شعار سال: ۱۶ آذرماه روز دانشجو، فرصتی برای واگویی برخی دغدغه‌های دانشجویی است.دغدغه‌هایی از جنس علم، مهارت و آینده شغلی؛ مسائلی که یک سوی آن فرد و سوی جمعی دیگر آن آینده و پیشرفت علمی، اقتصادی و فرهنگی جامعه را در پی دارد؛ جوانانی که شاید به جای آنکه دانشگاه را معبری برای ساخت آینده بدانند، بیشتر به آن به عنوان مقصد و هدف می‌نگرند. آنچه در زیر می‌خوانید بخشی از دغدغه‌های دانشجویان و استادان علوم قرآن و حدیث و راهکار‌هایی است که برای کاهش معضلات فراروی دانشجویان ارائه می‌دهند.

سعیده نظری، دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران، درباره وضعیت دانشجویان این رشته بیان می‌کند: در این رشته باید از مقطع کارشناسی دانشجویانی با نصاب علمی بالا و با استعداد جذب شوند و، چون به این مقوله کم‌توجهی می‌شود، نباید انتظار داشته باشیم که دانشجویان باسوادی در آینده تربیت شوند. یکی از مهم‌ترین دلایلی که ممکن است سبب بیکاری این افراد باشد، نبود همین سواد و مهارت است.

 

دو آسیب حفظ‌ محوری و مهارت اندک

وی می‌افزاید: یکی دیگر از عواملی که دغدغه‌آفرینی برای دانشجویان این رشته دارد، عدم آشنایی با زبان‌های دیگر است؛ این مسئله البته منحصر به دانشجویان نیست و بسیاری از اساتید هم با زبان انگلیسی در حد نیاز آشنا نیستند؛ به همین دلیل ضعف در ارتباط با دانشگاه‌های خارج کشور برای انتقال معارف قرآن و حدیث با رویکرد شیعه داریم. به نظر بنده این از بزرگترین نقص‌هاست.

نظری معتقد است که حفظ‌محوری به جای مفهوم‌محوری از معضلات آموزش در رشته قرآن و حدیث است؛ دانشگاه‌ها به جای آن که اندیشمند و متفکر علوم قرآن و حدیث تربیت کنند، دانشجویانی تربیت می‌کنند که ذهنشان پر از محفوظات است؛ متأسفانه نحوه کنکور دکتری این رشته هم این مشکل را تشدید کرده است؛ محوریت آزمون دکتری و مصاحبه، یک‌سری معلومات حفظی و سؤالاتی است که بلدبودن آن ثمری ندارد؛ الان دوسال است که به این نحوه کنکور معترضیم، ولی گوش شنوایی نیست.

این دانشجوی علوم قرآن و حدیث با بیان اینکه به جای پر کردن ذهن از تفاسیر مختلف و آشنایی با مفسران، باید مفسر تربیت کنیم، تصریح می‌کند: معضل دیگر برخی سرفصل‌هایی است که در یکی دوسال اخیر مانند شیوه ترویج قرآن ایجاد شده است. این رشته خیلی استادمحور شده و بهتر است شورای مشورتی با حضور دانشجویان تشکیل و دغدغه‌های آن‌ها شنیده شود.

اولویت درون‌مایه دانشی دانشجو

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران، معتقد است که ما بیش از آن که بخواهیم از دغدغه شغلی این رشته بگوییم باید از درون‌مایه و جان‌مایه فکری، علمی، دانشی و تخصصی دانشجویان این رشته سخن بگوییم؛ بنده بار‌ها به گروه‌هایی که در دوره‌های متفاوت وارد دانشگاه می‌شوند، همان روز اول که تحصیل در مقطع کارشناسی را شروع می‌کنند می‌گویم که اصل را بر باسواد شدن بگذارید، اگر باسواد شوید شغل هم خواهید داشت.


وی می‌افزاید: همچنین باید تفسیر درستی از شغل ارائه کرد؛ شغل پشت میز نشستن نیست. هیچ کشوری آن قدر میز ندارد که این تعداد انسان را جوابگو باشد؛ البته یک حرکت بی‌رویه‌ای نیز در سال‌های اخیر انجام شد و به‌صورت بسیار بسیار ناهنجار، مطالعه‌نشده و سهل‌انگارانه دانشجو جذب کردند.

عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران همچنین زبان عربی را کلیدی از کلید‌های موفقیت در این رشته می‌داند و تأکید می‌کند: اگر زبان عربی دانشجو در حدی نباشد که به راحتی به متون مراجعه کند و بخش‌هایی از متون را برای نوشته‌هایش به راحتی ترجمه کند، ناموفق خواهد بود. برای اینکه هنوز که هنوز است ۹۰ درصد از منابع پژوهشی ما عربی است. لازم است دانشجویان یک زبان خارجی دیگر مانند انگلیسی، فرانسه یا آلمانی یاد بگیرند و وارد پژوهش شود.

تقویت توان دانشجو برای پژوهش سنگین

سمانه فتحی، دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، هم معتقد است که یکی از عوامل دغدغه‌آفرین برای دانشجویان این رشته آن است که دانشجویان این دوره حتی با اتمام سطح دکتری، آمادگی لازم را برای ورود به فضای علمی و پژوهشی کشور را ندارند؛ چون مثل رشته‌های مهندسی یا علوم اجازه تدریس به آن‌ها در دانشکده‌های سطح یک داده نمی‌شود. همچنین برخی از دانشجویان توان کار پژوهشی سنگین را ندارند.


وی با بیان اینکه نباید دانشجویان و فارغ‌التحصیلان به رزق معنوی این رشته اکتفا کنند و باید کار‌های اجرایی و مدیریتی در فضای رشته آموزش داده شود، تأکید می‌کند: از نظر پژوهشی این دانشجویان با معضل روشی مواجه هستند. روش‌های این رشته با ادبیات کار‌های علوم انسانی تطبیق داده نشده است؛ بنابراین برای چاپ مقالات خارجی نیازمند آموزش این مسائل هستیم، ضمن اینکه غالباً کتاب‌ها و جزوات اساتید دربردارنده پژوهش‌های جدیدی نیست.

فتحی معتقد است، ضعف زبان انگلیسی در این رشته، عدم مراجعه به پژوهش‌های خاورشناسان و مستشرقان را منجر شده است و این‌گونه حجم بسیاری از مطالعات جدید را از دست می‌دهیم. همچنین امکان فرصت مطالعاتی برای دانشجویان و اشتغال در کشور‌های دیگر با وجود این ضعف مشاهده می‌شود.

نگرش جهانی در تربیت دانشجو

حجت‌الاسلام والمسلمین عسکر دیرباز، رئیس دانشگاه قم نیز در گفتگو با ایکنا، در پاسخ به این سؤال که برخی معتقدند رشته‌های علوم قرآن و حدیث اشباع است و دانشگاه‌ها بیش از حد نیاز دانشجو می‌گیرند، تصریح می‌کند: یکی از کار‌های لازم بحث آمایش رشته‌ها و فرصت‌های شغلی در رشته علوم قرآن و حدیث است تا بتوانیم برای ۲۰ سال آینده برنامه‌ریزی درستی انجام دهیم.


وی می‌افزاید: این تشبیه شاید خیلی مطلوب نباشد، ولی برای جاانداختن بحث خوب است؛ همان طور که در تولید یک کالا نباید صرفاً به بازار داخل کشور توجه کنیم، در تربیت متخصصان علوم قرآن و حدیث هم نباید صرفاً به نیاز‌های داخلی توجه داشته باشیم؛ اگر صرفاً نگاه به درون داشته باشیم بله تا حد زیادی اشباع است، ولی اگر رویکرد و نگاه منطقه‌ای، جهان اسلامی و حتی بین‌المللی داشته باشیم، نیاز‌های زیادی وجود دارد که اولین لازمه آن تربیت دانشجویان علوم قرآن و حدیث با سواد و با مهارت به خصوص مسلط به زبان است.

