همه چیز از یک بیانیه نسبتا کوتاه وزارت امور خارجه آمریکا شروع شد. در یکم دسامبر، مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، طی بیانیه مختصری، که در وبگاه وزارتخانه متبوعش منتشر شده، ادعا کرد ایران به تازگی یک موشک بالستیک میان‌برد آزمایش کرده که قابلیت حمل انواع کلاهک‌ها را دارد. پومپئو، بدون اینکه جزئیاتی درباره موشک بدهد، برای مرعوب کردن اروپا، مدعی شد این موشک قادر است تمام خاورمیانه و بخش‌هایی از اروپا را هدف قرار دهد. او سپس این آزمایش را ناقض قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل دانست و نهایتا خواستار توقف فوری همه فعالیت‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک دارای قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای ایران شده است.

پس از آن، آمریکا از اتحادیه اروپا درخواست کرد ایران را به خاطر این آزمایش تحریم کند. روز دوشنبه، برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، گفت: «ما مایلیم ببینیم که اتحادیه اروپا تحریم‌هایی اعمال کند که برنامه موشکی ایران را هدف قرار دهند». هوک این اظهارات را در حین پرواز به سمت اروپا بیان کرد. پومپئو و هوک هر دو برای شرکت در نشست ناتو در بروکسل عازم آنجا بودند.

یک روز پس از مطرح شدن ادعای پومپئو، ایران ظاهرا این آزمایش را تکذیب نکرد و در مقابل، بر ممنوع نبودن این گونه آزمایش‌ها در قطعنامه‌های شورای امنیت تاکید کرد. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه، ضمن تاکید بر ماهیت دفاعی موشک‌های ایران افزود: «هیچ قطعنامه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل متحد برنامه موشکی و یا آزمایش‌های موشکی ایران را ممنوع نکرده است.»

محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران، نیز موضع مشابهی گرفته و اعلام کرده «در قطعنامه ۲۲۳۱ هم صرفاً در مورد موشک‌هایی با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای است، اما ممنوع نشده بلکه از ایران خواسته شده از این نوع موشک‌ها استفاده نشود.».

اما اروپایی‌ها دیدگاه دیگری را بیان کردند.

جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا، در همان روزی که ادعای آزمایش موشکی توسط پومپئو مطرح شد، فورا واکنش نشان داد و از «نگرانی عمیق» بریتانیا از این آزمایش سخن گفت و آن را «تحریک‌آمیز، تهدیدکننده و ناسازگار با قطعنامه ۲۲۳۱» دانست.

فرانسه نیز دیدگاه مشابهی مطرح کرد و این آزمایش را «تحریک‌آمیز و برهم‌زننده ثبات» ارزیابی کرد. اگنس فون مول، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه، آزمایش موشکی را با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ناسازگار دانست.

فرانسه و بریتانیا، در اقدامی قابل تامل، برای بررسی آزمایش موشکی اخیر، خواستار تشکیل جلسه غیرعلنی شورای امنیت در روز سه‌شنبه (۴ دسامبر) شدند. در خصوص این اقدام پاریس و لندن، چندگمانه‌زنی قابل طرح است.

نخست، علیرغم آنکه فرانسه، بریتانیا و آمریکا هر سه آزمایش موشکی را ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ دانسته‌اند، اما واقعیت این است که لحن این قطعنامه، که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را تایید کرد، مبهم است و تفسیر واحدی از آن وجود دارد. در متن قطعنامه از ایران «درخواست» شده که هیچ فعالیت مرتبط با موشک‌هایِ بالستیکِ طراحی‌شده برایِ داشتنِ قابلیتِ حملِ تسلیحاتِ هسته‌ای انجام ندهد. اما بسیاری معتقدند که واژه درخواست (Call upon)، برای ایران ممنوعیت آزمایش موشک‌ها ایجاد نمی‌کند. بویژه آنکه ایران اعلام کرده که موشک‌هایش برای داشتن قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای طراحی نشده‌اند.

