شعار سال: 21 اردیبهشت یک عضو شورای شهر قزوین در صحن علنی شورا درباره بناهای تاریخی قزوین چنین گفت: «خیلی از آثار تاریخی را باید نادیده بگیریم و به آثار تاریخی خوب، اصیل و نفیس برسیم؛ جایی مانند خانه فلانی باعث توقف پروژه شهری می‌شود که باید این جزئیات را رها کنیم؛ وگرنه کل پروژه از بین می‌رود. اما در قزوین اگر بخواهیم همه آثار را حفظ کنیم برای ما تهدید حساب می‌شود نه فرصت. اگر ۵۰ تا ۱۰۰ آثار تاریخی مناسب را انتخاب کنیم می‌توانیم مرمت و احیا را به‌خوبی انجام دهیم اما هزار تا آثار را نمی‌توانیم مرمت کنیم، در واقع برای حفظ آثار نفیس و ممتاز باید بعضی آثار را ندیده بگیریم.»

او در عین حال به این موضوع اشاره کرد که برخی از موضوعات مدیریت شهری مانند محله بلاغی نیاز به توجه ویژه سازمان میراث فرهنگی و راه و شهرسازی دارد، برخی از خانه‌های تاریخی در این محلات وجود دارد که شناخته‌شده نیست و همین‌ها مانع پیشرفت پروژه شده است، اگر در استان نسبت به این پروژه به توافق نرسیم باید به‌صورت کشوری مسئله حل‌ و فصل شود.

شنیدن این سخنان از زبان یک مقام مسوول برای دوستداران میراث فرهنگی مسبوق به سابقه است چرا که میراث فرهنگی و محیط زیست همواره در بازی سود و سودا و توسعه ناپایدار شهری و فعالیت‌های عمرانی نادیده گرفته می‌شود و این گونه است که بسیاری از بافت‌ها و بناها و آثار تاریخی، باغات و درختان قربانی پروژه‌های عمرانی می‌شوند.

سیاوش صابری مدیر اسبق دفتر حفظ و احیا بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی و عضو فعلی کمیته تخصصی معماری و بافت‌های واجد ارزش شورای عالی معماری که در زمان او مسأله محله بلاغی و عبور خیابان انصاری شرقی مطرح بود و شورای مذکور هم با طرح تخریب محله بلاغی مخالفت کرد، در این باره به خبرنگار اسکان نيوز می‌گوید:«این نوع از تفکر بارها و بارها توسط افراد مختلف مطرح شده است. کلمه «ارزش» یک توجه، فهم و درک دقیق و عمیق فلسفی و هنری و زیبایی شناسی می‌خواهد. تشخیص ارزش هر چیزی اعم از میراث فرهنگی یا غیره موضوع پیچیده و دشواری است. درکی است که در طول زمان انسانها با افزایش معرفتشان نسبت به حساسیت موضوع یا پیدا کردن جهان‌بینی خودشان در ظول زندگی که مدام تغییر می‌کند و با کشف و مکاشفات خودشان قابل دست یافتن است و بر اثر عبور از این فرآیند است که فهمشان ارتقا پیدا می‌کند .

رییس کمیته علمی معماری بومی برای درک بهتر موضوع این مثال را می‌زند:«همانطور که ممکن است یک کودک در روزهای اول زندگی خود هیچ فهمی از زیبایی شناسی گل نداشته باشد و آن را از بین ببرد و یا حتی بخورد، در سن ۷۸ سالگی شاید همان فرد بتواند به راحتی در مورد حفظ محیط زیست و اهمیت آن مدت‌ها صحبت کند و فهم او خیلی نسبت به این موضوع گسترش پیدا کرده باشد.» بنابراین نوع انسان در طول عمر خودش با افزایش فهم معرفتش نسبت به جهان پیرامونش و خلقت نگاهش نسبت به ارزش‌ها قاعدتا افزایش و ارتقا و تعالی پیدا می‌کند.

