شعار سال: تا دیروز نبات، گیاه و حیوان از ویرانگری انسان در امان نبود و امروز خاک کشاورزی در معرض نابودی قرار گرفته است، اره‌های برقی، بولدوزرها، سنگ و آهن به‌کار افتاده‌اند و با حذف درختان و گیاهان، دست‌ساخته‌های بتنی و زمخت انسان جای آن‌ها را گرفته‌است.

کارشناسان هشدار می‌دهند در مسیر ویرانگری انسان، این‌بار ذخایر کشاورزی و خاک به‌عنوان گوهر حیات در معرض تهدید و نابودی قرار گرفته‌. انسان امروزی در کنار آلودگی محیط‌زیست با سرازیر کردن انبوهی از زباله، جنگل‌خواری و گسترش دامنه‌شهرها و شهرک‌های ویلایی تا اعماق اراضی کشاورزی، نسل آینده را با مخاطره جدی در تأمین منابع غذایی و حیات پاک مواجه کرده است.

در سطح کشور و استان اردبیل نمونه‌های بی‌شماری از بی‌توجهی به این مهم وجود دارد. سر برآوردن ویلاهای کوچک و بزرگ در قلب اراضی کشاورزی، ایجاد شهرک‌های صنعتی، تبدیل روستاهای کوچک به شهرک‌های بزرگ توریستی، توسعه شهرها و ایجاد شهرک‌های حاشیه‌ای در اراضی کشاورزی ازجمله این نمونه‌ها در منطقه است.

یاور میرزایی، کارشناس امور کشاورزی و مدیر امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، در این‌باره می‌گوید: بین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶ یک‌میلیون هکتار از مجموع ۱۷میلیون هکتار از اراضی مستعد کشاورزی در کشور با تغییر کاربری‌های مجاز و غیرمجاز تبدیل به سایر کاربری‌ها شده‌است.

به گفته وی، این میزان در استان اردبیل هشت‌هزار هکتار در مقایسه با ۸۰۰ هزارهکتار زمین‌های کشاورزی موجود است.

او هشدار می‌دهد درصورت بی‌توجهی به تغییر کاربری‌های کشاورزی، در آینده با مشکل تأمین زمین کشاورزی برای تولید محصولات مواجه خواهیم شد و با روند فعلی تغییر کاربری‌ها تا ۱۰۰ سال آینده زمینی برای انجام امور کشاورزی باقی نخواهد ماند.

به گفته مدیر جهاد کشاورزی شهرستان اردبیل، تنها در این شهرستان امسال ۱۵۴ مورد تغییر کاربری غیرمجاز شناسایی و رفع تصرف شده‌است.

ناصر عتباتی، رئیس کل دادگستری استان اردبیل، هم گفت: در نیمه امسال یک‌هزار و ۵۴۴ هکتار از اراضی دولتی و ملی استان اردبیل رفع تصرف شده و در این زمینه ۴۴۶ پرونده تشکیل شده است.

فرسایش خاک؛ آسیبی غیر‌قابل جبران 

اقدامات غیرمسئولانه بسیاری از شهروندان و نیز بی‌توجهی مسئولان در سالیان اخیر در حفاظت از محیط‌زیست، جنگل‌ها، مراتع و اراضی کشاورزی، کشور را با خطر جبران‌ناپذیر فرسایش و نابودی خاک مواجه کرده‌است، خطری که می‌تواند در آینده، حیات را در پهنه ایران به مخاطره افکند.

فرسایش خاک به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر حیات نه‌تنها سبب فقیر شدن سطح زمین و متروک شدن مزارع می‌شود؛ بلکه خسارات جبران‌ناپذیر طبیعی و انسانی دیگری را نیز درپی دارد.

اکبر قویدل، رئیس دانشکده کشاورزی و منابع‌طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی، در این‌باره گفت: ایران سه‌برابر متوسط جهانی فرسایش خاک داشته و در این زمینه رتبه اول دنیا را دارد.

به گفته وی، براساس بررسی‌های صورت گرفته، در کشور ما هر سال ۱۷ تن خاک در هر هکتار و در مجموع بیش از دومیلیارد تن خاک فرسایش می‌شود.

وی با بیان این‌که حفاظت خاک و آب از اصولی‌ترین پایه‌های توسعه پایدار است، اظهارداشت: فرسایش خاک به‌طور میانگین هر سال ۵۶ میلیارد دلار به اقتصاد کشور آسیب می‌رساند.

در این میان، میزان فرسایش و نابودی خاک در استان اردبیل ۱۴ تن در هر هکتار برآورد شده که این میزان بیش‌تر از میانگین کشوری بوده و دلیل آن نیز به اعتقاد کارشناسان عواملی، چون تخریب مراتع، از بین رفتن پوشش گیاهی مراتع ییلاقی، آسیب جنگل، سیل، تندباد و طوفان بوده است.

تضعیف پوشش گیاهی مهم‌ترین عاملی است که مسئولان و کارشناسان آن را در سرعت‌یافتن فرسایش خاک استان دخیل می‌دانند.