حال ممکن است اروپایی‌ها، تحت فشار آمریکا، تصمیم گرفته‌اند مسئله موشکی را به شورای امنیت ببرند تا قطعنامه جدیدی را تصویب کنند که به موجب آن «صریحا» انجام آزمایش‌های موشک بالستیکی توسط ایران ممنوع شود.

دوم، پس از خروج آمریکا از برجام، اروپایی‌ها شدیدا از حفظ این توافق حمایت کردند و اختلافات کم‌سابقه‌ای بین دو طرف آتلانتیک در این خصوص بوجود آمد. اما علیرغم این اختلافات، اروپا و آمریکا بر سر برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران اتفاق نظر داشتند.

در ماه‌های اخیر، پس از اجرای کل تحریم‌های آمریکا علیه ایران، اروپایی‌ها تلاش‌هایی برای کاهش اثر این تحریم‌ها انجام داده‌اند. اما به دلیل سختگیری دولت ترامپ، تاکنون نتوانسته‌ای اقدام ملموسی برای تامین منافع اقتصادی ایران انجام دهند. گفتگو‌های ایران و اروپا درباره راه‌های کاستن از فشار تحریم‌ها، مشخصا از طریق سازوکار ویژه (SPV) که اجرایی شدن آن با تاخیر روبرو شده است، ادامه دارد. شاید اروپایی‌ها برای حفظ برجام، تصمیم گرفته‌اند در مسائل مورد توافق با آمریکا - برنامه موشکی و فعالیت منطقه‌ای ایران- با کاخ سفید همراهی کنند تا بتوانند امتیازاتی برای حفظ برجام، یا حداقل تضمین عدم کارشکنی آمریکا در سازوکار ویژه، را بدست آورند. این سناریو بعید به نظر می‌رسد چرا که مسئله آزمایش موشکی برای نخستین بار توسط آمریکایی مطرح شد و جلسه شورای امنیت هم واکنشی به اقدام آمریکا است.

سوم؛ این احتمال نیز مطرح است که اروپایی‌ها به دلیل سختگیری کاخ سفید، امید‌ها برای تامین منافع اقتصادی ایران را رها کرده و با نشان دادن همراهی‌شان با آمریکا می‌خواهند به ایران پیام بدهند که اگر در زمینه تامین منافع اقتصادی بر اروپا فشار بیاورد، ممکن است اروپا مسائل دیگری - مثلا برنامه موشکی - را برجسته کند. این احتمال از آن جهت قابل طرح است که اخیرا گزارش‌هایی درخصوص محدود شدن سازوکار ویژه به محصولات بشردوستانه و کشاورزی منتشر شده است. دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند SPV ممکن است شامل فروش نفت ایران نشود. این در حالی است که تمرکز اصلی ایران بر روی استمرار فروش نفت است.

به هر حال، جلسه امروز شورای امنیت پشت در‌های بسته برگزار خواهد شد و رسانه‌ها در آن حضور نخواهند داشت. به احتمال زیاد فرانسه، بریتانیا و آمریکا آزمایش اخیر را محکوم خواهند کرد، اما موضع روسیه و چین در این جلسه مهم است. اگر چه پس از خروج آمریکا از برجام، توجه‌ها بر واکنش اروپا و تلاش‌های آن متمرکز بوده است، اما پس از همگرایی اروپا و آمریکا، موضع‌گیری‌های چین و روسیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهند بود. چرا که این دو کشور در شورای امنیت حق وتو دارند و روابط نسبتا نزدیکی با ایران دارند. باید منتظر ماند و دید که آیا چین و روسیه در صورت مطرح شدن یک پیشنهاد جدید برای تغییر مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ یا حتی تصویب یک قطعنامه جدید با سایر اعضای شورای امنیت موافقت می‌کنند یا خیر؟

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از پایگاه خبری تحلیلی فرارو ، تاریخ انتشار: 14 آذر 1397 ، کدخبر: 382614 ، www.fararu.com