شعار سال: بسیاری از ایرانی‌ها با شنیدن خبر رایگان شدن ویزای عراق خوشحال شدند، ولی به تدریج با به وجود آمدن مشکلات فراوان ناشی از این تصمیم‌گیری و هدایت نشدن این فرصت، پیاده روی اربعین مشکلات عدیده‌ای را برای زائران پدید آورد.

سفر دیپلماتیک حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان به عراق که اوایل سال جاری انجام شد، با توافقاتی میان دو دولت همراه بود که یکی از آنها رایگان شدن ویزای اربعین است. پیش از این سفر، جمعی از کاربران فضای مجازی با انتشار پست‌هایی از دولتمردان خواسته بودند تا با رایزنی با دولت عراق هزینه‌های  سفر به این کشور را برای زیارت عتبات عالیات کاهش دهند.

پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات دفتر رئیس‌جمهور پس از گذشت نخستین روز حضور روحانی در عراق با انتشار پستی در حساب کاربری خود در توییتر به این درخواست کاربران ایرانی پاسخ داد و در متنی با عنوان «‌رهاورد سفر رئیس‌جمهور به عراق» نوشت: با توافق ایران و عراق صدور ویزا برای زائران و گردشگران ایرانی و عراقی از سوی هر دو کشور از اواسط فروردین ۹۸ رایگان شد.

گرچه انتشار این خبر با واکنش گسترده‌ای از سوی کاربران فضای مجازی مواجه شد و آنان با هشتگ «#خبر_خوب» و «#اربعین» رضایت خود را از این تصمیم جدید دولت اعلام کردند، ولی تصمیمات بعدی دولت در داخل کشور و ناتوانی  در مهار تورم و ضعف در بخش خدمت‌رسانی مرزی باعث شد تا به تدریج و با نزدیک شدن به ماه محرم مشکلات موجود در زمینه زیارت عتبات عالیات بیشتر به چشم آید.

سفر به ترکیه ارزان‌تر از سفر به عتبات عالیات!

سر به فلک کشیدن قیمت بلیط هواپیما و به تبع آن افزایش هزینه سفرهای هوایی به عراق و نیز هزینه‌تراشی‌های بی‌مورد برای سفرهای عتبات زمینی باعث شد تا به تدریج، قیمت بلیط سفرهای زمینی تا مرز ۲ میلیون و سفرهای هوایی تا مرز ۴ میلیون تومان افزایش یابد.

این هزینه‌ها برای قشری از جامعه که مخارج سفر به عتبات عالیات را با مشقت‌های فراوان تأمین می‌کردند، اینک به یک رؤیا بدل شده است. اگر در مقام مقایسه برآییم؛ دولت  تدبیر و امید که دستاورد چندانی در حوزه‌های اشتغال و تولید نداشته، آن‌چنان برای تفریح، خوشگذرانی و آزادی بخشی از جامعه که با مبانی دینی سر و کار کمتری دارند، وقت گذاشته است که با مراجعه به سایت‌های مسافرتی و خطوط هوایی متوجه خواهیم شد سفر تفریحی به کیش، قشم و ترکیه برای جوان ایرانی ارزان‌تر و سریع‌الوصول‌تر از سفرهای زیارتی حتی به مشهد مقدس انجام می‌شود.

مقایسه قیمت سفر هوایی تهران به مشهد با سفر به کیش (داخلی)

با مقایسه این قیمت‌ها متوجه خواهیم شد که دولت نتوانسته است در راستای فراهم کردن زمینه‌های سفرهای زیارتی برای جوانان ایرانی اقدام ملموسی انجام دهد.

بحران مدیریت دولت‌های ایران و عراق در سفر اربعین

با استقبالی که سال‌های گذشته از پیاده‌روی اربعین شده، از همان ابتدای رایگان شدن ویزای عراق مشخص و قابل پیش‌بینی بود که حجم استقبال از پیاده‌روی سال جاری به طور بی‌سابقه‌ای افزایش خواهد یافت، ولی متأسفانه دولت تدبیر و امید به انتظارات بخشی از جامعه که باورهای دینی در آنها نمود بیشتری دارد توجه چندانی ندارد، چراکه امکانات استقبال از زوار ایرانی همچون سال‌های گذشته بود در حالی که حجم زوار تا سه و چهار برابر افزایش یافته است.