توسعه گرایشات میان‌رشته‌ای قرآن

وی بیان می‌کند: اگر دانشجویان علوم قرآن و حدیث به یکی دو زبان زنده دنیا مسلط باشند و مهارت نوشت، خواندن، فهمیدن و انتقال و صحبت کردن را فرابگیرد، قطعاً می‌تواند در کشور‌های منطقه و حتی در سطح بین‌المللی فعال باشد وگرنه صرفاً در درون کشور نیاز‌ها در بسیاری از مباحث علوم قرآنی اشباع شده است؛ گرچه در داخل کشور هم روآوری به گرایشات میان‌رشته‌ای قرآن و علوم و توسعه آن‌ها نقش زیادی در رفع دغدغه‌ها دارد.

رئیس دانشگاه قم همچنین با بیان اینکه وزارت علوم طرح اشتغال‌پذیری را در دستور کار قرار داده است، تأکید می‌کند: دانشجویان در قالب این طرح علاوه بر مباحث علمی که می‌خوانند یک‌سری مهارت‌های عمومی مانند حل مسئله، ارتباط و تقویت هوش و مهارت‌های تخصصی شغلی مرتبط با دروس می‌آموزد. این طور نیست که وزارت علوم بی‌خیال باشد و فقط بگوید وظیفه من آموزش است و کاری به اشتغال ندارم. با وزارت کار و نهاد‌های دیگر ارتباطاتی وجود دارد تا رشته‌هایی که به لحاظ کار اشباع شده و نیاز فوری نظام نیست به صورت میان‌رشته‌ای تعریف شود تا کارآمدی دانشجویان بالاتر برود و بازار کار بهتری هم ایجاد شود.

رشد شرکت‌های دانش‌بنیان

حجت‌الاسلام والمسلمین نواب، رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب، هم ضمن تأکید بر تربیت دانشجوی باسواد و مهارت‌محور در رشته‌های علوم انسانی از جمله قرآن و حدیث، معتقد است که شرکت‌های دانش‌بنیان باید نزدیک دانشگاه‌های ما رشد کنند و ایجاد شوند. همچنین گرچه در رابطه با بحث اشتغال دانشجویان علوم دینی که پژوهش‌محور هستند، کار‌های خوبی شده، ولی این‌ها کافی نیست. خیلی بیش از این باید گسترش پیدا کند و ما باید برای پژوهش نقش خیلی والایی قائل شویم.

دغدغه‌های طالبان علوم قرآن از مهارت اندک تا آینده شغلی

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا مؤدب، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه قم هم ضمن اینکه معتقد است، ناشناخته ماندن رشته‌های علوم قرآنی باعث کمتر شدن انگیزه در انتخاب این رشته در میان افراد شده است، می‌گوید: شغل‌های رسانه‌ای در رادیو، تلویزیون و خبرگزاری‌ها باید اقدام به تعریف مشاغل قرآنی کنند تا بیشتر در جامعه شناخته شوند و دانشجویان هم باید آشنایی بیشتری با چنین فضا‌های کاری پیدا کنند.

مؤدب در عین حال آشنایی با زبان‌های دیگر را در رشته‌های علوم انسانی و به خصوص برای تقویت مباحث میان‌رشته‌ای ضروری می‌داند.

ماحصل آنچه گفته شد، کارآمدی بیشتر دروس و گرایش‌های رشته علوم قرآن و حدیث و تقویت توان علمی و مهارتی دانشجویان ضمن کاهش دغدغه دانشجویان، باعث انس و آشنایی بیشتر به معارف قرآن می‌شود. در این مسیر دانشجویان و دانشگاه‌ها باید دست به دست هم بدهند؛ ضروری است تا دانشگاه با اصلاح شیوه آموزش فعلی رشته علوم قرآنی، تنوع رشته ـ گرایش، نسبت سطح علمی و مهارتی دانشجویان با نیاز‌های علمی جامعه داخلی و جامعه جهانی را متناسب سازد. همچنین ضروری است تا با تقویت زبان‌های محوری به ویژه زبان عربی، دانشجویان تراز و مستعد این رشته را جذب کند. از سوی دیگر دانشجویان هم باید همّ و غمّ خود را برای تقویت سواد علمی و روزآمدی آن با مطالعات گوناگون در بین‌المللی داشته باشد و جسورانه وارد فضا‌های میان‌رشته‌ای شود.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از ایکنا، تاریخ انتشار: ۱۷ آذر ۱۳۹۹، کدخبر: iqna.ir، ۳۹۳۹۲۵۹