این استاد دانشگاه می‌افزاید: ممکن است ما چیزهایی را که ده یا بیست سال پیش در زندگی خود متوجه نبودیم امروز درک کنیم و حتی به این نتیجه برسیم که نسبت به آنها بی‌توجهی کردیم. به عنوان مثال وقتی در کنار مسیل‌ها و رودخانه‌ها، ساختمان‌ها، باغات و پارک‌ها را می‌ساختیم هدف بعدی نداشتیم و می‌خواستیم افراد را صاحب خانه کنیم و محصولات غذایی تولید کنیم و غیره اما امروز که تجربه تلخ سیل را پیش رو داریم، متوجه می‌شویم که خیلی از این مداخلاتی که در طی چند دهه انجام دادیم منجر به خسارت بیشتری به خودمان و به تمدن ما شده است و انسان‌هایی در زمان خود ما و حتی بعدتر از نتایج بعدی آن سود یا زیان می‌بینند.

عضو پیوسته ایکوموس ایران تأکید می‌کند: بنابراین زمانی می‌توانیم مطلق در این مورد اظهار نظر کنیم که به این امر توجه نکنیم که فهم ارزش نوع بشر در طول زمان و با افزایش فهم و علم و دانش ارتقاء پیدا می‌کند و نمی‌توان بر سادگی گفت یک چیز بی ارزش است.

او با اشاره به این که ممکن است ارزش‌های معماری یک بنا بر اساس نوع ساخت و تزیینات معماری، رابطه هنر و زیبایی شناسی با معماری مشهود و قابل درک باشد، تصریح می‌کند: اما مفاهیم دیگر به این حد ملموس نیست. خیلی از مکان‌ها به واسطه رویدادی که در آنها رخ داده ارزشمند است از طرفی رویداد چیزی است که شما باید در مورد آن مطالعه تاریخی کرده باشید. ممکن است شما یک ساختمان را ببینید و در ظاهر آن را فاقد ارزش معماری بدانید اما راجع به تاریخ آن شهر و تاریخ آن مکان و نسبیت آن بنا با آن شهر و مردمانش هیچ اطلاعی نداشته باشید. وقتی در مورد منزل بزرگان علمی و دینی و سیاسی و فرهنگی صحبت می‌کنید ممکن است معماری خانه این بزرگان بسیار ساده و فاقد هر نوع تزئینات معماری باشد اما در عین حال بسیار ارزشمند است.

مدیر اسبق دفتر حفظ و احیا بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی با تأکید بر این که وقتی تاریخ معاصر و گذشته خود را ندانیم، اجازه می‌دهیم و به راحتی آن اثر از بین برود،می‌گوید: فقط صورت موضوعات و کاشی‌کاری و گچبری و تزیینات معماری نیست.ارزش شاید در ایده‌ای باشد که منجر به خلق اثر شده، ممکن است در مورد باورهایی باشد که مردم دارند و یا آیینی که در جایی انجام می‌شود.

عضو فعلی کمیته تخصصی معماری و بافت‌های واجد ارزش شورای عالی معماری در مورد ارزش بافت تاریخی قزوین هم توضیح می‌دهد: صرف وجود چند بنا یا لکه ارزشمند نیست. این که سکونت در بافت تاریخی قزوین چگونه بوده و رابطه مردم با همدیگر چگونه بوده است است و یا این که چگونه یک محله نیازهای مردم را برطرف می‌کرده یا محله محوری چگونه منجر به شکلی از زندگی شده و این زندگی ساختمان و فضاهایی را ایجاد کرده مهم است. شاید ارزش اقتصادی هم داشته اما مسائل دیگری هم بوده ممکن هم هست در حال حاضر ارزش اقتصادی داشته باشد اما در گذشته چنین ارزشی نداشته داشته است.پس ارزش صرف کالبد نیست اتفاقات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، عاطفی و ... که در آن رخ داده هم مهم ست.

او تأکید می‌کند: وقتی کاوشهای باستانشناسی پیرامون مسجد مدرسه حیدریه ادعای حیثیت وسابقه بلند تاریخی این محله را مشخص و اثبات کرد چگونه می‌توان ارزشی که سابقه مدنیت یک مکان و مردمان آن را اینگونه واضح کرده است نادیده گرفت.