برخی مسئولان دولتی پیش‌بینی‌هایی نادرست را مطرح کردند و گفتند سال پیش ۱,۵ میلیون زائر به عراق سفر کردند و انتظار داشتیم با رایگان شدن ویزا در نهایت ۵۰۰ هزار تا یک میلیون نفر به این جمعیت افزوده شود! آیا غافلگیر شدید؟ سؤالی که مطرح می‌شود این است که هفت ماه فرصت کمی بود که بتوان از یک بحران در سفر به عتبات عالیات جلوگیری کرد؟

در آن‌سوی مرزهای کشورمان، دولت عراق نیز نتوانسته خدمات حمل و نقل زائران را به‌خوبی مدیریت کند و همچنان در مشکلات داخلی خود نشئت گرفته از مشکلات انرژی، فساد و ... غوطه‌ور هستند و اگر کمک‌های مردمی و نیروهای حشدالشعبی نبود، شاید اوضاعی فاجعه‌بار تر از آنچه در مرزهایمان تا نجف و کربلا وجود دارد، به وجود می‌آمد. با این حجم زائر به هر صورتی که پیش‌بینی می‌شد باز مشکلاتی به وجود می‌آمد، زیرا حجم ایرانی‌های مشتاق زیارت اربعین که به عراق سفر کرده‌اند بسیار زیاد است و هر چه جمعیت بیشتر می‌شود، به همان میزان آمار خطا در مدیریت بحران افزایش می‌یابد.

به گفته خبرنگار آنا که از نزدیک شاهد اوضاع عراق و استقبال مردم این کشور از زوار ایرانی است، مردم عراق با زوار ایرانی بسیار خوب برخورد می‌کنند و همکاری آنها با مردم در زمینه تردد، پذیرایی و ... قابل قبول است. در حال حاضر غذا، امکانات استراحت و حمل و نقل وجود دارد و جای نگرانی نیست. در مسیر، به وفور موکب‌های ایرانی و عراقی حضور دارند و زوار می‌توانند از این ظرفیت عظیم استفاده کنند. با وجود این، در کربلا ممکن است در برخی زمان‌ها به دلیل شرایط خاص این شهر و حجم بالای تراکم انسانی و حضور مسلمانان از نقاط مختلف دنیا کمبود فضای استراحت احساس شود که مسئولان ایرانی و عراقی همه تلاش خود را به کار بسته‌اند تا از حجم مشکلات موجود در اطراف حرم اباعبدالله الحسین(ع) بکاهند.

حمل و نقل زوار همچنان نابه‌سامان

قیمت اتوبوس‌ها و وسایل حمل و نقل در عراق به دلیل خصوصی بودن آن افزایش یافته و دولت کنترل خاصی بر نرخ کرایه حمل و نقل زائران ندارد. البته بخشی از این مشکلات به عرضه و تقاضا بازمی‌گردد که تقاضا برای حمل و نقل با اتوبوس‌های عراقی به دلیل جلوگیری از ورود اتوبوس‌های ایرانی به عراق افزایش یافته است و برخی رانندگان عراقی در سایه ناتوانی دولت در کنترل موضوع از فرصت موجود برای افزایش کرایه‌ها سوءاستفاده کرده‌اند. طبعا اگر دولت عراق اجازه ورود اتوبوس‌های ایرانی را به عراق بدهد، تقاضا برای اتوبوس‌های عراقی کاهش می‌یابد و به تبع آن قیمت‌ها نیز کاهش خواهد یافت.

درباره تصادفات اخیر برای زائران ایرانی در محور «العماره» باید گفت که در بخشی از این مسیر، جاده باریک و بسیار صعب‌العبور می‌شود که باید رانندگان با دقت مسیر را طی کنند، این در حالی است که متأسفانه معمولاً رانندگان ایرانی به دلیل خستگی ناشی از سفر در داخل ایران یا عجله در رسیدن به مقصد، نکات ایمنی سفر را رعایت نمی‌کنند و حادثه‌های این‌چنینی به وجود می‌آید.

