شعار سال: براساس اعلام رئیس فراکسیون زنان مجلس، رشد جمعیت در کشور به زیر یک درصد رسیده و در آینده نزدیک از این مقدار هم کمتر خواهد شد.

بررسی نمودار‌های منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، گویای نزولی بودن میزان باروری در هشت سال اخیر است که کمترین آن مربوط به سال گذشته با تولد ۱.۲ کودک بوده است.

میزان باروری در نیمه نخست دهه ٩٠ با شیب ملایمی رو به افزایش گذاشته، به گونه­‌ای که از ۱.۷۵ فرزند در سال ٩٠ به حدود ٢.٠٧ فرزند در سال ٩٦ رسید؛ سپس این شاخص در سال ٩٨ به میزان ١.٨ فرزند کاهش یافت و همچنین تعداد ولادت در کل کشور از سال ٩٥ تا ٩٨ روند نزولی داشته و سال گذشته تعداد موالید به یک میلیون و ١٩٦ هزار و ١٣٥ ولادت کاهش یافته است.

عوامل متعددی از جمله مسائل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و پیگیری سیاست‌های کاهش جمعیت در مقطعی موجب شده تا به این نقطه برسیم که از جمله اصلی‎ترین مصادیق آسیب‌های اجتماعی برآمده از کاهش نرخ رشد جمعیت، سقوط نرخ فرزندآوری و رواج الگوی بی فرزندی و تک فرزندی در جامعه ایران است.

گسترش فرهنگ جایگزینی حیوانات خانگی به جای فرزندآوری

برای نمونه در ابعاد فرهنگی و اجتماعی؛ معضل همزیستی و هم خانگی با حیوانات و تبعات منفی آن در جامعه امروز ایران به ویژه در نسل جوان در حال فراگیری و گسترش است؛ معضلی که سلبریتی‌ها به وضوح آن را به فرهنگ جایگزینی حیوانات خانگی به جای فرزندآوری مشروعیت داده‌اند.

 

شاید تا قبل این با توجه به سفارشات اسلام سگ را حیوانی نجس عنوان می‌کردند و اوایل تعداد انگشت شماری که از آن به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌کردند موحب تعجب همگان می‌شد؛ اما حالا با ترویج چنین فرهنگی، دیگر دیدن چنین صحنه‌هایی کمیاب و عجیب نیست؛ چراکه متاسفانه دختران و پسران زیادی با هر وضع اقتصادی و طبقه اجتماعی از این موضوع استقبال کرده‌اند.

به گفته یک کارشناسان فرهنگی، جایگزینی حیوانات به جای فرزندآوری و مشروعیت بخشیدن به آن چراغ‌های بدی را روشن کرده است که اگر ما و نظام آموزشی به آن اهمیت ندهیم، باید منتظر آسیب‎‌های جبران ناپذیری باشیم که گریبانگیر کل جامعه می‌شود.

در حالی که کارشناسان و سینماگران غربی خطر جدی در زمینه تهدید نسل و تمایل به نگهداری حیوانات خانگی را در میان خانواده‌ها احساس کرده‌اند و با برنامه‌ریزی به دنبال تغییر این گرایش هستند، اما در میان سلبریتی‌های ایرانی هستند کسانی که به صراحت از این پدیده غیرعقلانی صحبت می‌کنند و حیوانات خانگی را با اسم‌های عجیب به نام فرزند خود می‌خوانند.

در کشور امریکا که نگهداری از سگ به عنوان یک فرهنگ مرسوم رواج دارد، توسط کارشناسان و جامعه شناسان خود به این نتیجه رسیده‌اند که نسل بعدی آن‌ها در خطر تهدید کاهش جمعیت قرار گرفته است.

اما در کشور ایران افزون بر موارد گفته شده؛ مشکلات اقتصادی ناشی از عدم اشتغال، رکود اقتصادی و عدم توان مالی و تامین مسکن به عنوان مهمترین دلایل عدم تمایل به فرزندآوری جوانان است.

افزایش محسوس نرخ طلاق توافقی بویژه در سال‌های آغازین زندگی و فراتر از آن گسترش پدیده طلاق عاطفی نیز از عواملی هستند می‌توانند در الگوی فرزندآوری، کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری تاثیر گذار باشند.

نوشین جنتی‌فر با اشاره به اینکه جمعیت یکی از مولفه‎ها و دغدغه‌های بزرگ در هر کشوری است، اظهار کرد: جمعیت مولفه قدرت محسوب می‌شود؛ برخورداری از جمعیت جوان به عنوان یک نیروی انسانی ارزشمند، کشور را به موفقیت خواهد رساند در غیر اینصورت از گردونه رقابت‌های بین‌المللی و پیشرفت حذف خواهد شد.

