور میانگین به هر یک نفر، ۵/ ۱۲ دقیقه وقت می‌رسد. اما این تعریف لزوما و همیشه صادق نیست و می‌توان به جای مدت زمان مطالعه از تعداد کتاب‌های خوانده شده یا تعداد صفحات خوانده شده در طول روز نیز برای تعریف سرانه مطالعه بهره جست.

سرانه مطالعه در جهان

اگرچه آمارهای تازه‌ای از میزان مطالعه کتاب در کشورهای جهان هنوز منتشر نشده است اما به نظر می‌رسد که رتبه‌بندی سال‌های گذشته هنوز قابل استناد باشد. طبق این رتبه‌بندی که مرکز بین‌المللی مطالعات گذران وقت منتشر کرده، بیشترین زمان اختصاص داده شده برای مطالعه کتاب در بین مردمان جهان مربوط به فنلاند با ۴۴ دقیقه در روز است. بعد از فنلاند، کشورهای استونی، آلمان، هلند و نروژ با سرانه مطالعه بیش از نیم ساعت در روز قرار دارند.

پایان‌بندی

مطالعه فقط در بین شمار اندکی از ایرانیان جریان دارد و حتی بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان نیز جز کتاب درسی، مطالعه دیگری ندارند. نظام آموزشی نیز دانش‌آموزان را به مطالعه تشویق نمی‌کند و از سوی دیگر محصولات فرهنگی و کتاب جزو کالاهای لوکس به شمار رفته و در سبد خانوارها قرار ندارد. در این وضعیت کودک و نوجوان فقط برای رفع تکلیف و آن هم از روی اجبار تکالیف درسی را انجام می‌دهد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ انتشار 5 آذر 97، شماره: 3467608