شعار سال : با توجه به وضعیت خوب بازار سرمایه، به نظر می‌رسد یک محور مهم این طرح مربوط به بورس باشد. در این میان برخی عرضه اوراق نفتی در بورس را به عنوان یک بخش مهم از این طرح می‌دانند؛ طرحی که در صورت جذابیت و استقبال مردم، می‌تواند به تامین مالی دولت کمک کند. در عین حال برخی هم معتقدند که گشایش اقتصادی در زمان کوتاه و دفعی رخ نمی‌دهد و نباید انتظارات زیادی در این خصوص داشت و حتی مسئله پیش از قطعی شدن را نیز درست نمی‌دانند.


گشایش اقتصادی از کجا بر سر زبان‌ها افتاد؟
رئیس جمهور روز چهارشنبه گذشته در جلسه هیئت دولت با اشاره به جلسه اخیر شورای عالی هماهنگی اقتصادی قوا گفت: «در جلسه سران قوا، در خصوص طرحی بحث شد و نظرات بسیار به هم نزدیک بود ان شاءا... دوشنبه هفته آینده که ادامه جلسه خواهد بود، این طرح به نتیجه برسد و اگر به نتیجه برسد و مقام معظم رهبری موافقت کنند و ما اعلام کنیم، گشایشی از لحاظ اقتصادی در کشور به وجود خواهد آمد و دست دولت مقداری باز می‌شود».
رئیس مجلس هم تلویحا این موضوع را تایید کرد و روز پنج شنبه در استودیو خبر ۱۴ شبکه یک اظهارکرد: «خبر‌های خوبی در حوزه سامان بخشی به اقتصاد (بورس، ارز، ریال و بازار پول) در راه است و آینده خوبی را پیش رو داریم». وی ادامه داد: «مردم از هفته آینده پیش درآمد طرح‌های جدیدی را که مد نظر است خواهند دید و شاهد آغاز یک تحول در حوزه ثبات اقتصادی خواهیم بود». اگرچه قالیباف هشدار داد که نباید توقع تحول هفتگی و ماهانه داشت، اما اثر آن را در فصل‌های پیش رو خواهیم دید و مردم روند تغییر را در زندگی خود احساس می‌کنند.

از بازار ارز و بورس تا تامین مالی دولت
اگر چه با مطرح شدن سخنان روحانی و واعظی موجی از واکنش‌ها از جمله احتمال تصویب FATF مطرح شد، اما یک مقام اطلاع رسانی دولت این گمانه را تکذیب کرد. به هر صورت به نظر می‌رسد اظهارات رئیس جمهور حکایت از یک گشایش اقتصادی دارد که دست دولت را باز خواهد کرد. به همین دلیل به احتمال زیاد مربوط به تامین مالی دولت است. این تامین مالی می‌تواند از طریق عرضه‌های بورسی یا عرضه نفت باشد. اما رئیس مجلس بر بازار ارز و پول و بورس تاکید دارد. رئیس کل بانک مرکزی هم انتهای هفته قبل بر ناپایداربودن نرخ‌های فعلی ارز و کاهش زودهنگام آن تاکید کرد. در این میان گمانه عرضه اوراق نفتی در بورس بسیار موردتوجه قرار گرفته است. موضوعی که به دلیل رونق مناسب بورس در ماه‌های اخیر و توجه مردم به این بازار محتمل به نظر می‌رسد. ضمنا جنبه تامین مالی هم برای دولت دارد. اما این اوراق چیست؟

ماجرای اوراق سلف نفتی
خبرگزاری تسنیم نوشت که «پیگیری‌ها نشان می‌دهد، احتمالا خبر خوش آقای روحانی، مربوط به انتشار اوراق سلف نفتی باشد». حتی برخی رسانه‌ها با انتشار فیلمی این ایده را مرتبط با صحبت‌های حسین مرعشی عضو کارگزاران در جلسه اوایل خرداد فعالان سیاسی با رئیس جمهور می‌دانند. در عین حال سلاح ورزی نایب رئیس اتاق بازرگانی نیز نگاه مثبتی به طرح دولت که گویا تلویحا بر پیش فروش نفت است، ندارد و آن را نوعی وعده سرخرمن می‌داند.