 

رئیس گروه سلامت مادران، جمعیت و باروری دانشگاه علوم پزشکی قزوین افزود: جمعیت و میزان موالید در ایران در گذر زمان دچار بحران‌های زیادی شده است، اما اتفاقی که این روز‌ها در کشور پیش آمده زنگ خطر پیری و سالمندی است.

ایران در تاریخ جهان سریع‌ترین کاهش نرخ فرزندآوری را داشته است

وی بیان کرد: ایران در تاریخ جهان سریع‌ترین کاهش نرخ فرزندآوری را داشته که نشان دهنده متوسط تعداد فرزندان یک زن در جامعه است؛ به طوریکه برآورد‌ها نشان می‌دهد میزان باروری کل کشور از سال ۱۳۴۵ که حدود ۷/۷ فرزند برای هر زن بوده، روند رو به کاهشی داشته است.

جنتی‌فر تصریح کرد: براساس سرشماری سال ۹۵ تعداد فرزندان به حدود دو فرزند و در سال ۹۸ به ۱/۷ فرزند در کشور و به ۱/۵۸ فرزند در استان قزوین کاهش یافته است.

این مقام مسئول ادامه داد: در استان قزوین طی سال ۹۸؛ بالاترین میزان نرخ باروری در شهرستان آوج با ۱/۸۵ فرزند و پایین‌ترین آن در شهرستان البرز با ۱/۱۶ و آبیک با ۱/۲ فرزند بوده است.

وی ابراز کرد: اکنون حدود ۱۰ درصد از جمعیت کل کشور را سالمندان بالای ۶۰ درصد تشکیل می‌دهند که تا سال ۱۴۰۰ آمار سالمندان کشور از مرز ۱۰ درصد کل جمعیت عبور خواهد کرد؛ طبق روند فعلی در سال ۱۴۲۰ حدود ۱۹ درصد از جامعه ایران سالمند خواهد بود و تا سال ۱۴۳۰ این رقم حدود ۲۶ درصد خواهد شد؛ بر اساس این ارقام، در سه دهه آینده یک چهارم جمعیت کل کشور سالمند خواهد بود.

جنتی‌فر با اشاره به کاهش مرگ و میر و کاهش فرزندآوری به عنوان دو عامل مهم در افزایش جمعیت سالمندان، اظهار کرد: در کل جهان از ۷۰ سال پیش، جمعیت سالمندان بیش از پنج برابر شد، اما در ایران شدت آن بیش از سطح جهانی به میزان شش برابر بود.

رئیس گروه سلامت مادران، جمعیت و باروری دانشگاه علوم پزشکی قزوین گفت: درواقع افزایش جمعیت سالمند در ایران تا سال ۱۳۸۰ نتیجه کاهش مرگ و میر به علت دستاورد‌های بهداشتی و پزشکی بود؛ اما از آن به بعد باروری ایران روند کاهشی داشته به طوریکه اکنون این میزان به ۱/۷ فرزند به ازای هر زن در کشور و در استان قزوین به ۱/۵۸ درصد رسیده است.

 

مسائل اقتصادی اصلی‌ترین دلایل کاهش نرخ باروری 

وی با اشاره به مشکلات حوزه تامین مسکن، شغل و معیشت به عنوان اصلی‌ترین دلایل کاهش نرخ باروری تصریح کرد: افزایش میانگین سن ازدواج به دلیل بالا رفتن سطح توقعات، کاهش میزان ازدواج در چند سال اخیر، روند رو به افزایش طلاق، تزلزل بنیان و پایداری خانواده (طلاق عاطفی)، افزایش فاصله بین تولد فرزند اول و دوم، تمایل به تک فرزندی و آسیب‌های اجتماعی نظیر طلاق، اعتیاد، سقط و ناباروری از دلایل دیگر کاهش نرخ باروری کلی در ایران به شمار می‌روند.

جنتی‌فر اذعان کرد: معاونت بهداشتی استان قزوین برای افزایش نرخ باروری کلی سیاست‌هایی را در پیش گرفته که می‌توان به اجرای برنامه ملی کاهش و کنترل طلاق از جمله برگزاری برنامه آموزش‌های شش ساعته هنگام ازدواج و اجرای برنامه مشترک بین سازمان بهزیستی، دادگستری و تبلیغات اسلامی در هر شش شهرستان اشاره کرد.

این مقام مسئول افزود: تداوم آموزش‌های هنگام ازدواج با توزیع رایگان کتاب‌های آموزشی به زوجین، برگزاری همایش و کلاس‌های آموزشی ازدواج آسان، مهارت فرزند پروری، تحکیم بنیان خانواده و مشاوره‌های فرزندآوری به افراد بدون فرزند و تک فرزند نیز از دیگر اقدامات معاونت بهداشتی قزوین در رابطه با افزایش نرخ فرزندآوری است.