زائران نگران اوضاع امنیتی پس از اربعین نباشند

چتر امنیتی در کربلا برای زوار ایرانی تا حدود یک ماه بعد از اربعین وجود دارد و اگر زائران کشورمان دچار هرگونه مشکلی شوند، به وسیله کنسولگری و سفارت ایران در عراق می‌توانند آن را پیگیری کنند. علاوه بر این، در همه مرزها امکانات وجود دارد و تدابیر لازم برای بازگشت زوار اربعین اتخاذ شده است، ولی عمده نگرانی مسئولان ایرانی بازگشت زوار از مرز چذابه است، زیرا در این مرز همچنان برخی مشکلات در زمینه حمل و نقل وجود دارد.

درباره بازگشت زوار اربعین، همان‌گونه که پیش‌تر نیز مسئولان عراقی در کربلا تأکید کرده بودند امکانات موجود در این شهر پاسخگوی تراکم و اسکان ۴ میلیون زائر (فارغ از جمعیت خود کربلا، مردم عراق و دیگر زائران اربعین) نیست و از این رو تقاضا کردند زائران اربعین پس از ورود به کربلا و مشاهده گلدسته‌های حرم امام حسین(ع) و ابوالفضل العباس(ع) و مدتی استراحت برای رفع خستگی به سفر خود پایان دهند و بازگردند.

دولت عراق به دلیل سهولت بازگشت زائران از کربلا با ورود تعداد قابل توجهی اتوبوس از ایران موافقت کرده است و از این ظرفیت در مسیرهای بازگشت به چهار مرز اصلی کشور استفاده خواهد شد.

ایران و عراق کم‌کاری‌هایی در انجام امور محوله داشته‌اند؛ در موضوع حمل و نقل دولت عراق نتوانسته در هفت ماه گذشته ظرفیت خود را به حد مطلوب برساند. ولی ایران و عراق می‌توانند از وضعیت کنونی به عنوان یک تجربه برای اربعین سال‌های آینده استفاده کنند و اینکه بتوان از سیستم حمل و نقل ایران بهره‌برداری بیشتری کرد. البته این موضوع نیز چالش‌های خاص خود را دارد، به عنوان نمونه، برخی از رانندگان ایرانی به دلیل تسلط نداشتن بر قوانین داخلی عراق، مسبب درگیری و تصادف می‌شدند و بار آن بیشتر بر دوش دولت عراق گذاشته می‌شد.

نکته‌ای که در سفر به عراق باید به آن توجه کرد، این است که ایرانی‌ها میهمان و آنها میزبان هستند و باید حرمت عراقی‌ها حفظ شود. نباید به‌گونه‌ای رفتار شود تا این شائبه پیش آید که صاحب عراق هستیم و آنها وظیفه دارند به ما خدمت‌رسانی کنند. با در نظر داشتن این نکته باید ما نیز در خدمت‌رسانی به آنها کمک کنیم و این‌گونه نباشد که خود را تصمیم‌گیرنده بدانیم، تصمیم‌گیرنده عراقی‌ها هستند.

فرصتی که نباید به تهدید بدل شود

زیارت اربعین بنا به تعبیر بسیاری از زائران و علمای دینی فرصتی است که می‌تواند در فرهنگ‌سازی دینی در جامعه نقش پررنگ و تأثیرگذاری ایفا کند، ولی در دو ماه اخیر و با ورود به ماه محرم و اوج گرفتن سفر زائران ایرانی به عتبات عالیات که با بی‌تدبیری دولت در فراهم کردن مقدمات آن همراه بود، نباید شاهد آن باشیم که مشکلات و تهدیداتی بر سر راه برگزاری این کنگره عظیم ایجاد شود.

ناهماهنگی در حمل و نقل زائران با دولت عراق، نبود امکاناتی دولتی در مسیر پیاده‌روی و فواید اندک ثبت نام در سامانه‌ سماح، همه نشان از آن دارد که تجاری‌سازی و سوءاستفاده از این حرکت فرهنگی و دینی برای اغراض سیاسی، کام زائران اربعین را تلخ می‌کند.

از سوی دیگر، دولت عراق که خود اعتراف می‌کند ظرفیت‌های لازم را برای میزبانی از حجم بالای زائران اربعین ندارد، می‌توانست با تعیین کردن سقف مجاز برای ورود زائران در لذت‌بخش‌تر شدن فضای پیاده‌روی اربعین برای زائران ایرانی نقش داشته باشد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی (آنا)، تاریخ انتشار: 22 مهر 1398، کدخبر: 430570 ، www.ana.ir