عضو فعلی کمیته تخصصی معماری و بافت‌های واجد ارزش شورای عالی معماری یادآور می‌شود: نباید فراموش کرد که فهم امروز ما از ارزشهای انسانی اعم از ارزشهای مشترک جهانی یا ارزشهای ملی وبومی، جهان بینی نسل حاضر، میزان تامل او در موضوعات و زیر بنای کیفیت آینده و نسل بعد از او را نشان می‌دهد و من هنوز امیدوارم که این موضوع از توس تا تبریز و از شهر سوخته تا شهر شوشتر و البته قزوین چنانچه شایسته است فهم شود.

صابری به تورهای گردشگری راهیان نور اشاره می‌کند که شاید در نگاه نخست جز چند خاکریز ساده چیز دیگری برای بازدید وجود نداشته باشد اما آیا این سادگی دلیل می‌شود که خاکریزها صاف شوند یا به دلیل خون جوانان رشیدی که برای حفاظت از آب و خاک و ناموس و قاموس وطن جنگیده‌اند بسیار مقدس است و باید آن را حفظ کرد و روایت‌هایش را ثبت و ضبط کرد؟ و حس هم‌آوایی را تقویت کرد با کسانی که امروز در بین ما نیستند اما برای حفظ سرزمین ما تلاش کردند.

رییس کمیته علمی معماری بومی باردیگر با تأکید بر این که نمی‌توان ارزش را به این سادگی تحلیل کرد و باید عمیق‌تر به آن اندیشید، تصریح می‌کند: اگر این عمق اندیشه باشد اتفاقاٌ نفس برخورد ما با آثار و فضایل انسانی، تکیه برحفاظت است حتی حفاظت از بافت و خانه‌ها چون هر توسعه‌ای بر مصرف انرژی بیشتر، سرمایه بیشتر و تولید زباله بیشتر تأکید می‌کند پس تا آنجا که امکان دارد انسان باید محیط پیرامون خود را حفظ کند با حداقل دخالت در محیط زیست و محیط زندگی خود هر ساختمانی را تا جایی که می‌تواند نگه دارد.

او با بیان این که در سرزمین ما ساخت و ساز به یک امر سوداگرانه تبدیل شده و افراد از خرید و فروش ملک و ساختمان سود می‌کنند، می‌افزاید: در سایر جوامع ساختمان‌ها به عنوان سرمایه‌های ثابت شهر تلقی می‌شوند و سعی بر آن است تا با هزینه کمتر در حد نگهداری و ایمن‌سازی بناها را حفظ کرد.

این استاد دانشگاه با بیان این که هر از گاهی ا هر کدام از مسولان ممکن است این حرف و سخن را بگویند که صرفاً چند اثر نفیس حفظ شود و باقی نباید نگهداشتشان مانع توسعه شود، می‌گوید:تفاوت در فهم نسبت به این جهان بینی است که قاعدتاً باید در امتداد گذشته و در پیوست با آن حرکت کرد همچنان که حال باید در پیوست با اینده باشد. این تفاوت نگاه است که در جاهای مختلف سبب تغییر یا تخریب بافت‌های تاریخی شده است.

عضو فعلی کمیته تخصصی معماری و بافت‌های واجد ارزش شورای عالی معماری درخصوص محله بلاغی قزوین هم توضیح می‌دهد: البته که مسکن و شهرسازی و میراث فرهنگی باید به محله بلاغی توجه کنند و هر چه سریعتر باید برنامه‌ریزی و پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهند تا بدانند چه اقداماتی باید انجام شود تا بلاغی به یک محله خوب برای سکونت ساکنانش تبدیل بشود و این افتخار را هم داشته باشد که اگر بازدید کنندگان خواستند آنجا را ببینند از آن کیفیت زندگی که برای ساکنان محله و مردم قزوین هست لذت ببرند و عکس بگیرند و الگو بگیرند و در شهرهای خودشان آن را اجرا کنند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری اسکان نیوز، تاریخ انتشار 25 اردیبهشت 98، کد خبر: 19725، www.eskannews.com