کدام نشست را در راستای فرهنگ سازی موسیقی و کلام و ترانه سرایی برگزار کردهاند؟ چند عنوان برنامه داریم که به شناساندن موسیقیدانها و ترانه سرایان اختصاص داشته باشند؟ آیا تا به حال برنامهای داشتهایم که بدون توجه به مسائل جنسیتی از یک ترانهسرا دعوت و از چالشها و دغدغههای ترانه سرایی او آگاه شده باشند؟
این ترانه سرا با اشاره به نگرانیهای خود در حوزه ادبیات و کلام گفت: دستهای پنهان در جهت نابود کردن ادبیات و موسیقی ایران در حال فعالیت هستند که بسیار هم موفق عمل میکنند. این طور که میبینیم به زودی چیزی از موسیقی و کلام شایسته در جامعه ما وجود نخواهد داشت.
مکرم در پاسخ به سوال خبرنگار برنا که در حال حاضر مشغول به چه کاری است؟ گفت: با چند تن از خوانندگان مانند مهدی مقدم، رضا صادقی و حمید حامی درحال ضبط ترکهای مختلف هستیم انشاءالله که بتوانیم به نتیجههای خوب برسیم.
این مترجم ادبی درباره انتشار ترانههای خود در قالب کتاب گفت: دیگر هرگز کتاب چاپ نخواهم کرد. جز کتاب «ساعت نه» از هیچ جهت از انتشار کتاب راضی نبودهام و فکر هم نمیکنم تا ابد بخواهم سراغ نشر کتاب برای ترانه هایم بروم چرا که صدمه زیادی از این تجربه خورده ام.
مکرم در پایان در تبریک سال نو با آرزوی روزهای بهتر برای فرهنگ و هنر جامعه ایرانی گفت: برای مردمم بهترینهای نداشته را آرزو میکنم و امیدوارم دلهایشان مالامال شادی و تن هایشان مالامال سلامت باشد.
وضعیت ترانه و ترانه سرایی در فضای موسیقی امروز؛ترانه سرای ایرانی عبدالجبار کاکایی از معدود شاعرانی است که در سبک و سیاقهای مختلف شعر و ترانه دارد. با او درباره وضعیت ترانه و ترانه سرایی در فضای موسیقی امروز به گفت و گوی مفصل پرداختیم که در زیر میخوانیم.
کاکایی گفت: چینش ویترین موسیقی پاپ کشور در دست شرکتهایی است که فعالیت میکنند، اینها هستند که ویترین را تعیین میکنند معیارها و ارزشهای موسیقی را مشخص میکنند و بازار را از طریق مدیریت سالنهایی که در اختیارشان قرار میگیرد برای برگزاری کنسرتها در دست میگیرند. چون انتشار آلبوم به دلایل مختلفی کم رنگ شده و این روزها عموما از طریق برگزاری همین کنسرتها و پخش ترکها در شبکههای مجازی ویترین موسیقی کشور تعیین میشود، ما در سالهای اخیر شاهد روی آوردن چهرههای جدیدتری در موسیقی بودیم، اما همانطور که پیشتر از این هم در شعر این اتفاق افتاد بود، یعنی تاثیر شبکههای اجتماعی با افول چاپ کتاب و و تیراژ آن موجب شد که ویترین شعر تغییر کند یعنی شعرهای حضور پیدا کنند که جایگزین شعرهای جا افتادهتر شوند.
وی افزود: موسیقی هم تقریبا همینطور است، شرکتهایی که توان مالی قوی تری دارند تقریبا بر سلیقهها سوار هستند و سلیقه هارا تک میکننده، مُدها را ایجاد میکنند، هم در کلام و هم در موسیقی و بویژه در لحن اجرای خوانندهها که الان لحنهای جدید و تازه، لحنهای تلفیقی، که اصطلاح عامیانه به آن لشخوانی، یا متن خوانی اینها شیوههای جدیدی است که در موسیقی پاپ امروز آمده است.
