شعار سال: اریک ککلاین دراین باره کتابی نوشته است که دکتر محمد طبیبیان نتیجه بررسی وی را در کوتاهترین عبارات خلاصه کرده است که می‌خوانید:

ظهور، عروج و سقوط تمدن‌ها از قدیم مورد توجه تاریخ دانان، باستان شناسان و اندیشمندان دیگر بوده است. کتابی که اریک کلاین نوشته از این نظر جالب است که در مورد زمانی صحبت می‌کند که تمدن‌های بزرگی در جهان وجود داشت، حکومت‌های منطقه دریای اژه، یونان، کرت، قبرس، قلمرو هیتاتی‌ها در آناتولی در ترکیه و سوریه فعلی، حکومت کنعانیان، حکومت‌های میان رودان و مصر که همه آن‌ها ناگهان با هم سقوط کرده و مضمحل شدند. تاریخ دانان و باستان شناسان زمان شاخص این واقعه عجیب را سال ۱۱۷۷ قبل از میلاد یعنی حدود ۳۲۰۰ سال قبل تعیین کرده اند. برخی از این تمدن ها، بعد از آن پیامد، به صورت ضعیف و تغییر شکل یافته به حیات خود ادامه دادند در برخی مناطق ده‌ها و صد‌ها سال و بعضا هزار سال طول کشید تا دوباره نوعی جامعه و زندگی اجتماعی در آن‌ها ظاهر شود و بعضی چنان نا بود شدند که نام آنان در دهه‌های اخیر و در نتیجه حفاری‌ها بقایای کاخ‌ها و معابد از زیر خاک بیرون آمده و لوحه‌های موجود خوانده شده و باز شناخته شده اند مانند تمدن اوگاری در مناطق ساحلی سوریه فعلی.

برای بسیاری مردم زمانه ما تصور این مشکل است که بیش از سه هزار سال پیش، دورانی که عصر مفرغ خوانده می‌شود و آهن هنوز کشف نشده بود، تمدن‌های بزرگ و متنعم و ثروتمندی وجود داشته اند که مانند مصر آن زمان از آن‌ها آثار ابنیه، کار‌های هنری و ادبی شگفت انگیزی باقی مانده است. تمدن‌هایی که با هم به تجارت، روابط دیپلماتیک، روابط انسانی، مهاجرت، جنگ، تحریم اقتصادی، معاهده و قرار داد و هرچه امروز در روابط بین کشور‌ها مرسوم است در گیر بوده اند. این مجموعه حدود سه قرن در حال شکوفایی بوده و مدتی نیز در حال تنزل بدون این که به عوامل تنزل خود توجه کنند و یک سقوط نا گهانی که علایم آن آتش سوزی، تخریب ناگهانی شهر ها، کاخ‌ها و یا خالی از سکنه شدن ناگهانی شهر‌های بزرگ، وجود علائم خشونت اجتماعی و جنگ مانند مشاهده بقایای اجساد در ویرانه‌ها و بقایای سلاح...

دلایل سقوط.
اما دلیل این سقوط فاجعه آمیز ناگهانی در یک چنین منطقه وسیع چه بود؟ کتاب مزبور بر اساس شواهد باستان شناسی و مطالبی که از مطالعه لوح‌ها و اسناد و کالا‌های دست ساز آن زمان قابل استنتاج است شرایط این تمدن‌ها و دلائل سقوط را بررسی می‌کند. گرچه هنوز نمی‌توان نتیجه گیری مسلمی از علل حوادث بیش از سه هزار سال پیش به دست داد، اما چند نکته مسلم است. این تمدن‌ها وجود داشته اند، با راه‌های زمینی و دریایی در گیر تجارت بین المللی بوده اند، بعضاً بسیار ثروتمند و متنعم چنانکه طبقه کاخ نشین در گیر در تجمل و تن آسانی، شامل حکومت گران و کاهنان، در سطحی افسانه‌ای و بی نظیر بوده اند و روزی به ناگهان به خاک سیاه نشسته اند.

یک دلیل سقوط این تمدن‌ها اضمحلال درونی نظم‌های اجتماعی است. به این معنی که به تدریج جامعه به کاخ نشینان و مردم حواشی کاخ‌ها و معابد تقسیم می‌شده که این دسته خدمتکاران و جیره خوار دسته اول بوده اند. نظام اقتصادی و تجارت به صورت مرکزی اداره می‌شده و در کنترل کاخ نشینان بوده است، مانند مصر باستان که کشاورزی و مالکیت و مدیریت محصول کشاورزی و توزیع در اختیار حکومت بوده است. در برخی دیگراز تمدن‌ها تجارت پر رونق بین المللی که از افغانستان فعلی تا آناتولی و یونان و مصر گسترش داشته را طبقه حاکم در اختیار داشته اند... در یک چنین بافت بی ثبات اجتماعی وقوع زلزله‌های مکرر و خشک سالی طولانی (که ابتدا در جزایر دریای اژه و آناتولی رخ داد) ابتدا شورش و هجوم جمعیت‌هایی را از مناطق یونان و کرت به طرف مناطق متنعم رقم زد، که در متون آن زمان به مردم دریا موسوم بودند. این مهاجرت‌ها بعضا صلح آمیز و در جهت تلاش معاش انجام شد و بعضا قهر آمیز و جنبه هجوم و تصرف و غارت پیدا کرد. بهم ریختن خطوط تجارت بین المللی شرایط اقتصادی را در اکناف این حیطه گسترده بد ترکرد. نظام‌های اقتصادی متمرکز و در کنترل حکومتگران، چنان که رسم است، با بد‌تر شدن شرایط اقتصادی سعی در حفظ سطح زندگی خود می‌کنند، و در شرایط کمیابی فزاینده فشار به اقشار فرو دست را افزایش و این گروه‌ها را به مرز قحطی و گرسنگی و طغیان سوق می‌دهند. بسیار‌ی از شهر‌های ویران شده نشان از طغیان داخلی، غارت، قتل، آتش زدن و فرار از شهر‌های سوخته و تخریب شده دارد.

درسی که می‌توان از سقوط تمدن‌ها می‌توان آموخت را دانایان می‌آموزند- که معمولاً کاری از آنان ساخته نیست- و نادانان نمی‌آموزند. به همین دلیل هم هرکجا نادانان بر سر کار بوده اند تاریخ تکرار شده و تمدن‌ها پس از عروج سقوط کرده اند. ابن خلدون همین مشاهده تاریخی را در کتاب تاریخ خود در قرن هشتم نوشت: "به هوش باشید، به هوش باشید، که تمدن ناپایدار است".

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تحلیلی ساعت 24، تاریخ انتشار: 16 خرداد 1399، کد خبر: 498312، www.saat24.news