شعار سال: مرکز پژوهشهای مجلس به تازگی در گزارش با عنوان «بررسی ابعاد آثار ویروس کرونا بر بخش حمل و نقل در ایران» به تأثیرات شیوع کرونا بر انواع مدلهای حمل و نقل در درونشهری و برونشهری پرداخته است.
در این گزارش، آثار شیوع ویروس کرونا بر بخشهای مختلف حمل و نقل در ایران با تمرکز بر حمل و نقل شهری و جادهای (برون شهری) مورد بررسی قرار گرفته است.
آثار بحران کرونا بر بخش حمل و نقل
طبق این گزارش براساس دادههای موجود میتوان مهمترین آثار بحران کرونا بر بخش حمل و نقل را در چند دسته کلی مطرح کرد:
۱. مسائل مربوط به ادامه فعالیت حمل ونقل همگانی و رعایت همزمان پروتکلهای بهداشتی از جمله فاصلهگذاری اجتماعی که چالش اصلی پیش رو به حساب میآید.
۲. کاهش تقاضای حمل ونقل که کاهش درآمد بخش دولتی، شهرداریها و بخش خصوصی مانند کاهش درآمد عوارضیها، امداد خودروها، مجتمعهای رفاهی بین راهی، جایگاه داران سوخت، کاهش درآمد از جرائم راهنمایی و رانندگی و کاهش درآمد بخش حمل ونقل عمومی از یک طرف و افزایش هزینههایی مانند استفاده از مواد ضدعفونی کننده، پایش سلامت کارکنان و افزایش حجم ارایه خدمات به ویژه برای شهرداریهای کلانشهرها را به دنبال داشته است؛ با ادامه دوره شیوع بیماری و طولانی شدن آن، مسئله کاهش درآمد و افزایش هزینهها همچنان ادامه خواهد داشت.
۳. چالش اشتغال بخش حمل ونقل اعم از رانندگان و کارکنان و بروز مشکلات معیشتی برای رانندگان، متضرر شدن شرکتهای حمل ونقل، مشکلات برای پیمانکاران و غیره.
۴. پیش بینی آثار منفی بر کل اقتصاد ایران در صورت طولانی شدن تعطیلی و کاهش فعالیتهای اقتصادی با توجه به سهم بالا و قابل توجه بخش حمل ونقل در کاهش ستانده کل اقتصاد (تولید کل)
۵. آثار مثبت در بخش حمل نقل، با وجود چالشهای پیش آمده، فرصتهایی نیز برای بخش حمل و نقل ایجاد شده است که از جمله آنها میتوان به کاهش مصرف سوخت، کاهش تصادفات رانندگی، فرصت برای اصلاح ساختارهای معیوب بخش حمل و نقل و اجرای اقدامهایی مانند توزیع ساعات کاری مشاغل، استفاده از سرویس ویژه، و به طور کلی کاهش سفرهای روزانه، اشاره کرد.
راهکارها و اقدامات برای کاهش تبعات کرونا
در این گزارش آمده است: برای کاهش تبعات کرونا، راهکارها و اقداماتی با ملاحظات مختلف از جمله اینکه بتوانند در دوره ۶ ماه تا یک سال کارایی داشته باشند، پیشنهاد میشود.
اقدامات فیزیکی مانند ضدعفونی کردن وسایل نقلیه عمومی، نظارت بر نیروی کار، فاصله گذاری اجتماعی (مانند نشانه گذاری صندلیها، محل ایستادن و صف خریداری بلیت اتوبوس و مترو) و اقدامات آموزشی و فرهنگ سازی، مجموعهای از اقدامات فوری هستند که انجام آنها در دوران شیوع بیماری، دائمی بوده و تا پایان دوران شیوع بیماری، همواره باید انجام شوند.
در بخش حمل ونقل جادهای، مسئله اصلی کاهش تقاضای سفرهای بین شهری و متضرر شدن شرکتهای حمل و نقل است، استفاده از حمایتهای مالی دولت و در عین حال ارائه خدمت از سوی ناوگان برونشهری برای کوتاه مدت و میان مدت به خصوص برای پاسخگویی به سفرهای حومهای پیشنهاد میشود، به طور کلی، مطالعه مسائل و راهکارهای این بخش همچنان جای تأمل بیشتری دارد.
