شعار سال: صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی از دیرباز با مشکلات و چالش‌هایی مواجه بوده و تا به امروز نیز مسیری را پیموده است که گویی متولی خاصی برای این صنعت مهم در حوزه مواد غذایی یافت نشده و این طفل کماکان گریزپای است.

زنجان یکی از استان‌هایی است که به لحاظ جغرافیایی در منطقه‌ای واقع شده که دارای تنوع محصولات کشاورزی بوده و در برخی از این انواع محصولات، جزو استان‌های شاخص از جهات مختلف به شمار می‌رود و همین مسئله باعث شده است تا جایگاه متزلزل صنعتی که نیاز امروز حوزه کشاورزی است، بیش از پیش نمایان شده و همگان به تداوم مشکلات صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی واقف باشند.

روی سخن‌مان صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی است، همان صنعتی که تا چند سال پیش به صورت سنتی و امروز به صورت صنعتی در این عرصه به فعالیت مشغول بوده و به واسطه خروجی محصول، از فعالان این عرصه باید به عنوان کسانی که خاک را به نظر کیمیا می‌کنند، یاد کنیم، خاکی که این روز‌ها بر روی سیمای مشکلات‌شان، نقابی از فراموشی کشیده است.

صنایع تبدیلی زنجان؛ پرکار، اما بدون حامی
کارشناسان حوزه کشاورزی بر این عقیده‌اند که به دلیل نبود متولی خاص در زمینه صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی، این صنعت در استان زنجان نتوانسته است در حد و اندازه‌های آنچه که استحقاقش را داشته، توسعه پیدا کند و به نظر می‌رسد اظهارنظر‌هایی که تا به امروز از سوی مسئولان ذی‌ربط در این خصوص بیان شده، بیشتر به ارائه آمار و ارقام بر روی کاغذ اکتفا و در عمل به آن پرداخته نشده است.

باوجود اینکه زنجان جزو استان‌هایی است که توانسته رتبه قابل قبولی را در زمینه فرآوری محصولات کشاورزی از آن خود کند، اما به نظر می‌رسد این آمار نمی‌تواند تسکین دهنده آلام فعالان این عرصه باشد. با اینکه جواد تاراسی، رئیس سازمان جهادکشاورزی استان اعلام کرده که زنجان پارسال رتبه نخست را در زمینه میزان فرآوری محصولات کشاورزی به خود اختصاص داد، اما فعالان این بخش معتقدند هنوز نگاهی که باید به عنوان یک صنعت به این حوزه صورت گیرد، محقق نشده است.

سیر و زیتون؛ برندی با نام «فله»
طارم، یکی از مناطقی است که به دلیل برخورداری از شرایط آب و هوایی خاص، تنوع زیادی در حوزه محصولات کشاورزی داشته همین موضوع باید باعث شود نگاه ویژه‌ای به فعالیت جدی صنایع تبدیلی در این منطقه وجود داشته باشد، اما شواهد حاکی از آن است که این صنعت آن‌طور که باید نتوانسته در این شهرستان به‌ویژه در حوزه سیر و زیتون که دو محصول استراتژیک این منطقه به شمار می‌رود، حرف‌ها برای گفتن داشته باشد. اگر قرار باشد به صنایع تبدیلی توجه نشود، مواردی، چون ارزش‌افزوده، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، افزایش درآمد بهره‌برداران، بهبود محیط کسب و کار و نیز افزایش ضریب نفوذ فن‌آوری را از دست خواهیم داد

مجتبی اسکندری، مدیر جهادکشاورزی طارم با یادآوری اینکه نیمی از محصول سیر کشور در این شهرستان تولید می‌شود، تصریح می‌کند: اگر قرار باشد به صنایع تبدیلی توجه نشود، مواردی، چون ارزش‌افزوده، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، افزایش درآمد بهره‌برداران، بهبود محیط کسب و کار و نیز افزایش ضریب نفوذ فن‌آوری را از دست خواهیم داد و این موضوع نمی‌تواند برای کشاورزی این منطقه خبر خوبی باشد.

