شعار سال: جامعه ی ایرانی با کتاب و خط قهر است ، این را آمارهای تایید شده و نشده گواهی می دهند. در سال 87 علی اکبر اشعری رئیس کتابخانه ملی ایران، سرانه مطالعه برای هر نفر را 2 دقیقه در شبانه‌روز اعلام کرد که با افزودن کتاب‌های درسی برای برخی از افراد در شبانه‌روز به حدود 6 دقیقه می‌رسد، اما همان زمان محمد سالاری مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی و مطالعات فرهنگی و کتابخوانی گفته بود آمار قدیمی 2 دقیقه در روز که همه جا گفته می‌شود و به آن استناد می‌کنند، سیاه‌نمایی است و آمار واقعی 120 دقیقه است. در طی این سال­ها البته آمارهای ضد و نقیض فراوانی منتشر گردید که سرانه مطالعه هر فرد ایرانی در روز را تا 79 دقیقه هم بیان می­داشتند.

در سالیان قبل در یک نوبت اسحاقی معاون مطالعات و تحقیقات سازمان ملی جوانان اعلام کرد: 76 درصد از جوانان، روزانه کمتر از 30 دقیقه مطالعه می‌کنند. سازمان برای به دست آوردن این آمار، یک پژوهش بین 120 نفر اهل قلم انجام داده است. کارشناسان سازمان، می‌گویند 46 درصد از جوانان هر روز بین 4 تا 30 دقیقه مطالعه می‌کنند، 30 درصد آنها کمتر از 4 دقیقه در روز مطالعه می‌کنند، 13 درصد تا یک ساعت مطالعه می‌کنند، 7 درصد یک تا 2 ساعت و فقط 4 درصد باقیمانده هستند که بیشتر از 2 ساعت در روز کتاب می‌خوانند.

در آماری دیگر منصور واعظی دبیر شورای فرهنگ عمومی در سال 88 سرانه مطالعه در ایران را 18 دقیقه اعلام کرد و سپس سرانه مطالعه در ایران را 79 دقیقه در روز اعلام کرد که البته در اين ميزان، سرانه مطالعه کتب درسي، کتب ادعيه، قرآن، صفحات مجازي و هر چيزي که به خواندن ربط داشته باشد، لحاظ شده بود. البته هيچ وقت گفته نشد که اين آمار چطور و با چه روش آماري و طي انجام چه مراحلي به دست آمده است. اعتراض هايي به اين آمار شد که چند دقيقه اي از آن را کم کرد و بالاخره اعلام شد آمار سرانه مطالعه ۷۵ دقيقه و ۳۴ ثانيه محاسبه شده که ۱۵ دقيقه و ۱۷ ثانيه مربوط به کتاب، ۲۱ دقيقه و ۳۱ ثانيه براي قرآن و ادعيه، ۳۲ دقيقه و ۳۶ ثانيه روزنامه و پنج دقيقه و ۴۲ ثانيه به نشريه خواني اختصاص پيدا کرده است که هر دو فضاي مجازي و فيزيکي را شامل مي شود. حالا نکته مهم اين است که «سرانه مطالعه» يک شاخص جهاني است که تعريف مشخص و دقيقي دارد. با اين تعريف، اين شاخص تنها مطالعه کتاب (آن هم از نوع غيردرسي) را شامل مي شود؛ يعني نه مطبوعات، نه سايت هاي اينترنتي و مجازي که در اين سرانه همه اين موارد اعمال شده بود.

با يک حساب سر انگشتي و نگاهي به دور و برمان مي توانيم قضاوت کنيم که اين آمار هم نمي تواند نشان دهنده وضعيت امروز ما باشد. در حقیقت تنها باری که یک آمار نسبتا ً رسمی‌ منتشر شد، سال 81 بود که مرکز پژوهش‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌28 استان را بررسی کرد و اعلام کرد سرانه مطالعه ایرانی‌ها 7 دقیقه در روز است. همچنین بر طبق پژوهشی که در زمان برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در سال 93 مراجعه‌کنندگان به این نمایشگاه انجام شد، حدود 19 درصد این مراجعه‌کنندگان در سال قبل هیچ کتاب غیر درسی مطالعه نکردند.

با این آمار سرانه مطالعه در ایران در حد فاجعه است! البته وضعیت نشر کشور در شرایط دل آزارتری است؛ شمارگان کتاب ها این موضوع را به خوبی آشکار می کند. 1000، 2000 و 3000 شمارگان کتاب های ما است تازه همین شمارگان اندک نیز در یک دوره طولانی چند ساله به فروش می رسد. میانگین تیراژ کتاب­ها در سال 93 رقم 2047 و با میانگین قیمت 124647 می­باشد. همچنین در پژوهشی که از بین مراجعه کنندگان به نمایشگاه کتاب بین المللی تهران در سال 93 به عمل آمد مشخص شد، رقمی حدود 200 تا 300 هزار تومان سالانه افراد برای خرید کتاب هزینه می‌کنند.

