شعار سال: نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی، به‌عنوان یکی از وظایف اصلی معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم به‌شمار می‌رود. این نظارت و ارزیابی به‌عنوان مطالبه‌گری از دستگاه‌های اجرایی و استان‌ها به‌عنوان یکی از شاخص‌های پایش فعالیت‌های توسعه‌ای در روستاها مورد توجه معاون اول رئیس‌جمهور و بالاترین مقام‌های دستگاهی یا استانی قرار دارد. درحال حاضر شبکه نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی متشکل از حدود یک‌هزار و 200نفر مهندس عمران یا رشته‌های مرتبط با توسعه روستایی است که دور هم جمع شده‌اند و در چهار سطح نظارت منطقه‌ای، شهرستانی، استانی و ملی فعالیت می‌کنند. به گفته مدیرکل امور زیربنایی معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری، عملکرد سالانه نظارت بر طرح‌ها و پروژه‌های توسعه روستایی از یک‌هزار پروژه در شبکه نظارت ملی و پنج‌هزار پروژه در شبکه نظارت استانی، اکنون به بیش از 15هزار پروژه در کل شبکه نظارت روستایی رسیده است.
 
علیرضا نخعی، مدیرکل امور زیربنایی معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری،  درخصوص شبکه نظارت بر طرح‌ها و پروژه‌های زیربنایی روستایی، اهداف راه‌اندازی این طرح‌ها و میزان نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی به بیان توضیحاتی پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
 
هدف از نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی چیست؟
 
فلسفه نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی از ابتدای تشکیل دفتر مناطق محروم ریاست‌جمهوری وجود داشته است. در آن ایام تمرکز نظارت‌ها روی پروژه‌هایی بود که تأمین منابع آن‌ها از طریق این دفتر انجام می‌شد. با تغییر عنوان دفتر مناطق محروم به معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور، این نظارت بر تمام جنبه‌های توسعه‌ای اعم از اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیربنایی روستاهای کشور گسترش یافت.
 
نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی، یکی از چهار وظیفه اصلی معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم (سیاست‌گذاری، راهبری، برنامه‌ریزی و نظارت) به‌شمار می‌رود. این نظارت و ارزیابی به‌عنوان مطالبه‌گری از دستگاه‌های اجرایی و استان‌ها به‌عنوان یکی از شاخص‌های پایش فعالیت‌های توسعه‌ای در روستاها مورد توجه معاون اول رئیس‌جمهور و بالاترین مقام‌های دستگاهی یا استانی قرار دارد. مهم‌ترین اهداف تشکیل شبکه نظارت عبارت است از: ارتقای کیفیت و سرعت بخشیدن به تحقق پروژه‌ها و طرح‌ها، به‌روزرسانی آخرین شاخص‌های توسعه روستایی در مقیاس ملی، استانی و شهرستانی، احصای شاخص‌های توازن منطقه‌ای از حیث برخورداری و نیازمندی‌ها و حرکت به سوی ایجاد مناطق و نواحی متوازن و ایجاد بستر تصمیم‌سازی برای تصمیم‌گیران حوزه روستایی و جلوگیری از بخشی‌نگری و تفرق دیدگاه‌های توسعه‌ای.

روند شکل‌گیری شبکه نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی کشور چگونه است؟
 
روند شکل‌گیری شبکه نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی از سال۹۲ شروع شد. بین سال‌های۹۲ تا ۹۵، شبکه نظارت ملی با همکاری دستگاه‌های اجرایی و سازمان برنامه و بودجه ساماندهی و در سفرهای مشترک و مجزا نسبت به انتقال تجربیات و ایجاد وحدت رویه در ارزیابی استان‌ها مبادرت ورزید. در این بازه زمانی، تیم‌های اعزامی از مرکز، سالانه نظارت بر حدود یک‌هزار طرح را برعهده داشتند.
 
