راهبرد اعلام نشده آمریکا: عدم تبدیل غولهای اقتصادی در شرق آسیا، اروپا و خاورمیانه به قدرت سیاسیاز دید اقتصاد سیاسی روابط عربستان و آمریکا را چگونه میبینید؟ادیب: راهبرد اعلام نشده آمریکا بر یک اصل استوار است؛ غولهای اقتصادی در شرق آسیا، اروپا و خاورمیانه نباید به قدرت سیاسی تبدیل شوند؛ لذا چین، آلمان و عربستان نباید به قدرت سیاسی تبدیل شوند.
مقابله آمریکا با تلاشهای عربستان برای تبدیل شدن به قدرت سیاسیتحلیلتان از روابط آمریکا و عربستان در مجموع چیست؟ادیب: در مقطعی عربستان تلاش کرد که در شبه جزیره عربستان، سوریه و لبنان به یک قدرت سیاسی تبدیل شود که شکست خورد. شکست عربستان در جنوب یمن استهزا آمیز، در شمال یمن تحقیر آمیز، در سوریه قاطع و در لبنان «بازی خورنده» بود.
عربستان هر جا تلاش کرده تا از یک قدرت اقتصادی به قدرت سیاسی تبدیل شود این جریان با افتضاح به پایان رسیده و این خواسته در چارچوب منافع راهبردی آمریکاست.
تلاش بی ثمر عربستان و امارات برای شرکت در مذاکرات برجام اینکه عربستان و امارات خواستار این هستند که در مذاکرات برجام شرکت کنند؟ ادیب: این خواسته جزئی از پروسه تبدیل قدرت اقتصادی عربستان به قدرت سیاسی است که با منافع راهبردی آمریکا سازگار نیست. راهبرد آمریکا در این مورد استهزاء است ممکن است، در مقطعی بر این تاکید کند و بعد در پایان با استهزاء پایان مییابد
بایدن یک خاورمیانه ترجیحاً ضعیف میخواهداستراتژی خاورمیانهای بایدن را چگونه میبینید؟ادیب: بایدن یک خاورمیانه ترجیحاً ضعیف میخواهد و از نظر سیاسی متفرق، از نظر اقتصادی در بن بست و از نظر اجتماعی فاقد روحیه.
آینده روابط آمریکا و چین را چگونه میبینید؟ ادیب: راهبرد آمریکا این است که چین از یک قدرت اقتصادی به یک قدرت سیاسی تبدیل نشود و این برای آمریکا ارزش جنگیدن دارد.
پیش بینی شما از آینده آمریکا در خاورمیانه چیست؟ادیب: تاچر در کتاب خاطرات خود مینویسد آمریکا در هر موردی در خاورمیانه دخالت کند به افتضاح کشیده میشود و این ناشی از رقابت اروپا با آمریکاست. پیش بینی تاچر تا کنون اشتباه نبود اگر به آخر داستان نگاه شود.
از سیاست در خاورمیانه یک جمع بندی جامع ارائه میدهید؟ادیب: سیاست در خاورمیانه ترکیب دو عامل به استهزا کشیدن اقدام سیاسی اروپا در خاورمیانه به وسیله آمریکا به افتضاح کشیدن دخالت سیاسی آمریکا به وسیله اروپا در این منطقه است.
روابط آمریکا و اروپا در دوره بایدن را چطور پیش بینی میکنید؟ادیب: اروپا یک غول صنعتی است که نه ظرفیت و نه آگاهی اقدام سیاسی دارد و به وسیله آمریکا مورد استهزا قرار میگیرد.
سیاست روسیه را در دوره بایدن چگونه میبینید؟ ادیب: سیاست روسیه در خاورمیانه مثلثی است یعنی سعی میکند به تهران، تل آویو و استانبول نزدیکتر باشد تا این سه دولت به یکدیگر.
سیاست انگلیس و آمریکا در خاورمیانه چگونه خواهد بود؟ادیب: در دوران اوباما مثلثی بود یعنی آمریکا و انگلیس سعی میکردند به تهران، تل آویو، ریاض نزدیکتر باشند تا این سه به یکدیگر، اما در دوران ترامپ؛ لندن و واشنگتن از حالت مثلثی خارج شد مثلثی شدن سیاست لندن و واشنگتن در این مورد اولین گزینه است که ارزش بررسی دارد.
چرا؟ادیب: مغز متفکر راهبرد مثلثی در این حوزه اکنون کاندید ریاست راهبردیترین بخش مرتبط با سیاستگذاری در آمریکاست اگر سنا رای دهد.
راهبرد آمریکا در خصوص قدرت در کشورهای عربی:قدرت در اختیار قدرتهای غیر عرب، تهران، تل آویو و مسکو باشد
موازنه تهدید در خاورمیانه چه اضلاعی دارد؟ادیب: راهبرد آمریکا در خاورمیانه این است که قدرت در کشورهای عربی باید در اختیار قدرتهای غیر عرب، تهران، تل آویو و مسکو باشد.