اوراق سلف نفتی، چیست و چگونه عمل می‌کند؟
گفتنی است دولت در تابستان قبل هم اوراق سلف نفتی به میزان پنج هزار میلیارد تومان در بورس انرژی عرضه کرده بود. ماهیت این اوراق به این صورت است که افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند نفت را برای تحویل در آینده با تخفیف بخرند. البته تضامین و اختیاراتی هم در ضمن قرارداد تعبیه می‌شود که یک ضامن برای خرید نهایی نفت وجود دارد تا نفت بعد از سررسید روی دست خریدار نماند؛ لذا اوراق سلف موازی استاندارد نفت، از منظر دولت صرفا یک روش تامین مالی است و از نظر مردم می‌تواند یک گزینه سرمایه گذاری باشد. مردم نفت را پیش خرید و از تخفیف پیش فروش سود کسب می‌کنند. طبیعتا جذابیت این سرمایه گذاری از نظر خرد و همچنین آثار کلان آن بستگی به جزئیات دارد که هنوز مشخص نیست.

فروش اوراق نفتی؛ از یک طرح معمولی تا یک طرح جذاب و مخرب!
اگر پیش فروش به صورت ریالی و با سود معقول باشد که شبیه طرح سال ۱۳۹۸ دولت است نه یک تحول خواهد بود و نه جذابیت زیادی برای مردم خواهد داشت؛ لذا در صورت استقبال نسبی، تنها تامین مالی دولت را تسریع خواهد کرد. از نظر کلان، این که سررسید چه زمانی باشد و دولت بتواند تا آن موقع نفت را بفروشد و منابع کافی برای بازپرداخت اصل و سود پول مردم را بدون مراجعه به پایه پولی تامین کند مهم است.
اما اگر دولت نفت را به صورت ارزی پیش‌فروش کند شرایط سخت‌تر خواهد شد. چرا که دولت باید ریسک رشد نرخ ارز را به جان بخرد و در صورت رشد همزمان نرخ جهانی نفت و نرخ دلار در برابر ریال، ممکن است فشار مالی گسترده‌ای بر دولت آینده ایجاد کند و مخرب باشد. به گزارش مهر، سعدوندی کارشناس اقتصادی با مفروض دانستن این سناریو گفت: «قیمت نفت هم اکنون به خاطر کرونا کاهش یافته است، ولی احتمال دارد تا دو سال آینده قیمت نفت افزایش یابد؛ همچنین با توجه به این که قیمت ارز هم ممکن است افزایش یابد، در نتیجه این اوراق نرخ بهره فوق‌العاده سنگینی را به اقتصاد تحمیل می‌کند».

گریزی از اصول اقتصادی نیست
به طور کلی یک دوگانه ساده در این شرایط ایجاد می‌شود؛ یا طرح با نرخ سود انتظاری معمولی تنظیم شده است که در این حالت دولت نباید انتظار استقبال گسترده از آن را داشته باشد. اگر هم تعهد ارزی بدهد و تخفیف پیش فروش بالا باشد، ریسک دولت افزایش می‌یابد و مخاطرات اقتصاد‌ی کلان دارد؛ لذا اصول اقتصادی برقرار است و انتظار گریز از این اصول معقول نیست. در این میان تنها مزیت طرح، وجود نقدینگی بالا در بورس و احتمال استقبال این نقدینگی از طرح است.
اما به طور کلی به نظر می‌رسد طرح ابعاد بیشتری داشته باشد که علاوه بر تامین مالی دولت بازار ارز و بورس را نیز در بربگیرد. ضمن آن که فارغ از آثار روانی، بعید است اثر یک باره داشته باشد بلکه همان طور که رئیس مجلس گفته، آغاز یک تحول یا ثبات اقتصادی خواهد بود. طبیعتا ایجاد تحول و ثبات بخشی به اقتصاد کشور در شرایط متلاطم فعلی با یک برنامه جامع چندبخشی و زمان دار ممکن است و نه با یک گشایش یک باره و دفعی.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه خراسان، تاریخ انتشار:۱۹مرداد، ۱۳۹۹، کد خبر: khorasannews.com/۷۰۳۲۰۹