مهدی عباسی، رئیس شورای ملی زیتون نیز با بیان اینکه ۳۲ واحد صنعتی و ۱۵۰ واحد سنتی تولید زیتون در استان زنجان در حال فعالیت است، ادامه می‌دهد: با توجه به جایگاهی که زیتون طارم در کشور دارد، از همان ابتدا آماده همکاری با دستگاه‌های اجرایی در خصوص رفع مشکلات واحد‌های فرآوری زیتون بوده و هستیم، اما مسئولان استان تا به امروز رغبت چندانی برای همراهی از خود نشان نداده‌اند.

شهرک‌های صنعتی؛ حلقه مفقوده صنایع تبدیلی
به گفته کارشناسان حوزه کشاورزی، در حال حاضر بیش از یک میلیون تن فرآوری محصولات کشاورزی در استان زنجان داریم و حدود ۱۷۰ واحد صنایع فرآوری نیز در این منطقه دارای پروانه بهره‌برداری است و در هر منطقه‌ای، هر محصولی که اولویت داشته باشد، سازمان جهادکشاورزی استان زنجان بیشترین صنایع تبدیلی را خواهد داشت.

اما این همه ماجرا نیست؛ چرا که مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهادکشاورزی استان زنجان به موضوع دیگری در خصوص مشکلات صنایع تبدیلی اشاره کرده و آن مشکل را نبود نواحی و شهرک‌های صنعتی دانسته و اظهار می‌کند: اگر شهرک صنعتی زیرساخت‌ها را فراهم کند، صنایع به این سمت هدایت خواهند شد.

بهاره دادلوئی خاطرنشان می‌کند: برای ایجاد یک واحد صنعتی در حوزه فرآوری محصولات کشاورزی حداقل نیاز به ۲۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری است، به همین خاطر نمی‌توان به سرمایه‌گذار این اطمینان را داد که با این میزان سرمایه‌گذاری می‌تواند با وجود محصولی که در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده است، موفق عمل کند.

توجیه اقتصادی؛ پاشنه آشیل صنایع تبدیلی
فعالیت صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی بعد از اخذ مجوز‌های لازم از حفاظت محیط زیست و مرکز بهداشت رسمیت پیدا کرده و به عنوان واحد صنعتی شناخته می‌شوند، به همین خاطر این واحد‌ها را نباید در زمره مشاغل خانگی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، قرار دهیم.

وقتی مدیرکل دفتر صنایع تبدیلی و تکمیلی وزارت جهادکشاورزی به صراحت بیان می‌کند که ایجاد صنایع تبدیلی نیازمند زمینه‌هایی از جمله توجیه اقتصادی است، لازمه توجیه‌پذیری اقتصادی این قبیل صنایع، وجود محصول قابل توجه، ایجاد زمینه صادرات محصولات و … بوده و این زنجیره، تکمیل‌کننده فعالیت در این بخش خواهد بود.

مهم‌ترین دغدغه مسئولان جهادکشاورزی استان در این عرصه، متوجه سازمان صمت است؛ چرا که انتظار می‌رود زمینه تسهیل‌گری برای واحد‌های فرآوری محصولات کشاورزی که از آن‌ها به عنوان واحد‌های صنعتی یاد می‌شود، فراهم آید تا سرمایه‌گذاران این عرصه بتوانند با ریسک کمتری در این فرآیند حضور داشته باشند.

صنایع تبدیلی و رقابتی نابرابر با واحد‌های سنتی
بی‌تردید هر صنعتی به مرور زمان دستخوش تغییراتی شده و غالباً این تغییرات در راستای استفاده بهینه از ظرفیت‌ها و فناوری‌ها است، لذا نباید انتظار داشته باشیم که بتوان با در پیش گرفتن روش‌های سنتی، عملکرد موفقی در میدان رقابت داشت و امروز به عینه می‌بینیم که با وجود اشرافیت به لزوم ایجاد صنایع تبدیلی در حوزه کشاورزی، واحد‌های سنتی هنوز یک گام جلوتر از واحد‌های صنعتی عمل می‌کنند.