کاکایی بیان کرد: امروزه بسیار زبان ترانهها افت کرده چرا که وقتی لحن احساسی وارد یه اثر شود و تغییر کند، خیلی نیاز ندارد که زبان خودش را درگیر کند، زبان همان صورت ساده و معمولی خودش رو اجرا میکند. امروز خوانندگان مقداری رو به تابو شکنی آوردند به خاطر اینکه که ما بر روی هنجارهای رفتاری یک نظام اخلاقی رسمی و حکومتی داریم که یک سری رفتارها و کلمات را نمیپسندد مثل تماس، دست کسی را گرفتن، ترانهها هم موضوع عاشقانهای دارند و این ارتباطات باید به گونهای تعریف شود. بر اساس این حساسیتها و مراقبتهایی که در جامعه میشود خود آنها تبدیل به یک جایی برای مانور عرضه اثر شده؛ و روی خطوط قرمز راه رفتن تولید حساسیت کرده و ایجاد جاذبه میکند.
وی در پاسخ به این سوال که چرا مجوز ساخت ترانهها با چنین سطحی از ترانه سرایی داده میشود گفت: وقتی مد جدیدی از موسیقی رایج میشود و ویترین موسیقی به شکل غیر از موسیقی اصیل چیده میشود دیگر نمیتوان بر روی آن اشعار مولانا و سعدی پیاده کرد و آن را اشباع کرد. جامعهای که دچار سقوط اخلاقی و ارزشی و زیبایی شناسی شده مقصر آن تنها شورای شعر نیست، مقصر وضعیتی است که جامعه ایجاد کرده، شرکتهایی که با دست باز دارند عمل میکنند به اسم پمپاژ شادی به جامعه، نوع خاصی از موسیقی را ترویج میدهند سالنهایی با گردش مالی بالایی در اختیار آنها قرار میگیرد باعث میشود ویترین موسیقی عوض شده، مانند موضوع پوشش و مد گرایی در لباس زنان و مردان که یه سری یک مدل لباس را راه میاندازند و فضا را به دست میگیرند. وقتی گردش مالی در یک مساله وارد میشود و ایجاد مد میکند به نظر من نهادهای مسلطتر باید یک فکری کنند.
او افزود: اولا من فکر میکنم آموزشهای فرهنگی باعث میشود که جامعه رشد بکند و وزارت ارشاد نسبت به این مسائل حساسیت بی خود نشان ندهد به طرز مثال یکی از شیوههای ترویج این آهنگها تابو شکنی است. یعنی وقتی میگویند در ترانه نباید کلمه بوسه و آغوش را آورد این روی خطوط قرمز راه رفتن جاذبه ایجاد میکند و موجب میشود خود ترانه سراها به سمت سرایش اشعاری بروند که هم بتوانند مجوز بگیرند و هم بتوانند حرفشان را بزنند. این جامعه به نظر من نرمال نیست جامعهای که تلاش میکند یک موضوعی که من با این تعبیر بهت میتوانم بگویم که ترانه کودکی شیطانی است که میخواهیم آن را به زور دست به سینه روی مبل بنشانیم.
کاکایی با اشاره به اینکه اساسا مجوز دادن امر غلطی است گفت: چرا بایستی دولت بنشیند مجوز بدهد به ترانه که این باشد یا آن نباشد. یعنی ما به جای سلیقه عمومی جامعه فکر بکنیم!، تعدادی بنشینند و به جای سلیقه مردم تصمیم بگیرند! اولا اولین منتقدان آن، خود اهالی موسیقی خواهند بود و سوالشان هم این است که آیا آن پنج نفری که آنجا نشستند نماینده سلیقه عمومی مردم هستند؟! ما اگر بخواهیم بر روی زیبایی شناسی یک اثر نظر بدهیم و بگوییم این اثر خوب نیست اول باید به چرایی آن پاسخ بدهیم.
به نظر من ارشاد در نهایت میتواند یک شورای ارزیابی برای فعالیتهای شرکتهای موسیقی که کار تولید موسیقی میکنند ایجاد کند و به آنها در غالبهای مختلف انگیزههای لازم برای تولید آثار فاخر بدهد. نه اینکه مانند دژبانهای در پادگانها با بازدید بدنی بخواهد مراقب باشد کدام ترانه را چه کسی میآورده مجوز آن را بدهیم یا ندهیم.
این ترانه سراها در روز حداقل دویست ترانه به اتاق شورای شعر میرسد. چیزی حدود ده هزار ترانه منتظر مجوز است با این شرایط که شورای شعر بیشتر از روزی چهل پنجاه اثر را نمیتواند پاسخگو باشد.
