شعار سال: کارشناسان اصلاح نژاد معتقدند امنیت غذایی پایدار در جهان تنها با اصلاح بذر و استفاده آن‌ها در بخش کشاورزی امکان‌پذیر است. آن‌ها حتی تأکید می‌کنند، مدرن‌سازی و مکانیزاسیون کشاورزی بدون استفاده از بذرهای اصلاح شده کمکی به امنیت غذایی نمی‌کند.

براساس مطالعات موسسه اصلاح گیاهان در آفریقا (APBA) علاوه‌بر این‌که استفاده از بذور اصلاح شده در افزایش تولید محصولات کشاورزی و تأمین امنیت غذایی پایدار نقش دارد، امروزه برای افزایش کیفیت غذا نیز بسیار ضروری است.

به گفته این اصلاح‌گران نباتات، طی دو سال گذشته به‌رغم این‌که مدرن‌سازی کشاورزی ازقبیل استفاده از سیستم‌های آبیاری، کودهای شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی در سطح گسترده‌ای در آفریقا انجام شده، اما این اتفاقات نتوانسته امنیت غذایی پایدار ایجاد کند، به‌ویژه کیفیت غذایی که به دست مردم می‌رسد نیز از ویتامین لازم برخوردار نیست.

اصلاح بذر تنها در زمینه افزایش عملکرد و بالا بردن تولید محصول نیست؛ بلکه اصلاح‌گران نباتات می‌توانند با تغییراتی که در ژنتیک گیاه انجام می‌دهند، محصولاتی با ارزش غذایی بالاتری تولید کنند که نیازهای افراد به‌ویژه کودکان را برطرف می‌کند.

در این گزارش تأکید شده است از آن‌جایی که تولید محصولات کشاورزی در سطح گسترده‌ای وابسته به آب، سوخت‌های فسیلی و کودهای شیمیایی ازجمله فسفات است؛ اما متأسفانه این منابع کاملاً محدود هستند و کمبود آن در سال‌های گذشته به‌شدت احساس می‌شود، بنابراین راهکار در این زمینه استفاده از بذور مقاوم به کم‌آبی است.

بذر خوب راهکار رفع فقر و تأمین امنیت غذایی

این موسسه در بیانیه‌ای خاطرنشان کرد: درصورتی‌که آفریقا برنامه‌ریزی کند، به اهداف توسعه پایدار (SDG) برسد و به فقر و گرسنگی گسترده در این قاره پایان دهد، باید استراتژی جدید و متفاوتی را در تولید محصولات کشاورزی ایفا کند که در این راستا توسعه اصلاح نباتات و تولید بذر مناسب می‌تواند فرصتی را برای رفع این چالش‌ها ایجاد کند و تولید داخل را در این کشور افزایش دهد.

تغییرات آب و هوایی چالش امنیت غذایی در جهان

در این میان کارشناسان اصلاح نباتات نگران تغییرات آب و هوایی هستند که می‌تواند روی امنیت غذایی تأثیر زیادی بگذارد. امروزه تغییرات آب و هوایی باعث گرم شدن کره‌زمین هم شده است.

براساس گزارش اخیر فائو، گرم شدن کره‌زمین می‌تواند عملکرد بالقوه محصولات کشاورزی را به‌شدت کاهش دهد. از سوی دیگر این اصلاح‌گران وقوع خشک‌سالی‌های گسترده را نقطه تاریک امنیت غذایی می‌بینند که باعث شده دسترسی گیاهان به آب بسیار کاهش یابد و با تغییرات آب و هوایی روز به روز کمبود آب بیش‌تر احساس‌شود. آن‌ها می‌گویند تغییرات آب و هوایی در آینده تأثیر مضاعفی بر کاهش امنیت غذایی در آفریقا خواهد داشت.

تغییرات آب و هوایی که نتیجه استفاده از انتشار گازهای کربنی در اتمسفر است، باعث بالا رفتن دمای کره زمین شده و عملکرد محصولات کشاورزی را بسیار کاهش می‌دهد. این کاهش در مناطق خشک و حاره‌ اثر خود را بیش‌تر نشان می‌شود و زمین قابل کشت با افزایش دما بسیار کم‌تر می‌شود.

کاهش طول رشد گیاه با گرم شدن کره‌زمین

همچنین گرم شدن کره‌زمین طول رشد مناسب برای زراعت را کاهش می‌دهد، بسیاری از محصولات کشاورزی نیاز به میزان مناسبی از دما و نور خورشید دارند که کم شدن طول دوره رشد برای گیاه میزان تولید آن‌ها را کم‌تر می‌کند.