زمانی وجود بشکه‌های زیتون فله‌ای به یک چالش جدی در استان زنجان تبدیل شده بود، اما نمی‌دانیم چرا این موضوع و دغدغه بدون اینکه احیا و مرتفع شود، از اولویت مسئولان خارج شد و امروز کماکان شاهد عرضه این محصول استراتژیک به صورت فله‌ای هستیم، این در حالی است که واحد‌های صنعتی تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی در استان با وجود همه مشکلات ریز و درشت، تلاش می‌کنند تا کسب و کارشان در این جنگ نابرابر راکد نشود.

نباید فراموش کنیم که سلامت مردم در اولویت همه مسائل قرار داشته و خروجی صنایع تبدیلی و فرآوری مجوزدار، همان چیزی است که نیاز امروز انسان را در حوزه سلامت تامین می‌کند

حسینعلی، یکی از چند صد فعال حوزه صنایع تبدیلی در استان است که حال و روز این صنعت در زنجان را خوشایند ندانسته و می‌گوید: برای اینکه بتوانیم یک واحد صنعتی فرآوری محصولات کشاورزی را راه‌اندازی کنیم، باید مجوز‌های مختلف اخذ کنیم، این در حالی است که واحد‌های سنتی با کم‌ترین دغدغه در این عرصه فعالیت می‌کنند، بدون اینکه پاسخ‌گوی مسائل زیست‌محیطی و بهداشتی باشند.

این شهروند طارمی با تاکید بر اینکه توجه نکردن به ایجاد صنایع تبدیلی باعث به وجود آمدن آفت بزرگی در این حوزه به نام خام‌فروشی شده است، یادآور می‌شود: فارغ از مباحث اشتغال‌زایی و ارزش‌افزوده، نباید فراموش کنیم که سلامت مردم در اولویت همه مسائل قرار داشته و خروجی صنایع تبدیلی و فرآوری مجوزدار، همان چیزی است که نیاز امروز انسان را در حوزه سلامت تامین می‌کند.

صنایع تبدیلی؛ صنعتی که متولی می‌خواهد
وقتی پرونده مشکلات صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات کشاورزی را ورق می‌زنیم، به صفحاتی می‌رسیم که در آن مواردی، چون نبود متولی واحد، توجیه‌پذیری اقتصادی، ایجاد کارخانه‌های غذایی متعدد، مغایرت قوانین در حوزه صنایع تبدیلی، جزیره‌ای عمل کردن مسئولان در این عرصه، تامین دیرهنگام نقدینگی و … ذکر شده است.

همه ما کم و بیش به این موضوع اشرافیت داریم که کشاورزی مقوله‌ای است که از اصول و قواعدی پیروی می‌کند و اگر قرار باشد بیش از آنچه که این اصول ایجاب می‌کند، محصولی کاشته شود، بی‌تردید زمان برداشت با مشکلات جدی مواجه خواهیم بود و واحد‌های فرآوری جوابگوی محصولات نخواهند بود.

فراموش نکنیم، این دغدغه‌ای نیست که به واسطه پایین بودن ظرفیت صنایع تبدیلی به وجود آمده باشد، به همین خاطر اگر مسئولان بتوانند برنامه‌ریزی‌ها را بر اساس الگوی کشت و توزیع محصولات اتخاذ کنند، این مشکلات به مراتب کمتر شده و صنایع به تبدیل آنچه که باید بپردازند، خواهند پرداخت. دغدغه فعالان این عرصه کماکان جزو مشکلاتی است که خاک می‌خورد، خاکی که به کار کیمیاگران نیز نمی‌آید.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 19 خرداد 1399، کد خبر: 4943972، www.mehrnews.com