پذیرش زنان در خانه امن از طریق اورژانس اجتماعی

فرزانه امیریزدانی پذیرش مددجو در خانه‌های امن را منوط به دستور قضایی دانست و افزود: امکان تمدید اقامت برای مددجو در خانه امن وجود دارد و مادر از فرزندش جدا نمی‌شود.

شعار سال: در این شهر شلوغ، چراغ خانه‌هایی روشن است که می‌توان از آن به عنوان مامنی برای زنان خشونت دیده یاد کرد. این خانه را می‌توان خانه امید زنان برابر تحمل تنش‌های متعدد دانست. شاید خانه امن برای بسیاری از افراد ناشناخته باشد یا برخی را به یاد فیلم «ملی و راه‌های نرفته‌اش» بیاندازد. این در حالی است که بسیاری از افراد در جامعه ما از فعالیت این خانه بی‌اطلاع هستند. چندی قبل هم مینو اعرابی، روانشناس اجتماعی، درباره روند خشونت خانگی در کشور به خبرنگار خبرگزاری برنا گفته بود «با تدارک مکان امن برای زنان در معرض خشونت، می‌توان با مداخله مشکلات را برطرف کرده و رابطه را سرپا نگه داشت.» درباره عملکرد خانه‌های امن فرزانه امیریزدانی، رئیس گروه دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، توضیحاتی ارائه کرد.

درباره عملکرد خانه‌های امن توضیح دهید و این مراکز چگونه به خدمات‌رسانی می‌پردازند؟

خانه‌های امن برای حمایت از زنان و کودکانی تحت خشونت خانگی تشکیل شده است. در این مرکز مادر به همراه کودک می‌تواند ورود پیدا کند؛ یعنی در خانه امن به این مسئله توجه شده که مادر و کودک آسیب دیده را در صورت داشتن دستور قضائی از یکدیگر جدا نکنند. اولا خانه امن برای حمایت موقت از زنان و کودکان تحت خشونت خانگی ایجاد می‌شود. این خانه‌ها از سال ۹۳ ایجاد و در راستای حمایت از توانمندی زنان و دختران تحت خشونت خانگی تشکیل شده است. از سال ۹۳ حدود ۸ خانه امن به‌شکل دولتی ایجاد شد. بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی واگذاری خدمات بر عهده بخش غیردولتی است. بر اساس ماده ۲۶ قانون، می‌توان مجوز فعالیت خانه‌های امن را به موسسات غیردولتی شناخته شده واگذار کرد. موسسات غیر دولتی شناخته شده باید از شرایط متعدد برخوردار باشند، چون نگهداری زنان خشونت دیده از شرایط خاصی برخوردار است. هر یک از مراکز که بر اساس قوانین توانایی فعالیت داشته باشند به مراکز ماده ۲۶ معرفی و به اخذ مجوز می‌پردازند. در حال حاضر تعدادی از خانه‌های امن با استفاده از ظرفیت‌های موسسات غیردولتی تشکیل شده است.

روند پذیرش مددجویان در خانه‌های امن چگونه است؟

تمامی فعالیت‌ها در حوزه زنان و دختران در سازمان بهزیستی به شکل موقت و در راستای ارجای مددجو به مراکز اورژانس اجتماعی انجام می‌شود. برای مثال در این روند زن یا دختر خشونت دیده می‌تواند به شکل خودمعرف با اورژانس اجتماعی تماس بگیرد.

آیا این مرکز فقط از زنان و کودکان تحت خشونت حمایت می‌کند یا زنان در معرض آسیب را هم پذیرش دارد؟

این مرکز برای حمایت از زنان و کودکان تحت خشونت طراحی شده است. زنان آسیب‌دیده اجتماعی شرایط ویژه خودشان را داشته و وارد خانه امن نمی‌شود. باید دانست مراکز امن و خانه‌های امن تابلو ندارند و فقط مقامات قضایی و مسئولان سازمان بهزیستی به نشانی این اماکن آگاهی دارند. نگهداری زنان در مراکز نگهداری موقت است. در این روند افراد با گذراندن مراحل قضایی می‌توانند به مدت ۲۱ روز در این مراکز اقامت داشته باشند. در این اماکن روانشناس، مشاوره، مددکار اجتماعی، پزشک و روانپزشک و ... به بررسی شرایط مددجویان می‌پردازند. زنان خشونت دیده به مدت ۴۸ یا ۷۲ ساعت در خانه‌های امن اقامت داشته و در صورت وجود شرایط به خانه بر می‌گردند در غیر این صورت در همان خانه‌های امن اقامت پیدا می‌کنند در ضمن خدمات مشاوره روی فرد منشا خشونت نیز انجام می‌شود. اگر محیط برای فرد نامناسب باشد او را به خانه امن منتقل می‌کنند. زنان خشونت دیده و تحت آسیب به مراکز حمایتی فرستاده شده و تا ۲۱ روز در آنجا اقامت دارند.

