شعار سال: به گفته کارشناسان، سالانه حدود ۳۵ درصد محصولات کشاورزی که می‌تواند غذای ۲۰ میلیون نفر را تأمین کند، به ضایعات تبدیل می‌شود. با توجه به این‌که یکی از راه‌های کاهش ضایعات در این بخش، ایجاد بازار‌های فراگیر برای فروش محصولات بدون واسطه است تا محصول با قیمت مناسب به دست مردم برسد، سازمان تعاون روستایی برای ایجاد چنین بازار‌هایی چه اقداماتی انجام داده؟
یکی از وظایف سازمان تعاون روستایی جمع‌آوری محصولات کشاورزان، بازارسازی و بازاررسانی این محصولات است. از معضلات بزرگی که درحال حاضر در بخش خرید و فروش محصولات کشاورزی وجود دارد، این است که تولیدکننده محصول را با کم‌ترین قیمت به فروش رسانده و مصرف‌کننده آن را با بالاترین قیمت خریداری می‌کند. حد فاصل فروشنده و مصرف‌کننده، واسطه‌ها قرار دارند که روزبه‌روز ثروتمندتر می‌شوند. طبق وظیفه‌ای که در سازمان تعاون روستایی برعهده داریم، دو نقطه را در تهران برای عرضه محصولات کشاورزی پیش‌بینی کردیم؛ اولین محل، مجموعه‌ای ۱۷ هکتاری در جنوب تهران واقع در امین‌آباد است که آن را به‌عنوان بارانداز محصولات کشاورزی پیشنهاد دادیم که در ستاد اقتصاد مقاومتی و استانداری تهران نیز این پروژه مطرح و مصوب شد. پس از آن، محمدعلی طهماسبی، رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی کشور، این طرح را اصلاح و آن را به مرکز لجستیک محصولات کشاورزی تبدیل کرد و اکنون در قالب طرحی ملی در حال پیگیری است. دومین مجموعه هم در منطقه حکیمیه واقع در شرق تهران، توسط شرکت پشتیبانی امور دام ایجاد شد که محلی برای عرضه مستقیم محصول به مصرف‌کننده بوده و تمام اتحادیه‌ها و تعاونی‌ها در این مجموعه غرفه خواهند داشت و با عنوان روستابازار فعالیت خواهند کرد؛ در این‌باره حتی فروش استارتاپی و اینترنتی را هم در دستور کار داریم. امسال در هفته دولت، وزیر جهاد کشاورزی از هر دو مجموعه بازدید و اعلام کردند تیمی از مجموعه تعاون روستایی، پشتیبانی امور دام و سایر سازمان‌های ذی‌ربط برای سرعت گرفتن کار تشکیل شود.

آیا از بخش خصوصی هم در این زمینه کمک خواهید گرفت؟ سرمایه‌گذاران برای ورود به این بخش باید چه شرایطی داشته باشند؟
یکی از اهداف ما، حضور بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران در این مجموعه‌هاست؛ به‌ویژه در بارانداز امین‌آباد که وسعت زیادی دارد. در این‌خصوص به‌دنبال سرمایه‌گذار هستیم تا فاز اول کار را شروع کنیم؛ درواقع هدف ما حضور ۳۰ درصدی دولت و ۷۰ درصدی بخش خصوصی است؛ اما سرمایه‌گذاران باید از تشکل‌ها و تولیدکننده‌های مستقیم باشند، چراکه به دستور وزیر جهاد کشاورزی، در روستابازار محصولات باید ۳۰ درصد زیر قیمت عرضه شوند. این موضوع هم امکان‌پذیر است، چراکه اکنون قیمت ارائه شده توسط کشاورز با قیمتی که به دست مصرف‌کننده می‌رسد، بیش از ۲۰۰ درصد تفاوت دارد که با فروش مستقیم این تفاوت‌ها کم خواهد شد. از طرف دیگر، تولیدکننده برای عرضه محصول خود دیگر دلهره نخواهد داشت.

ایجاد این بازار‌ها چه نقشی در کنترل قیمت‌ها و کاهش ضایعات خواهد داشت؟
به‌طور طبیعی وقتی بازاری برای فروش محصول وجود نداشته باشد و محصول دپو شود، ضایعات افزایش پیدا می‌کند، اما اگر عرضه به‌صورت مستقیم و به‌روز باشد، بیش از ۵۰ درصد از ضایعات کاسته خواهد شد و از طرف دیگر قیمت‌ها نیز کنترل می‌شود؛ برای مثال سال گذشته درحالی‌که قیمت دام زنده ۲۳ هزار تومان بود، قیمت گوشت به کیلویی ۹۰ هزار تومان هم رسید. به همین منظور در جلسه ستاد تنظیم بازار به استاندار تهران اعلام کردیم محلی را برای عرضه مستقیم محصولات در اختیار ما بگذارند تا گوشت را با قیمت ۶۰ هزار تومان عرضه کنیم. خوشبختانه این اتفاق افتاد و استانداری مکان‌هایی را در مناطق مختلف مانند شهریار، شهر قدس، ملارد و پاکدشت در اختیار ما قرار داد که با کمک اتحادیه دامداران و شرکت‌های تعاونی توانستیم گوشت ۶۰ هزار تومانی به مردم ارائه بدهیم تا بازار متعادل شود.