از اواخر سال۹۵ به‌طور آزمایشی و ابتدای سال۹۶، شبکه نظارت استانی که شامل گروه‌های فنی و عمرانی متشکل از کارشناسان دفاتر امور روستایی و دفاتر فنی استانداری بود، با همکاری دستگاه‌های اجرایی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان‌ها در استانداری‌ها شکل گرفت و تقریباً طی دوسال (بین سال‌های۹۶ تا ۹۸) نظارت بر حدود پنج‌هزار طرح و پروژه روستایی ارزیابی شد. این مجموعه همچنان به‌خوبی در سطح کشور فعال است و عملکرد نسبتاً مناسبی دارد. در اواسط سال۹۸ برای تکمیل این فرآیند، شبکه نظارت روستایی در قالب شبکه نظارتی شهرستانی و مناطق روستایی گسترش یافت. درحال حاضر شبکه نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی کشور متشکل از حدود یک‌هزار و 200نفر مهندس عمران یا رشته‌های مرتبط با توسعه روستایی است که دور هم جمع شده‌اند و در چهار سطح نظارت منطقه‌ای، شهرستانی، استانی و ملی فعالیت می‌کنند.
 
اگر بخواهیم این روند رو به رشد را با گذشته مقایسه کنیم، مشاهده می‌کنیم که عملکرد سالانه نظارت بر طرح‌ها و پروژه‌های روستایی از یک‌هزار پروژه در شبکه نظارت ملی و پنج‌هزار پروژه در شبکه نظارت استانی، امروز به بیش از 15هزار پروژه در کل شبکه نظارت روستایی رسیده است که با احتساب پروژه‌های نیمه‌تمام روستایی در سطح کشور و کسر پروژه‌های فاقد تخصیص اعتبار، تقریباً می‌توان گفت بین ۴۰ تا ۵۰درصد پروژه‌های روستایی تحت پوشش شبکه نظارت روستایی قرار دارند.
 
شاخص‌های نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی چیست؟
 
شبکه نظارت بر طرح‌های توسعه روستایی، فعالیت‌های پیمانکاران و دستگاه‌های اجرایی در سطح روستاها را تحت کنترل و نظارت دارد. سطح گسترش نظارت‌ها و نوع انتخاب طرح‌ها براساس میزان منابع اعتباری، نحوه اجرا و واقع‌شدن در نقاط دورافتاده و محروم (روستای‌های با کد محرومیت هفت، هشت و ۹) در برنامه فعالیت شبکه نظارت قرار می‌گیرد؛ به‌نحوی که تمرکز این شبکه روی طرح‌ها و پروژه‌های با منابع بیش‌تر (شاخص اعتباری بالا) و نقاط محروم‌تر (شاخص محرومیت بالا) زیادتر است.
 
ارزیابی و تهیه گزارش از عملکرد در چه بازه‌های زمانی انجام می‌شود؟ درباره نتایج آن توضیح دهید.
 
این گزارش‌ها هر سه‌ماه یک‌بار به‌صورت فصلی تجمیع و نتایج ارزیابی آن‌ها در اختیار معاون اول رئیس‌جمهور قرار می‌گیرد؛ به‌عبارت دیگر سالانه در چهار دوره، نظارت در سطح کشور انجام می‌شود.
 
در مرحله اول، یک بانک جامع اطلاعات از طرح‌ها و پروژه‌های روستایی تشکیل می‌شود تا بدانیم آخرین وضعیت پروژه‌ها، مخصوصاً پروژه‌های مهم و محروم چگونه است. در گام بعدی قرار است به این نتیجه برسیم که شاخص‌های بهره‌مندی مناطق را براساس فعالیت‌هایی که انجام می‌شود، به‌روز در این سامانه داشته باشیم تا نیازهای مناطق مختلف را با توجه به شاخص‌های زیربنایی شامل توسعه راه‌ها، آب، بهداشت، آموزش و... قابل دسترس باشد. در ادامه نیز به‌سمت برنامه‌ریزی مبتنی‌بر توسعه متوازن مناطق حرکت می‌کنیم تا برای برنامه‌ریزی‌های آتی ایده‌هایی داشته باشیم.
 