لزوم کاهش هزینه دولت در دوران کرونا با روشهایی نظیر به تعویق افتادن توسعه آزادراهها
حمایتهای مالی دولت از بخشهای آسیب دیده در بازه زمانی شیوع بیماری، امری لازم است، اما باید توجه داشت که با توجه به محدود شدن شدید منابع مالی دولت به دلایلی مانند مسائل اقتصاد جهانی، تحریمها، کاهش قیمت نفت، آثار اقتصادی بحران کرونا، تبعاً باید به کاهش هزینههای سنگین از جمله به تعویق افتادن توسعه آزادراهها، احداث خطوط مترو و ابرپروژههای شهر توجه کرد.
لزوم بهرهگیری از پیشنهادات استارتآپها
انجام فراخوان و مذاکره با بخش خصوصی و کمک گرفتن از بخش خصوصی به ویژه استارت آپهای دارای راهکار باید مورد توجه باشد.
در بلند مدت باید به برنامه ریزی کاربری زمین و کاهش وابستگی به سفرهای طولانی آونگی توجه شود.
تردد ناوگان جادهای با نیمی از ظرفیت مقرونبهصرفه نیست
باید توجه کرد که اپیدمی کووید-۱۹ پدیده پیچیدهای است که سرنوشت و روند گسترش آن به سادگی قابل پیش بینی نبوده و برای ارزیابی دقیق تأثیر ویروس کرونا بر اقتصاد و به طور خاص بخش حمل و نقل، نیاز به اطلاعات زیادی وجود دارد که به دلیل نوپدید بودن این ویروس هنوز دادههای لازم تولید نشده است، از این رو، رصد مسائل و چالشها و نیز راهکاریابی و ارزیابی آنها باید به طور دائم مورد توجه باشند، در نتیجه، ادامه پژوهش درخصوص آثار کرونا بر بخش حمل ونقل پیشنهاد میشود.
مسئله اصلی در حمل و نقل جادهای (برونشهری)، کاهش شدید تقاضا به دلیل شیوع کرونا است که شرکتهای حمل و نقلی را متضرر کرده است؛ عرضه جدید در این بخش نمیتواند پاسخ مناسبی باشد، از طرفی ادامه فعالیت این بخش با رعایت همزمان پروتکلهای بهداشتی برای فاصلهگذاری (یعنی فعالیت با نیمی از ظرفیت اتوبوسها)، از نظر اقتصادی بهصرفه نیست.
حمایت مالی کرونایی میتواند تسهیلات بانکی و تعویق پرداخت مالیات باشد
از این رو، پیشنهاد اصلی در این مقطع زمانی، توجه به حمایت مالی و بهطور خاص، تسهیلات دولتی (مانند درخواست کمک مالی از دولت، درخواست تسهیلات بانکی و تعویق پرداخت مالیات) است. پیشنهاد میشود که حمایتهای مالی، مشروط به ارائه خدمات از جمله استفاده از ناوگان عمومی برونشهری برای پاسخگویی به حمل و نقل حومهای و سرویسهای ویژه باشد تا از این طریق، بخشی از کمبود ناوگان ناشی از کاهش ظرفیت (بهدلیل رعایت فاصلهگذاری) پوشش داده شود؛ البته این راهکار نیاز به بررسی دقیقتر ابعاد موضوع و اخذ نظر ذینفعان دارد تا بتوان یک بسته حمایتی در کوتاهمدت و راهحل پایدار میانمدت تا پایان دوره شیوع پیدا کرد.
مسئله اصلی کاهش تقاضای سفرهای بینشهری و متضرر شدن شرکتهای حمل و نقل است، استفاده از حمایتهای مالی دولت و در عین حال ارائه خدمت از سوی ناوگان برونشهری برای کوتاهمدت و میان مدت بهخصوص برای پاسخگویی به سفرهای حومهای پیشنهاد میشود؛ بهطور کلی، مطالعه مسائل و راهکارهای این بخش همچنان جای تأمل بیشتری دارد.
حمایتهای مالی دولت از بخشهای آسیبدیده در بازه زمانی شیوع بیماری، امری لازم است، اما باید توجه داشت که با توجه به محدود شدن شدید منابع مالی دولت به دلایلی مانند مسائل اقتصاد جهانی، تحریمها، کاهش قیمت نفت، آثار اقتصادی بحران کرونا، تبعاً باید به کاهش هزینههای سنگین از جمله به تعویق افتادن توسعه آزادراهها، احداث خطوط مترو و ابرپروژههای شهر توجه کرد و بهجای آن به بازسازی و افزایش بهرهوری ناوگان موجود پرداخت.