وی در پایان تصریح کرد: تصویب قوانین تسهیل کننده، افزایش آگاهی و فرهنگ سازی به عنوان راهکار‌های پیشنهادی معاونت بهداشتی برای ازدیاد نسل و رضایت‌مندی از زندگی زناشویی است؛ چراکه برای جلوگیری از پیرشدن جمعیت لازم است که فرزندآوری به میزان بالای نرخ جانشینی (بیش از دو فرزند برای هر زن) افزایش یابد.

کاهش جمعیت در استان قزوین

متاسفانه جمعیت استان قزوین رو به کاهش است و جمعیت استان زیر میانگین کشوری است و احتمال دارد تا چند سال آینده قزوین جزو استان‌های پیر محسوب شود.

مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین در این باره اذعان کرد: دلایل زیادی در نرخ فرزندآوری دخیل هستند که می‌توان به سطح درآمدها، اشتغال، افزایش سطح توقعات زوجین برای ازدواج و اعتیاد و طلاق و افزایش سن ازدواج اشاره کرد.

مریم بیدخام عنوان کرد: خبر افزایش میزان ازدواج در این روز‌های پرتنش و استرس زای ویروس کرونا خبر بسیار مسرت بخشی است که این موضوع بی ارتباط با عدم برگزاری مراسم و تجملات گرایی نیست؛ لذا این موضوع باید فرهنگسازی شود تا مردم از تجمل‌گرایی بپرهیزند.

اختصاص رتبه سیزدهم طلاق به قزوین

 

وی با اشاره به اینکه اعتیاد مهمترین عامل طلاق در استان به‌شمار می‌رود، بیان کرد: نرخ طلاق در کشور ۳.۱ است و استان قزوین رتبه سیزدهم طلاق را در کشور به خود اختصاص داده است.

این مقام مسئول ابراز کرد: هم‌اکنون شش ساعت آموزش حین ازدواج انجام می‌شود درحالیکه متأسفانه زوجین آموزش دیگری برای ازدواج کسب نمی‌کنند؛ لذا باید کلاس‌های پیش از ازدواج در دستور کار قرار گیرد اگرچه باتوجه به شرایط کرونا بیشتر آموزش‌ها نیز از طریق پک‌ها و کتاب‌های آموزشی صورت می‌گیرد.

مدیرکل اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین با بیان اینکه بیشتر طلاق‌ها در پنج سال اول ازدواج رخ می‌دهد و نباید تنها به برگزاری کلاس‌های قبل از ازدواج بسنده کرد، افزود: آموزش‌های پیش از ازدواج در بین زوج‌های جوان و نیز خانواده‌ها باید جدی گرفته شود و در این میان انتخاب زمان‌های مناسب برای آموزش مورد توجه قرار گیرد تا بتوانیم به کاهش آمار طلاق در جامعه کمک کنیم.

وی با تاکید بر اینکه کنترل و کاهش طلاق راهکار مناسبی برای پایداری خانواده‌هاست، بیان کرد: راه‌اندازی سامانه تصمیم در شهرستان‌های استان راهکار مناسبی در کنترل و کاهش طلاق بوده و ضروری است که در شهرستان البرز هم راه‌اندازی شود.

بیدخام تصریح کرد: در تلاش هستیم تا زوجین اوایل و حین ازدواج با مراجعه به مشاوران بهزیستی، پرونده سلامت روان را تشکیل دهند تا جلوی اختلافات جدی و آسیب‌های اجتماعی احتمالی گرفته شود.

وی در پایان ابراز کرد: فرزندآوری یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در استان به‌شمار می‌رود، چرا که اگر این موضوع مورد توجه قرار نگیرد آنگاه جمعیت استان قزوین به‌سمت کهنسالی خواهد رفت.

کاهش ۶.۶ درصدی ولادت در استان قزوین

حسن وفایی دیلمی درباره میزان ولادت ثبت شده در سال جاری اظهار کرد: طی هفت ماهه امسال تعداد ۹ هزار و ۶۵ واقعه ولادت به ثبت رسیده که نسبت به سال قبل با ۹ هزار و ۷۰۲ ولادت، ۶/۶ درصد کاهش داشته است.

مدیرکل ثبت احوال استان قزوین افزود: در هفت ماهه سال جاری تعداد چهار هزار و ۵۷۳ واقعه ازدواج به ثبت رسیده است که نسبت به سال قبل چهار دهم درصد افزایش داشته است و همچنین در بحث طلاق طی هفت ماهه سال جاری تعداد یک هزار و ۵۲۳ واقعه طلاق به ثبت رسیده که نسبت به سال قبل ۱/۶ درصد کاهش داشته است.