از دیگر سو در جدید‌ترین آماری که مرکز آمار کشور از هزینه‌های تفریحی و امور فرهنگی ۳۱ استان کشور منتشر کرده؛ سرانه فرهنگی خانواده‌ها در سطح نازلی - کاهش از ۳.۴ درصد در سال 83 به ۲.۵ درصد در انتهای سال 93 - قرار دارد. بنابراین گزارش؛ خراسان جنوبی با سرانه ماهانه حدود ۸۰ هزار تومانی برای یک خانواده 3 نفره خوش اقبال‌ترین استان کشور در استفاده از تفریح و محصولات فرهنگی است؛ در مقابل هرمزگان با سرانه ماهانه ۱۱هزار تومانی برای همین تعداد نفر؛ کم‌بضاعت‌ترین استان است. این مبالغ برای خانواده‌های کارگری ناچیز‌تر هم می‌شود؛ به‌عنوان مثال بضاعت یک خانواده 3 نفره کارگری در خراسان شمالی برای هزینه کردن جهت امور فرهنگی و تفریحی، ماهانه ۱۲هزار تومان و در استان هرمزگان ۲ هزار تومان برای هر نفر اعلام شده است.

در حقیقت قیمت کتاب در سه دهه گذشته با رشدی 205 درصدی همراه بوده است، به طوری که در سال 1357 متوسط قیمت کتاب مبلغ 495 ریال بود و این روند با رشدی سالانه در سال 1392 به مبلغ 10 هزار و 180 تومان رسید. این رقم در سال 93 بازهم افزایش یافته و بهای متوسط هر کتاب از حدود 10 هزار و 500 تومان به حدود 13هزار تومان رسید و این یعنی قیمت کتاب طی همین یک سال 2500 تومان بیشتر شده است. کتاب کودک و نوجوان با میانگین قیمت 5 هزار تومان و داستان و رمان نیز با قیمت متوسط پشت جلد 10هزار تومان از روند افزایش 20درصدی قیمت مستثنی نبوده‌اند.

چنین رقمی طبیعتا برای طبقه متوسط و خانواده‌های کارگری، می‌تواند رقم قابل ملاحظه‌ای تلقی شود، آن هم زمانی که تمام هزینه‌هایی که یک خانواده 3نفری می‌تواند خرج امور فرهنگی و تفریحی کند؛ در خوش‌بینانه‌ترین حالت 12 هزار تومان اعلام شده است. با یک حساب سرانگشتی می‌توان دریافت که اگر حداکثر سرانه فرهنگی 12 هزار تومانی را درکنار میانگین قیمت کتاب 10تا 13هزار تومانی قرار دهیم، هر فرد در یک خانواده سه نفره می‌تواند نهایتا یک کتاب در ماه بخرد و این در شرایطی است که شخص مذکور هیچگونه هزینه‌ای را صرف دیگر امور فرهنگی مثل موسیقی، سینما و تئاتر نکند.

حال اگر این آمار را با سرانه استفاده از لوازم آرایشی در کشور مقایسه کنیم، به مباحث قابل تاملی بر خواهیم خورد. ایران دومین کشور مصرف‌کننده لوازم آرایشی در خاورمیانه و هفتمین کشور در جهان است. بر طبق بیانات معاون مدیر کل نظارت و ارزیابی فرآورده های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو در بهار 94، ایران از نظر آمار جمعیتی هفدهمین کشور جهان است و از نظرمصرف محصولات آرایشی بهداشتی کشورهفتم است به طوری که سرانه مصرف محصولات آرایشی بهداشتی کشور نسبت به جمعیت بسیار بالا است.

ایران بعد از عربستان، بیشترین میزان مصرف لوازم آرایشی را در خاورمیانه دارد. سهم ایران از بازار لوازم آرایشی در خاورمیانه 2 میلیارد و یک صد میلیون دلار است که این یعنی 30 درصد بازار فروش این لوازم به ایران تعلق دارد! البته موسسه تحقیقات بین‌الملل در لندن این رقم را در ایران 5 میلیارد دلار اعلام کرده است! طبق آمارها 17 میلیون زن ایرانی هر ساله 10 تریلیون و 200 میلیارد تومان برای خرید لوازم آرایشی هزینه می‌کنند. این یعنی هر فرد در ایران در سال 600 هزار تومان و در ماه 50 هزار تومان صرف لوازم آرایشی می­کند. نکته جالب این است مصرف لوازم آرایش در ایران صرفا در انحصار زنان نیست. در همین زمینه مجید ابهری؛ کار‌شناس علوم رفتاری دانشگاه شهید بهشتی، از تحقیقی خبر می‌دهد که بر مبنای نتایج آن، مردان ایرانی، مصرف‌کننده 12 درصد از لوازم آرایش موجود در بازار هستند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری استات نیوز ، تاریخ انتشار 24 مرداد94، کدمطلب: 256، www.news.statnews.ir