در این بیانیه آمده است، درصورتی‌که شرایط تغییرات آب و هوایی و گرم شدن کره‌زمین به همین روال پیش برود، پس از سال 2080 دیگر در قاره آفریقا نمی‌توان گندم کاشت.

در این میان کارشناسان اصلاح نباتات یک فرصت فوق‌العاده‌ای را برای رسیدن به امنیت غذایی و توسعه پایدار و افزایش تولید داخل مطرح می‌کنند. آن‌ها می‌گویند اصلاح نباتات، توسعه هوشمند آن و همچنین غنی‌سازی واریته‌های مختلف کشاورزی که مقاوم به بیماری، آفت، خشکی و شرایط نامطلوب هستند، می‌تواند عملکرد محصولات را حتی در شرایط کم‌آبی افزایش دهد و میزان تقاضای رو به رشدی که با افزایش جمعیت ایجاد می‌شود را برآورده کند.

بذر و اصلاح نباتات ابعاد ناشناخته دارد

اما آن‌ها یک نگرانی بزرگی در این زمینه دارند و می‌گویند هنوز تأثیر اصلاح نباتات و استفاده از بذور مناسب و تأثیر آن در امنیت غذایی به آن شکلی که باید مورد توجه قرار بگیرد، نیست. هنوز این علم ابعاد ناشناخته زیادی دارد که برای تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان اثبات نشده است.

این علم می‌تواند با ایجاد تحول در تکنولوژی کشاورزی امنیت غذایی را برای جهان به ارمغان آورد؛ اما باید دولت‌ها هم از آن حمایت و شرایط لازم را فراهم کنند.

طبق گزارش فائو، تغذیه مردم در 40 سال آینده که جمعیت جهان به 9 میلیارد نفر می‌رسد، تنها با استفاده از اصلاح بذور، اصلاح نباتات و تحقیقات کشاورزی امکان‌پذیر خواهد شد.

نخست این‌که با رشد جمعیت میزان تقاضا نیز افزایش می‌یابد، بنابراین باید غذای بیش‌تری تولید کرد. دوم این‌که جهان با اتفاقات محدودکننده‌ای برای تولید غذا مواجه خواهد شد که از جمله آن تغییرات آب و هوایی و گرم شدن کره‌زمین است که تولید غذا را محدودتر خواهد کرد. سوم این‌که آب در دسترس برای تولید غذا بسیار کم‌تر خواهد شد. بنابراین راهکار این است که بذرهایی اصلاح شود که گیاه بتواند در شرایط خشکی و آب کم رشد کند. همچنین گیاهانی اصلاح شوند که بتوانند در شرایط تنش، بیماری و آفت ادامه حیات بدهند.

بذور وارداتی، بذر والد نیستند

بذر مهم‌ترین بخش تولید غذا در بخش کشاورزی است. در کشور ما به رغم این‌که سالانه 125 هزار تن محصول کشاورزی تولید می‌شود، اما در تأمین بذور مختلف وابسته هستیم. بیش از 90 درصد بذر سبزی و صیفی، بیش از 80 درصد بذر چغندر و بیش از 90 درصد لاین مرغ راس و کاپ و بذرهای دیگر را وارد می‌کنیم. این بذرهای وارداتی چون بذر والد نیستند، نمی‌توانیم آن‌ها را در داخل تکثیر کنیم. در حقیقت ما تنها مصرف‌کننده بذر آن‌ها هستیم. محققان کشور باید برای تأمین غذا در آینده بذرهای اصلاح شده را باید در داخل تولید کنند.

کشور ما متنوع‌ترین گونه‌های گیاهی جهان را دارد و بیش از هشت‌هزار گونه گیاهی در کشور می‌روید، این‌ها فرصت استثنایی برای ایجاد بانک ژن در کشور است، یعنی محققان دستشان برای هر گونه اصلاح نژادی باز است؛ چراکه خمیرمایه این اصلاح را در اختیار دارند.

همچنین در مورد دام نیز گاوهای اصیل ایرانی وجود دارد که محققان می‌توانند آن‌ها را اصلاح نژاد کنند؛ درحالی‌که 40 سال است محصولات دامی کشور روی گاو هلشتاین وارداتی می‌چرخد.

استفاده از ارقام بومی اصلاح شده، شرایط استثنایی را در اختیار تولیدکنندگان می‌گذارد؛ چراکه در طول قرن‌ها حضور این گیاهان و دام‌های بومی آن‌ها را با شرایط محیطی سازگار کرده و امکان ابتلا به بیماری‌ها در آن‌ها کم‌تر شده است؛ بنابراین کار تحقیقی کم‌تری را می‌طلبد. از سوی دیگر در هر نمونه وارداتی احتمال ورود بیماری و حتی امکان بیوتروریسم به کشور وجود دارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار -، شماره: 80614