وی در خصوص سیاست‌های سازمان ثبت احوال در خصوص طرح جمعیت گفت: با توجه به وظایف ذاتی هریک از دستگاه‌های عضو در شورای راهبردی جمعیت از جمله صدا و سیما، دانشگاه علوم پزشکی و بهزیستی برابر سیاست‌های ابلاغی جمعیت وظایف و مسئولیت‌هایی را برعهده دارند که اقدامات انجام شده در مقاطع سه ماهه در شورای راهبردی جمعیت مطرح و تصمیم مقتضی در این راستا اتخاذ و ابلاغ می‌شود.

وفایی تصریح کرد: تمامی برنامه‌های اجرایی دستگاه‌های ذی ربط از سوی شورای راهبردی جمعیت استان مورد رصد قرار می‌گیرد تا بتوانیم حرکت مثبتی را در رابطه با کاهش جمعیت و بالطبع افزایش فرزند آوری داشته باشیم.

موضوع جمعیت اولویت مجلس یازدهم است

فاطمه محمدبیگی درباره طرح جمعیتی مطرح شده در مجلس اظهار کرد: براساس آخرین جلسه مجلس درباره کاهش نرخ فرزندآوری؛ کمیسیون‌های مشترکی در این رابطه تشکیل شده و بنا داریم در دفاع از مقوله فرزندآوری؛ با تسهیلات اجتماعی کل ظرفیت را محقق کنیم.

دبیر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس افزود: همه می‌دانیم اگر امروز برای رشد جمعیت کشور اقدامی صورت نگیرد، در آینده با بحران روبرو خواهیم شد، به همین دلیل از ابتدای شروع به کار کمیسیون‌ها و فراکسیون‌های مربوطه، مسئله جمعیت مدنظر قرار گرفته است و در همین زمینه کمیته جمعیت و خانواده تشکیل شد.

وی ابراز کرد: در حوزه جمعیت و خانواده قوانینی وجود دارد، اما کارایی لازم را نداشته و تاکنون اقدامی در زمینه رشد جمعیت صورت نگرفته است، البته رشد جمعیت به شاخص‌های زیادی بستگی دارد که مهم‌ترین آن مسائل اقتصادی است که زمینه‌های حل مشکلات اقتصادی و تسهیل ازدواج باید از سوی مسئولان فراهم شود.

این نماینده مجلس بیان کرد: باتوجه به اینکه جمعیت کشور رو به سالمندی پیش می‌رود طرح جوانی جمعیت در مجلس اعلام وصول شد و به تصویب رسید.

 

محمدبیگی با تاکید بر اینکه موضوع رشد جمعیت در اولویت مجلس یازدهم است، عنوان کرد: در زمینه رشد جمعیت مواردی همچون حمایت و تسهیل ازدواج، حمایت از زنان شاغل، حمایت از مادران و کودکان و باروری زنان و اشتغال جوانان مدنظر است که از سوی کمیته جمعیت و خانواده دنبال خواهد شد.

وی افزود: اگر به دنبال افزایش فرزندآوری هستیم، باید حمایت از زنان شاغل را در دستور کار قرار دهیم و حمایت‌هایی را در بحث حقوق و مرخصی این قشر از جامعه داشته باشیم.

عضو فراکسیون زنان مجلس به تدوین طرح حمایت از زاد و ولد، جمعیت و خانواده در مجلس اشاره کرد و گفت: این طرح اخیرا با ۳۸ ماده در راستای حمایت از رشد جمعیت و حمایت از مادران شاغل تدوین شد و به تصویب رسید که امیدواریم اتفاقات خوبی در زمینه جمعیت صورت بگیرد.

محمدبیگی در پایان تصریح کرد: درباره زنانی شاغلی که بعد از زایمان از سوی کارفرمایان و شرکت‌های خصوصی حمایت نمی‌شوند قوانینی در مجلس وارد شده که ابتدا دولت الزام به انجام می‌شود و در مورد مابقی افراد مشوق‌های مالیاتی و امتیازاتی را مطرح کرده‌ایم.

 با بررسی‌های صورت گرفته متوجه شدیم که نرخ کاهش جمعیت و بالطبع کاهش فرزندآوری مقوله گسترده‌ای است که به نظر می‌رسد مباحث اقتصادی نظیر تامین مسکن، شغل و معیشت و مباحث فرهنگی نظیر پررنگ شدن موضوع تک فرزندی از جمله اصلی‌ترین دلایل کاهش نرخ باروری است، لذا اگر مسئولین در این زمینه ورود جدی نداشته باشند در کمتر از چند دهه دیگر شاهد بحران جمعیتی در ایران خواهیم شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شبکه اطلاع رسانی دانا، تاریخ انتشار: ۹ آذر ۱۳۹۹، کدخبر: dana.ir، ۱۶۷۱۹۶۸