کاکایی تصریح کرد: یکی از مهمترین مشکلات ترانه ما این است که ما ترانه را بدون موسیقی میشنویم یعنی یه تکست متنی و مانتیتوری جلوی ما است، و با توجه به این که در حال حاضر ترانه دیگر ملودی محور شده و و ما دیگر با غزل و یا چهار پاره و مثنوی طرف نیستیم درک زیبایی یک اثر بدون موسیقی سخت است که آیا این خوب است یا بد است، چون به هر حال مصرعها در جهت ساختار نحوی در هم ریختکی و زیر هم نوشتن، تشخیص میزان درستی و یا نادرستی اثر در غالبهای مختلف سخت و وقت گیر است این در شرایطی است که برای تشخیص خوب و یا بد یک اثر سی ثانیه بیشتر فرصت نداریم.
وی گفت: در حال حاضر موضوعی که شرکتهای موسیقی درگیر آن هستند مجوز گرفتن از شورای موسیقی است. این دو برای دریافت و صدور مجوز به تعبیری دشمن هم هستند اینها تلاش میکنند تولیداتشان را مجوز بگیرند شورا تلاش میکند جلوی تولیدات آنها را گرفته و فقط آن دسته از آثاری را که مورد پسند سلیقه خودشان است را مجوز میدهند. این ستیز و این لجبازی نتیجه اش این بازار آشفته است. اما خود شرکتها میتوانند درواقع پیش قدم باشند. باید در گفتگو با شرکتهای تولیدات موسیقایی نشستهای مختلف را گذاشت و کارنامه آنها را مورد ارزیابی قرار داد؛ و از این طریق آسیب شناسیهای لازم را برای بهبود ترانه سرایی با ادلههای لازم انجام داد.
این ترانه سرای اهل ایلام در پایان صحبتهای خود تبریک سال نور را با شعری از آثار خود به پایان رسانید.
راستی بهار
غیر آبدانهها
رویش جوانهها
برق نردهها و پردهها و خانهها
حرف تازهای نداشت...
گرد و خاک اولین غبار عید
روی کفشهای تازه ام نشست
گوشهی اتاق، باز
تار عنکبوت بست
من نشسته ام هنوز
روی صندلی کنار پنجره
گوشهی حیاط، دست روی دست...
همانند کلام رهی معیری، بیژن ترقی و نواب صفا دیگر کجا داریم؟ / موسیقی آنچنان سانسوری ندارد، بیشتر با شعر کار دارند!
با حمیدرضا عاطفی، معاون خانه موسیقی، از معبر ترانهسرایی در موسیقی ایران و تاثیر آن بر روند شکلگیری سلیقه موسیقیایی مردم، در آخرین روزهای سال به گفتگو نشستیم و او درباره علل بوجود آمدن این تغییر وضعیت به خبرنگار برنا گفت: خیلی از مسائل در بوجود آمدن یک وضعیت فرهنگی در یک جامعه دخیل هستند. موسیقی هم از این موضوع مستثنی نیست.
عاطفی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر ترانهسرایی در ایران و بخصوص در موسیقی چه جایگاهی دارد گفت: ترانهسرایی در موسیقی جایگاه ویژه و بالایی در موسیقی بخصوص موسیقی ایرانی دارد چراکه موسیقی شاکله و اساس و بنیان موسیقی ایرانی بر پایه کلام است و در نتیجه ترانه سرایی بخش مهمی از موسیقی ایرانی را تشکیل میدهد. کما اینکه در این حوزه ترانه سرایانی بزرگی، چون رهی معیری، نواب صفا، بیژن ترقی، معینی کرمانشاهی را داریم که میبینیم چقدر نامدار و ماندگار در تاریخ موسیقی اصیل ایران هستند.
عاطفی در مقایسه ترانه سرایی و جایگاه آن در دو حوزه موسیقی فعلی ایرانی و پاپ گفت: باید بگویم در موسیقی پاپ استفاده از ترانههایی با سطح نازل و سخیف و شرم آوری دارد اجرا و پخش میشود چراکه از عبارات و کلماتی استفاده میشود که اصلا آدم رغبت به شنیدن موسیقی با این عبارات را نمیکند و در مقایسه، موسیقی سنتی وضعیت بهتری نسبت به آن دارد البته اگر ممیزیها و دانلودها و سیاست گذاریها اجازه بدهند.
