شعار سال: سفرهای اخیر دیپلماتیک حس و حالی جدید دارند، امیدواری که در این سفرها موج می زند با فضای سراسر فشار، بی‌اعتمادی و واهمه از خدعه طرف مقابل در برجام تفاوتش از زمین تا آسمان است. حصول نتیجه فوری و سهل الوصول بودن آن در این نوع تعامل بین المللی به جای مذاکرات پیچیده و روابط هزارتوی مبهم و بی ثمر غربی یکی دیگر از تفاوت‌های مهم این دو روابط دیپلماتیک است. چندین ماه است که ایران سرگرم مذاکره با طرف اروپایی است که به اصطلاح روی خوش به ایران نشان می دهد اما نتیجه یک کانال ناقص مالی است که حتی بلندپایه‌ترین دیپلمات‎های کشورمان از جمله «سید عباس عراقچی» درباره آن مطرح می کنند که نمی دانند چیست وچطور کار می کند.

خوشمزه تر اینکه قرار بود این کانال که در ابتدا به عنوان spv معرفی شد و حالا به طور ناقص به نام «اینستکس» از سوی سه کشور اروپایی رونمایی شده است هنوز کار نمی کند و سئوال اینجاست که تعهدات برجامی اروپا از داخل این کانال و دالان تنگ و تاریک قابل عبور است؟ لااقل تجربه مردم ایران درباره انتظارات و وعده‌های غربی‌ها در این چند سال که به طور ملموس و با پوست و استخوان آنرا حس کرد‌ه‌اند نشان می دهد که چندان نمی شود به این موضوع تکیه کرد.

پیشتر هر باری که منتقدان اعلام می کردند که غربی‌ها قابل اعتماد نیستند و بایستی دولت دیپلمات رویکرد خود مبنی بر برجامیزه کردن سیاست خارجی و سیاست کلی خود را تغییر دهند، دولتمردان بیان می کردند که آلترناتیو منتقدان چیست؟ در وبسایت خبری تحلیلی جهان نیوز بارها بیان شد که دولت بایستی به بازارهای منطقه‌ای و همسایگان و غیر غربی‌ها هم توجه کند. جهان نیوز در مطلبی با عنوان «برجامیزه کردن سیاست چه دستاوردی برای کشور داشت؟» مطرح کرد که دولت می تواند به «برجام منطقه‌ای» و تجارت با کشورهای منطقه و بازارسازی در این زمینه فکر و برنامه ریزی خود را معطوف به آن کند. از چین و ترکیه در این حوزه به عنوان الگویی برای عملکرد تجاری ایران با کشورهای منطقه یاد شد. همچنین مطرح کردیم که دولت بایستی «معاونت تجارت بین الملل» خود را پویا و فعال کند تا ثمرات و مواهب فعالیت در این حوزه را مردم و بازار اقتصادی کشور دریافت کنند.

سفر رئیس جمهور به عراق که بعد از پنج سال برای اولین بار صورت گرفت نوید این قصه را می دهد که دولت به برجام منطقه‌ای به عنوان آلترناتیو برجامی که بعد از مدت‌ها مذاکره و گذشت بی ثمر آن، روی خوش نشان داده است. آلترناتیوی که منتقدان به دولت نشان می دادند را دولت هر چند دیر اما دریافته است.

در ماه‌های اخیر سفرهایی به لبنان، سوریه، عراق و … صورت گرفته است که نوید بخش فصل تازه‌ای از سیاست خارجی و تجارت بین الملل کشورمان است که اگر ادامه پیدا کند و تداوم یابد قطعا در کوتاه مدت مردم ایران ثمرات آنرا به وضوح خواهند چشید. آنچه در این راستا مهم و اثربخش است پیگیری مداوم این موضوع و ایجاد یک روابط مستمر تجاری و ارتقای آن در بلند مدت است.

روابط تجاری دیپلماتیک منطقه‌ای یک حسن کلی بین المللی هم دارد و درواقع وام بلاعوضی هم به برجام می دهد. با این فعالیت ایران و تامین اقتصادی کشورمان کشورهای غربی به این نتیجه می رسند که ایران تمامی تخم مرغ‌هایش را در سبد برجام نچیده است و از این رو در مذاکرات دیپلماتیک کشورمان با غربی ها که باید ادامه یابد چراکه ما طلبکار اروپا و آمریکا در برجام هستیم و این بدهی باید پرداخت شود، ما امتیاز برتر را داریم. مهمترین پیام این روابط دیپلماتیک این است که ایران وابسته به غرب نیست و می تواند در بازارهای بین المللی نیازهای خود را تامین کند.

بارها منتقدان مطرح می کردند که بایستی ابزار حریف در مذاکرات هسته‌ای باید از آنها گرفته شود تا کشورمان امتیازات بیشتری از طرف مقابل اخذ کند. مهمترین ابزار طرف مقابل تحریم ها بود که با تامین اقتصادی کشورمان می توانستیم این ابزار را از کار بیندازیم و حریف را خلع سلاح کنیم. استفاده از ظرفیت‌های بین المللی و منطقه‌ای غیر غربی در این راستا مهمترین راه برای بی اثر کردن تحریم‎ها و ابزار فشار غربی است.

متاسفانه در این مدت پنج ساله فرصت‌های مهمی هم برای کشورمان بوجود آمد که کشوری مانند ترکیه این فرصت ها را به جای ما به امتیاز بدل کرد. در ماجرای قطر که چالشی میان ائتلاف سعودی و این کشور رخ داد که به تحریم قطر منجر شد و تنها راه خروجی قطر ایران بود، این فرصت را به طور بهینه می توانستیم به امتیاز بدل کنیم اما در این خصوص ترکیه توانست منافع خود را با روابط تجاری با قطر تامین کند.

در این خصوص باید توجه به دو همسایه استراتژیک ایران یعنی عراق و سوریه که کشورمان در حوزه مقابله با تروریست با آنها همکاری وصف ناپذیری کرد در دستور کار تجارت بین الملل دولت قرار گیرد. ثمرات سفر روحانی به عراق با توجه به سخنان رئیس جمهور مشخص است.

روحانی در این باره بیان می کند: «امروز روابط اقتصادی ما حدود ۱۲ میلیارد دلار در سال است و این روابط را به‌راحتی در سال‌های آینده می‌توانیم به ۲۰ میلیارد دلار برسانیم. عراق بسیاری از نیازهایش را می‌تواند از ایران تأمین کند، ایران نیز می‌تواند نیازهایش را از عراق تأمین کند.»

با این اوصاف این سئوال پیش می آید که تاکنون چرا دولت روحانی به همسایه غربی کشورمان توجه نکرده است. با این حال به نظر می رسد که دولت بایستی در این حوزه بیشتر تمرکز کند و ضمن پیگیری مطالبات برجام که نباید فراموش شود، در این حوزه دیپلماتیک که خلاء جدی آن در «دیپلماسی خنده» و دیپلماسی معطوف به غرب حس می شد، نیز ورودی فعال داشته باشد. با این حال سئوال اینجاست مقصد سفر بعدی رئیس جمهور سوریه خواهد بود؟ چندی پیش «بشار اسد» رئیس جمهور این کشور سفری به ایران انجام داد و زمینه این روابط تجاری دیپلماتیک فراهم است. اما آیا دولت از این ظرفیت هم بهره برداری لازم را انجام می دهد؟

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی رویداد گیلان، تاریخ 21 اسفند 97، کد مطلب: 32693: www.rooydadegilan.ir