انواع زباله‌ها با تولید و نشت مواد سمی در داخل رگه‌های زمین نیز عامل دیگر تخریب و آلودگی خاک در استان اردبیل به‌شمار می‌رود که میزان آن نه‌تنها در سال‌های اخیر کاهش‌نیافته، بلکه درحال پیش‌روی در زمین‌های زراعی از طریق رواج کشت زیر نایلونی است.

ضرورت اقدام پیشگیرانه و حفاظتی 

کارشناسان معتقدند برای مقابله با معضل حذف تدریجی اراضی کشاورزی در کنار فرهنگ‌سازی برای مردم می‌بایست بیش ارگان‌ها و مسئولان حساس باشند و با تدوین قوانین و تشدید اقدامات کنترلی با آن مقابله کنند.

بازنگری در طرح‌های شهرسازی و مقابله با توسعه بی‌رویه شهرک‌سازی، حراست از بافت روستایی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها، ایجاد شهرک‌های اقماری و حاشیه‌ای، اجرای طرح‌های آبخیزداری، حفظ اراضی ملی، قوانین سفت و سخت در تغییر کاربری‌های کشاورزی، جلوگیری از تبدیل مناطق تحت حفاظت محیط‌زیست به کاربری‌های صنعتی و گردشگری و فرهنگ‌سازی در بین عامه مردم توسط رسانه‌ها ازجمله اقدامات ضروری در حفظ و حراست از منابع‌طبیعی و اراضی کشاورزی است.

ناصر عتباتی، رئیس کل دادگستری استان اردبیل، گفت: همه مردم باید در بحث حفاظت و صیانت از اموال عمومی چه در امور اراضی و چه در منابع‌طبیعی، جنگل‌ها و محیط‌زیست جدی باشند. اگر دیدگاه مردم و مسئولان درباره حفاظت از عرصه‌های طبیعی اصلاح نشود، باز هم شاهد تخریب و تصرف اراضی ملی خواهیم بود.

وی افزود: شعبه‌های خاصی برای رسیدگی به پرونده‌های تخریب مراتع و اراضی ملی تشکیل شده و به‌موقع رسیدگی لازم به تخلفات صورت می‌گیرد؛ اما خود مردم نباید اجازه فرصت‌طلبی را به هیچ‌یک از سودجویان بدهند و هرگونه تخلف را در سریع‌ترین زمان ممکن به مراجع ذی‌صلاح گزارش کنند.

شهامت هدایت، مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان اردبیل، هم با اشاره به این‌که برای حفاظت از منابع‌طبیعی مشارکت مردم و نهادهای مربوطه الزامی است، گفت: در سال‌های اخیر جلوی تخریب مراتع و جنگل‌های استان گرفته شده و انتظار می‌رود مردم مشارکت بیش‌تری در حفظ منابع‌طبیعی داشته باشند.

یوسف خدادادی، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اردبیل نیز با اشاره به تخریب جنگل‌ها، مراتع و محیط‌زیست و نیز کمبود منابع آب کشور گفت: در کشور ما نگاه پیشگیرانه بسیار ضعیف است. قانون تکلیف همه را در این زمینه مشخص کرده؛ اما عده‌ای بی‌تفاوت به این موضوع عملکرد خوبی نداشته‌اند.

وی به ضرورت تصویب قوانین متقن در برخورد با متخلفان در حوزه تخریب مراتع، جنگل‌ها، منابع آب، محیط‌زیست و تغییر کاربری‌ها اشاره کرد و افزود: قبل از این‌که این مسائل به یک بحران جدی تبدیل شود، باید کاری کرد.

سعید شهند، رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست استان اردبیل، نیز گفت: نتایج فرسایش خاک در مدت زمان طولانی آشکار می‌شود و متأسفانه سالانه در کشور بیش از دومیلیارد تن فرسایش خاک وجود دارد که معادل بر ۵۶ میلیون دلار است و فرسایش خاک ایران در رتبه اول جهان و سه‌برابر میانگین جهانی است.

وی با اشاره به تصویب قانون حفاظت از خاک افزود: در خردادماه سال جاری با پیگیری‌ دستگاه‌های مربوطه قانون حفاظت از خاک در ۲۶ ماده و ۴ تبصره تصویب و توسط رئیس‌جمهور به دستگاه‌های اجرایی کل کشور ابلاغ شد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل هم گفت: جلوگیری از فرسایش خاک و حفاظت از آن از اولویت‌های کاری این سازمان بوده و برنامه‌های اساسی در این زمینه درحال تهیه و اجراست.

به گفته وی، استفاده از ادوات و ماشین‌آلات کشاورزی، استفاده از کودهای دامی، ازجمله اقدامات این سازمان بوده؛ ضمن این‌که در زمینه تغییر کاربری نیز تلاش می‌شود تا جلوی هرگونه اقدام در تبدیل اراضی کشاورزی به اراضی مسکونی گرفته شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار -، شماره: 79260