این موسیقی شناس پاسخ این سوال را که چرا مردم میپذیرند که شنونده این نوع از موسیقی با اشعار سطحی باشند گفت: ذائقه مردم نه تنها در زمینه موسیقی بلکه در همه مسائل و مولفههای مختلف اجتماعی تحت تاثیر آموزههای خود قرار میگیرد و سلیقههای مختلف را میتوان به روشهای مختلف در مردم تغییر داد بدون توجه به پایه و اساس درست ایجاد آن چیز. وقتی که صدا و سیمای ما موسیقی خوب و فاخر و جدی و هنری پخش نمیکند و تنها بسنده به انتقال موسیقی نازل و غیر حرفهای میکند خب سلیقه مردم به این سمت و سو گرایش پیدا میکند و گوش موسیقی مردم عادت به شنیدن آن سطح از موسیقی میکند.
عاطفی با تاکید بر اینکه رسانه عامل مهمی در جهش دادن به افکار مردم است افزود: صدا و سیما به عنوان تنها رسانه ملی نقش مهمی در شکل دادن به میزان فرهنگ و سواد افراد دارد.
این پژوهشگر موسیقی در بیان پاسخ به انتخاب نوع موسیقی و پخش آن از رسانه ملی با توجه به وجود اشعار مختلف از ترانه سرایان نامدار و غیر در ساختههای موسیقی امروز گفت: خب انتخاب نوع موسیقی در رسانه ما کاملا سلیقهای و بر اساس فاکتورها و سیاست گذاریهای مختلف و نوع ارتباطات تهیه کنندگان و برنامه گزارها با فضای مجازی و خوانندگان انجام میشود.
وی گفت: این باید بیشتر آسیب شناسی شده و باید که مسئولین پاسخگو باشند که چرا این رویه را پیش گرفتند؟ چرا از کارشناسان خبره و مبرز این حوزه استفاده نمیکنند و چرا به این میراث و فرهنگ شنیداری ما توجه نمیکنند؟ اینها مسائلی است که باید به آن توجه شود.
عاطفی من باب حمایتهای لازم از ترانه سرایان و اعتبار بخشیدن به این هنرمندان درحوزه فرهنگ گفت: حمایت در اصل باید از طرف دولت باشد، منتهی اینکه حمایت چه سمت و سویی داشته باشد مهم است، همین صداوسیما میتواند بسترهای مناسبی را برای شناساندن هر نوع از هنر به جامعه را ایجاد کند و حامی خوبی برای معرفی ترانه سرایان باشد، مثلا به جای برنامههای مختلفی که این همه ستاره، هشتک، ستاره، مربع راه اندازی کرده است میتواند هیات داوران معتبری از شاعران و کارشناسان متخصص حوزه شعر در یک برنامه چالشی جمع و با ایجاد یک فضای رقابتی بهترینها را شناسایی و با حمایتهای لازم موجب رشد و ترقی و ایجاد انگیزه در آنها شود.
وی افزود: دولت با حمایتهای لازم و ایجاد روابط مناسب از طریق وزارت ارشاد و ... میتواند پل ارتباطی مناسبی بین شاعران خوانندگان و برنامه گذاران ایجادکند تا در یک فضای موسیقایی آثار ماندگاری را تولید و ارائه کنند.
عاطفی از وجود ممیزیهای مجوز شعر در اتاق موسیقی وزارت ارشاد گفت و افزود: میدانید که در دفتر موسیقی وزارت ارشاد ما، نود درصد از زمان صرف نظارت بر کلام و شعر میشود. یعنی موسیقی آنچنان ممیزی و یا سانسوری ندارد و بیشتر با شعر و کلام کار دارد. اما خب همچنان ترانهها اجرا، کنسرتها برگزار و مردم هم بی اطلاع از وضعیت راه موسیقی هستند و نمیدانیم چه پیش خواهد آمد.
حمیدرضا عاطفی در پایان گفت: من به همه مردم عزیز و به شما و همکاران رسانهای شما سال نو را تبریک عرض میکنم و آرزو میکنم در سال جدید مثل همیشه به وظایف و رسالت خودتان که اعتلای فرهنگ و هنر است موفق باشید و شما هم به سهم خودتان از آثار هنری جدی و فاخر حمایت کنید.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری برنا، تاریخ انتشار:۲۱مرداد ۱۳۹۹، کد خبر: ۱۰۴۲۰۵۳ _ borna.news