افراد چگونه می‌توانند به خانه‌های امن دسترسی داشته باشند؟

تنها کانال ارتباطی با مردم سامانه ۱۲۳ اورژانس اجتماعی است. افراد می‌تواند از طریق این سامانه کودک آزاری، همسر آزاری و ... را اطلاع‌رسانی کرده و کارشناسان خدمات اجتماعی با خودرو‌های مخصوص به درب منزل فرد در معرض خشونت مراجعه و شرایط را بررسی کنند. در این اقدام مددکار اجتماعی به همراه مشاوره در ابعاد روانشناسی، خانواده و ... به بررسی شرایط موجود می‌پردازند. هر زن و کودک برای اقامت موقت در خانه‌های امن به دستور قضائی نیاز دارد. همچنین برای زنان و کودکانی که از عدم امنیت روانی در منزل رنج می‌برند باید با مراجعه به دادگاه حکم نگهداری فرزند را به مرکز ارائه کرده تا بتوان در مراکز اقامت داشته باشند.

در این شرایط زنانی که در شرایط حاد به سر می‌برند تنها ۲۱ روز در این مراکز اقامت دارند؟

زن خشونت‌دیده طی ۴ روز وضعیت اقامتش در این خانه‌ها مشخص و می‌توانند به مدت ۴ ماه در این اماکن حضور داشته باشند. در خانه‌های امن نیز اقدامات مشاوره‌ای و روانشناسی برای این افراد در نظر گرفته می‌شود. تیم تخصصی در خانه‌های امن بر اساس پروتکل‌های تخصصی به فعالیت می‌پردازند. اغلب اقدامات در راستای کاهش تنش‌ها و اضطراب‌های موجود برای افراد انجام می‌شود. مددکار اجتماعی خانواده فرد خشونت دیده را تحت بررسی قرار می‌دهد تا تمامی اقدامات بر اساس پروتکل‌ها پیش رفته و فرد بتواند بعد از ۴ ماه اقامت ترخیص شود. درصورت تشخیص مسئولان امر امکان تمدید اقامت فرد در خانه‌های امن وجود دارد. برای مددجو در بدو ورود اقدامات کاهش اضطراب مطرح است.

تاکنون زنانی که در این امکان خدمات دریافت کرده، تحت بررسی قرار گرفته‌اند. تا بتوان تاثیرات این خانه‌ها را در روند زندگی زنان خشونت دیده مورد بررسی قرار داد؟

تاکنون اقدامات تحقیقی در این باره انجام نشده است، اما بر اساس آمار و اطلاعات موجود در بسیاری از موارد فرد با مراجعه به خانه‌های امن و خدمات آن می‌توان به استقلال نسبی دست پیدا کنند. بسیاری از افراد نیز به همراه خانواده در پی یادگیری مهارت‌های حل مساله بر می‌آیند همچنین در برخی موارد سبب بهبود روابط فرد می‌شود

در سال‌های اخیر فیلم «ملی و راه‌های نرفته‌اش» را می‌توان یکی از اقدامات مناسب در راستای اطلاع‌رسانی جامعه از وجود خدمات مراکز امن دانست؟

آن فیلم به اقدامات خانه امن زیرنظر سازمان بهزیستی نپرداخته بود، چون در خانه‌های امن هیچ مردی فعالیت نمی‌کند. در خانه‌های امن پروتکل‌های تعریف شده در خارج از کشور بومی‌سازی شده است. به دلیل حفاظت از امنیت زنان خط تلفن خانه امن به کسی داده نمی‌شود و افراد فقط می‌توانند با سامانه ۱۲۳ تماس بگیرند، چون ورودی تمامی افراد از طریق مرکز اورژانس اجتماعی ۱۲۳ است. افراد در صورت کسب اطلاعات از مراکز اورژانس اجتماعی می‌توانند به سایت سازمان بهزیستی کشور مراجعه کنند. گرچه ظرفیت این خانه‌ها زیاد نیست. سازمان بهزیستی در زمینه پیشگیری به فعالیت می‌پردازد که یکی از اقدامات راه اندازی سامانه ۱۴۸۰ است.

در سال‌های اخیر آمار متعدد مبنی بر افزایش خشونت‌های اجتماعی را شاهد هستیم. بیشترین دلایل مراجعه زنان به خانه‌های امن چیست؟

اعتیاد، مصرف روانگردان، عدم توانایی حل مسئله و... از عمده دلایل مراجعه زنان به این مراکز است.