اکنون مهم‌ترین معضل سازمان تعاون روستایی درخصوص نرسیدن به اهدافش در زمینه تنظیم و کنترل بازار چیست؟
ابتدا باید بگویم سازمان تعاون روستایی به‌دلیل برخورداری از شبکه‌ای گسترده در تمام نقاط کشور، امکان عرضه مستقیم محصولات را دارد؛ به‌طور مثال در تهران ۱۴۰ تعاونی و تشکل ثبت‌شده وجود دارد که روی آن‌ها نظارت صورت می‌گیرد. این تعاونی‌ها فرصت بزرگی برای کشور هستند، اما مشکل این‌جاست که بسیاری از وظایف سازمان را که در اساس‌نامه هم ذکر شده، از آن گرفته‌اند؛ به‌عنوان مثال خرید‌های تضمینی محصولات یکی از وظایف تعاونی‌هاست، اما این وظیفه از سازمان سلب شده یا توزیع نهاده از دیگر وظایف سازمان تعاون روستایی است که امروز پشتیبانی امور دام این وظیفه را به‌عهده گرفته. به همین دلیل نمی‌توانیم نقش خود را آن‌طور که باید، ایفا کنیم. همچنین در بخش تعاونی‌های تولید باید یکپارچه‌سازی کشت، هماهنگی کشاورزان برای اجرای طرح‌های کشت و... را انجام دهند، اما فقط اسم آن را یدک می‌کشیم و هیچ پرسنل، امکانات و ردیف بودجه‌ای برای این کار نداریم. اگر وظایف سازمان تعاون روستایی که در اساس‌نامه ذکر شده است، به این سازمان بازگردد، چیزی به‌عنوان ستاد تنظیم بازار در بخش کشاورزی نیاز نخواهد بود.

درحال حاضر چقدر از وظایف سازمان تعاون روستایی که در اساس‌نامه ذکر شده است، اجرایی می‌شود؟
شاید تنها ۳۰ درصد از وظایف اجرایی شود و بقیه موارد، از تأمین منابع تا بازارسازی و بازاررسانی به‌عهده بخش‌های دیگر است. این درحالی است که توسعه روستا‌ها از سازمان تعاون روستایی آغاز شده و بیش از ۷۰ درصد فعالان بخش کشاورزی در روستاها، اعم از باغداران، زارعان، دامداران، زنبورداران و... زیرمجموعه سازمان تعاون روستایی هستند.

یکی از ایراد‌هایی که فعالان بخش کشاورزی از سازمان تعاون روستایی می‌گیرند، عدم ارائه آموزش مناسب است. به گفته این افراد، سازمان تعاون روستایی سالانه سه‌درصد از درآمد کشاورزان را به‌عنوان حق آموزش می‌گیرد، اما خدماتی در این زمینه ارائه نمی‌دهد. این رویکرد در سازمان تعاون روستایی استان تهران چگونه بوده است؟
آموزش کشاورزان به‌عهده سازمان جهاد کشاورزی است، ولی تعاون روستایی آموزش ارکان و اعضای تشکل‌ها را بر عهده دارد. در این خصوص سال گذشته پنج‌هزار نفر و امسال تاکنون سه‌هزار و ۵۰۰ نفر در بازدید‌های علمی و عملیاتی از تعاونی‌های موفق و مراکز علمی آموزش دیده‌اند. یکی از ایراد‌هایی که می‌توان به تعاونی‌ها گرفت، بالابودن میانگین سنی افراد حاضر در ارکان آن‌هاست که ضرورت دارد در این بخش جوان‌گرایی صورت گیرد. اکنون مدرک تحصیلی مدیران عامل تعاونی‌ها نباید پایین‌تر از کارشناسی و مابقی اعضاء نباید پایین‌تر از دیپلم باشد. همچنین این افراد باید رویکرد اقتصادی و شناخت بازار را یاد بگیرند؛ به‌عبارتی رویکرد تعاونی‌ها باید اقتصادی و براساس شناخت بازار باشد و حتی نگاهی هم به صادرات داشته باشند. اکنون تعاونی‌های گل و گیاه و مرغ تخم‌گذار نقش مهمی در صادرات دارند و این موضوع باید در تمام عرصه‌ها وجود داشته باشد.