الزامات حمایت از شرکتهای حملونقلی در دوران شیوع کرونا
در پیشنهادی ارائه شده در این گزارش، به استفاده از تسهیلات دولتی برای تأمین مالی و حمایت از بخشهای آسیب دیده اشاره شد، اما با توجه به محدود شدن شدید منابع مالی در اثر مسائل اقتصاد جهانی، تحریمها، کاهش قیمت نفت، آثار اقتصادی بحران کرونا و سایر محدودیتهای مالی برای دولت، تبعاً باید به راهکارهای جایگزین برای تأمین مالی توجه کرد.
کاهش هزینههای سنگین از جمله توسعه بزرگراهها و احداث خطوط مترو از مواردی است که پیشنهاد شده است در دوران شیوع ویروس کرونا به تعویق انداخته شوند.
در این راستا، موارد زیر پیشنهاد شده است:
- حذف پروژههای عمرانی فاقد توجیه اقتصادی یا غیرمنطبق با برنامههای جامع.
- صرفهجویی از محل حذف پروژههای عمرانی فاقد توجیه اقتصادی که عمدتاً یا صرفاً بهدلایلی مانند لابی نمایندگان مجلس و مقامات محلی در بودجه قرار داده شده است.
- پیشنهاد میشود حذف کامل پروژههایی که آغاز نشدهاند یا صرفاً مطالعات آن انجام شده و هنوز فعالیت عمرانی آنها آغاز نشده است در دستور کار باشد.
- استمرار پروژههایی که آغاز شده است، در دستور کار باشد، زیرا توقف آنها منجر به بیکاری پیمانکاران و نیروهای آنها میشود؛ البته عدم آغاز اجرای قطعات جدید در این پروژهها نیز پیشنهاد میشود.
- منابع آزاد شده میتواند برای جبران زیان کسب و کارهای آن شهر و تقویت حمل و نقل همگانی مصرف شود.
- حذف پروژههایی که منطبق با طرح جامع حمل و نقل کشور نیست از جمله پروژههای آزادراهسازی که با مشارکت و سرمایهگذاری بانکها همه ساله انجام میشوند.
- عدم ایجاد تعهد جدید عمرانی حتی در سال ۱۴۰۰ که بودجهبندی آن از تابستان ۱۳۹۹ آغاز میشود.
- کاهش هزینهها و سرمایهگذاری سنگین مانند توسعه خطوط مترو و تهیه ناوگان آن در تخصیص بودجههای سالیانه و در عوض توجه به اقدامات سبکتر مانند بازسازی و افزایش بهرهوری ناوگان موجود بهخصوص در اتوبوسرانی و مینیبوسرانی.
- افزایش قیمت گازوئیل با اطلاعرسانی شفاف و صادقانه.
- تسریع در واگذاری اموال مازاد دولتی از طریق سازوکار بازار سرمایه.
- استفاده از ظرفیت اوراق بدهی برای پرداخت بدهی دولت به کارفرمایان.
ضرورت عدم استرداد بلیت در مواقع بحرانی و رزرو بلیت برای روزهای دیگر سال
عدم استرداد بلیت در مواقع بحرانی مشابه بحران کرونا برای افرادی که قصد سفر داشتهاند و ایجاد امکان حفظ بلیت رزرو شده برای استفاده در روزهای دیگر سال (یعنی برخلاف اقدامی که در ایران انجام شد و همه بلیتها لغو و شرکتهای حمل و نقل ملزم به استرداد هزینهها شدند)؛ درواقع شرکتهای حمل و نقلی یک بلیت به مسافران خود بدهکار هستند و مسافران اختیار دارند که هر زمان که در طول سال خواستند از آن استفاده کنند.
حمایت از شیوههای حمل و نقل همگانی برونشهری بهخصوص حمل و نقل ریلی در رسانهها در سطح گسترده برای جلب نظر مسافرانی که ممکن است تا مدتها به حمل و نقل همگانی روی نیاورند و خودروی شخصی را ترجیح دهند.
در نظر گرفتن تعطیلیهای چند روزه برای اقشار مختلف طی سال در راستای توسعه گردشگری و حمل و نقل برونشهری.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۹ خرداد ۱۳۹۹، کد خبر: ۱۳۹۹۰۳۰۸۰۰۰۶۰۶، www.farsnews.ir