قطعاً در مرحله برنامه‌ریزی، با هماهنگی دستگاه‌های مختلف اجرایی به این سمت خواهیم رفت که اولویت‌ها را مشخص کنیم تا براساس آن طرح ارائه شود؛ به‌طور مثال در حوزه آموزش استاندارد ساخت زیربناهای آموزشی را داریم که مهم‌ترین شاخص این استانداردها، شاخص جمعیت دانش‌آموزی است. معضلی که در برخی مناطق کشور وجود دارد، این است که خیرین اصرار دارند در مناطق موردنظر خودشان سازه‌های آموزشی و مدرسه احداث کنند، درحالی‌که شاخص‌ها نشان می‌دهد جمعیت دانش‌آموزشی کم‌تر از نیاز ساخت واحد آموزشی است. باید در این برنامه‌ریزی‌ها مداخلاتی داشته باشیم تا بدون نیاز، مدرسه جدید احداث نشود.
 
با دستگاه‌های اجرایی در زمینه‌های مختلف جلساتی داریم که به‌نوعی تبادل اطلاعات صورت می‌گیرد. هم‌اکنون وزارت آموزش و پرورش مدارسی را که فاقد کارآیی آموزشی بوده یا با کمبود کادر آموزشی مواجه هستند،  شناسایی و برای ادامه روند توسعه زیرساخت‌های آموزشی روستایی برنامه‌ریزی می‌کند. باید مراقب باشیم در توسعه طرح‌ها در این مناطق، منابع کشور هدر نرود. همچنین وزارت بهداشت و درمان بازنگری شبکه بهداشت مناطق کشور را در قالب بحث ساماندهی نظام سلامت از سال۹۵ اجرایی کرده است. در این طرح قرار است تا پایان کار دولت دوازدهم، احداث شبکه بهداشت و درمان روستایی کامل شود.
 
آیا این نظارت‌ها بر ارتقای کیفیت طرح‌های توسعه روستایی اثرگذار بوده است؟
 
اولین بازخورد عملکرد نظارت‌ها، ارتقای کیفیت کار بوده است. براساس نتایج حاصله از این جمع‌بندی‌ها، سطح کیفی پروژه‌ها نسبت به پنج تا ۱۰سال گذشته ارتقای چشمگیری یافته است. اهمیت این موضوع وقتی روشن می‌شود که بدانیم منابع روستایی محدود است و این منابع با توجه به گستردگی مشکلات حوزه روستاها و تخصیص کم آن، دولت را برای بازسازی مجدد این پروژه‌ها دچار مشکل و بعضاً بحران می‌کند. بنابراین کار باید به‌گونه‌ای رصد شود که با کیفیت و با طول عمر بالاتری صورت گیرد؛ به‌طور مثال درحال حاضر نیمی از راه‌های ساخته شده مربوط به اوایل انقلاب، فرسوده شده و نیاز به ترمیم و بازسازی دارد؛ بنابراین هر چه نظارت‌ها و کنترل کیفیت و درنتیجه طول عمر پروژه‌ها را بالاتر ببریم، کمک شایانی به حفظ و توسعه مناطق روستایی خواهیم کرد.
 
درباره اثربخشی این پروژه‌ها توضیح دهید.
 
آخرین بحث مربوط به اثربخشی این شبکه نظارتی است. همکاران ما بر پروژه‌ها نظارت می‌کنند و نقاط ضعف آن‌ها احصاء می‌شود. شبکه نظارت باید تا رفع نقاط ضعف، پیگیری‌های لازم را انجام دهد که این موضوع در قالب پروژه‌های اثربخشی در دستور کار مجدد قرار می‌گیرد. درنهایت پروژه‌هایی که به بهره‌برداری رسیده و تمام شده باشند، از گردونه نظارت خارج می‌شوند و تنها برای ارزیابی کارآیی و مشکلات حین بهره‌برداری تا یک‌سال پس از تحویل مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. چنانچه این چرخه بدون عیب در پروژه‌های روستایی کشور عملیاتی شود و به نتیجه برسد، این معاونت توانسته است به رسالت نظارت و ارزیابی خود به‌خوبی عمل کند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه ، تاریخ انتشار:   آذر  1399  ، کدخبر: ، www.sabzineh.org