چرا سازمان میادین میوه و تره‌بار غرفه‌ها را در اختیار سازمان تعاون روستایی نمی‌گذارد؟
سال ۹۶ هیئت وزیران مصوبه‌ای را ابلاغ کرد که براساس آن، شهرداری‌ها در کلان‌شهر‌ها موظف هستند بازارچه‌هایی را ایجاد کنند و ۲۵ درصد از غرفه‌های آن را در سال اول برای عرضه مستقیم محصول در اختیار تعاونی‌ها قرار دهند و به تدریج در سال‌های بعد، کل غرفه‌ها به این سازمان سپرده شود، اما تاکنون این طرح اجرایی نشده است. سال گذشته این مسأله را در ستاد تنظیم بازار پیگیری و جلسات متعددی هم برگزار کردیم تا این‌که قرار شد در بازارچه‌ها ۱۰ غرفه در اختیار سازمان تعاون روستایی قرار بگیرد، اما پس از چند ماه ۱۰ غرفه به پنج غرفه تبدیل شد و درنهایت هم نتوانستیم به جمع‌بندی برسیم. سازمان میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران بالغ بر ۲۰۰ بازارچه دارد و در این خصوص اعلام آمادگی می‌کنیم که توان تأمین محصولات مورد نیاز این بازارچه‌ها را داریم.

اما چون اجاره گرفتن از غرفه‌ها، یکی از منابع درآمدی شهرداری است، با این طرح مخالفت می‌کند. براساس قانون، این غرفه‌ها برای عرضه مستقیم باید در اختیار تولیدکننده‌ها قرار بگیرد، اما غالب کسانی که در بازارچه‌های شهرداری مشغول به کار هستند، تولیدکننده نبوده، بلکه واسطه هستند. قطعاً این افراد هزینه بالای اجاره را در قیمت محصولاتشان لحاظ می‌کنند، اما سازمان تعاون روستایی غرفه‌ها را رایگان در اختیار تولیدکننده‌ها قرار خواهد داد. در روستابازار حکیمیه نیز تمام غرفه‌ها رایگان بوده و فقط هزینه‌های جاری از تولیدکننده‌ها دریافت می‌شود.

یکی از وظایف اصلی سازمان تعاون روستایی که در اساس‌نامه آن هم وجود دارد، ایجاد صنایع تبدیلی است. این صنایع در کاهش ضایعات و بازارسازی محصولات کشاورزی چه نقشی دارند؟
در بخش صنایع تبدیلی، روی ایجاد زنجیره ارزش تأکید بسیاری داریم تا محصولی که استفاده نمی‌شود، با قیمت مناسب و ارزش افزوده بالا وارد بازار شود؛ به‌عنوان مثال استان تهران یکی از قطب‌های تولید سیب درختی در کشور است؛ به‌طوری‌که در شهرستان دماوند سالانه ۴۰۰ هزار تن سیب درختی تولید می‌شود، اما حدود ۳۰ درصد از این محصول پادرختی بوده یا قابلیت عرضه به بازار را ندارد. برای این‌که این سیب‌ها تبدیل به ضایعات نشود یا کارخانه‌های صنایع تبدیلی آن را با قیمت ارزان خریداری نکنند، طرحی را برای احداث کارخانه تولید کنسانتره و پوره سیب آماده کردیم تا در انبار آبسرد که مکان بزرگی است و استفاده خاصی از آن‌جا نمی‌شود، این مجموعه احداث شود. امیدواریم مجوز‌های مربوطه به سرعت صادر شود تا سال آینده بتوانیم کار خود را در آن‌جا آغاز کنیم. همچنین جنوب استان تهران نیز قطب تولید سبزی و صیفی‌جات است؛ به‌طوری‌که تعاونی سبزی‌کاران آن منطقه بیش از یک‌هزار نفر عضو دارد. به گفته این افراد، بیش از ۳۰ درصد از باری که روزانه تحویل میدان می‌دهند، به‌صورت ضایعات بازمی‌گردد و آن‌ها برای دور ریختن ضایعات هم دچار مشکل هستند. اعضای این تعاونی درخواست داشتند مرکزی برای توزیع مستقیم و فرآوری محصول ایجاد شود و حتی زمینی را هم برای این کار معرفی کردند که پیگیری‌های لازم در این خصوص انجام شده است و تمامی مجوز‌ها اخذ شده و از معاون اقتصادی استانداری درخواست تأمین اعتبار داریم تا هرچه سریع‌تر مجموعه عرضه و فرآوری سبزی و صیفی در جنوب تهران برپا شود. همچنین حمایت از تعاونی‌های زنان که به‌صورت سنتی درحال فعالیت هستند، از دیگر اقدامات ماست که به‌دنبال ایجاد کارگاه‌های سنتی و کوچک برای آن‌ها هستیم.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 13 دی 1399، کد خبر: 91026،  www.sabzineh.org