برجام را چگونه میبینید؟ادیب: برجام در چهارچوب مولفههایی که در این مصاحبه آمد در صحنه سیاست خاورمیانه فعال خواهد شد.
سیاست خارجی در خاورمیانه بر اساس موازنه تهدید استوار است آینده خاورمیانه را در دوران بایدن چطور تحلیل میکنید؟ادیب: آینده خاورمیانه و سیاست در خاورمیانه بر بازدارندگی استوار است و بازدارندگی بر موازنه تهدید.
بازدارندگی در خاورمیانه را توضیح بدهید؟ادیب: سیاست خارجی در خاورمیانه بر اساس موازنه تهدید استوار است. موازنه تهدید یعنی قدرت یک کشور باید به وسیله قدرت کشور دیگر بالانس شود، قدرت کشورهای عربی به وسیله تهران، استانبول و تل آویو بالانس میشود.
جایگاه اروپا در این بحث چیست؟ادیب: امنیت اروپا در ضلع جنوبی، فقط در سایه حفظ موازنه تهدید در خاورمیانه استوار است.
جایگاه ایران؟ادیب: یک ایران ضعیف قدرت بازدارندگی در خاورمیانه را در معرض تهدید قرار میدهد.
بیشتر توضیح بدهید؟ادیب: یک ایران ضعیف، اروپا و جهان را در مقابل قدرتهای افراطی در خاورمیانه تنها میگذارد و ایران به این سرمایه به دقت وقوف دارد و از آن مطلع است. این دارایی استراتژیک ایران است و فروشی نیست. قابل مذاکره هم نیست.
از منظر راهبردی ایران و در حوزه اقتصاد، چگونه ضعیف نخواهد بود؟ادیب: ریال قوی به ایران ضعیف در حوزه اقتصاد منجر میشد و تحریم ریال را تضعیف کرده و ریال ضعیف به ایران قوی از منظر اقتصاد در میان مدت و بلند مدت منجر میشود. اما در کوتاه مدت برای بخش بازرگانی که اقتصاد شهری بر بنیاد آن شارژ میشد مثبت نیست. بخش بازرگانی ۸۰ درصد کوچک شد.
از برجام در دوره بایدن چه پیش بینی دارید؟ادیب: پیش بینی اول من این است که آمریکاییها اجازه نمیدهند اروپا به گونهای در برجام نقش داشته باشد که از آن این تلقی ایجاد شود که اروپا علاوه بر قدرت اقتصادی، یک قدرت سیاسی است لذا در خصوص دخالت اروپا در برجام؛ آمریکا تلاش میکند با استهزا پایان یابد.
پیش بینی دوم من این است که اروپاییها اجازه نمیدهند آمریکا در یک مسأله در خاورمیانه دخالت کند که با افتضاح تمام نشود و این شامل برجام هم میشود یعنی خواسته اروپا این است که حضور آمریکا در برجام با افتضاح تمام شود.
پیش بینی سوم من این است که حضور بعضی از کشورهای خاورمیانه در مذاکرات برجام با راهبرد آمریکا نمیخواند، زیرا قدرتهای اقتصادی منطقه را به قدرت سیاسی تبدیل میکند لذا یا عملی نمیشود و یا اگر عملی شد با استهزا آن کشورها در منطقه؛ پایان مییابد.
پیش بینی چهارم من این است که برجام به گونهای ادامه مییابد که تحریمها تخفیف مییابد.
کاهش تحریمها را بیشتر توضیح دهید؟ادیب: تحریم را باید تعریف کرد. به میزانی که ایران پتروشیمی، میعانات گازی، فولاد و محصولات «انرژی محور» بیشتر صادر کند باید نفت کمتری صادر کند. اکنون تقریباَ معادل گذشته که نفت صادر میشود محصولات «انرژی محور» صادر میشود. اگر دلار گران شده به سبب سقوط قیمت نفت و بالاتر بودن رشد نقدینگی نسبت به رشد تولید است و نه کاهش صادرات انرژی ایران. اینکه میگویم پایین بودن قیمت نفت باعث افزایش قیمت دلار شده به این علت است که ۹۵ درصد صادرات غیر نفتی ایران مشتقات انرژی است که با نفت قیمت گذاری میشود و اینکه گفته میشود گران شدن دلار به سبب تحریم نیست به این خاطر است که رشد نقدینگی سه برابر رشد تولید است و اختلاف رشد نقدینگی با رشد تولید، با افزایش نرخ ارز خنثی میشود.
اینکه بخواهیم هم معادل نفتی که ده سال قبل صادر میکردیم مشتقات انرژی صادر کنیم و هم مجددا در سطح ده سال قبل نفت صادر کنیم و اسم این را بگذاریم لغو تحریم، عبارت قابل فراری است که جای بحث دارد.
تحریم چقدر در ایجاد تورم در ایران موثر بود؟ادیب: علت تورم تا ۲۷ مهر ۹۹ به سه مولفه مربوط بود: علت تورم کاهش صادرات نفت نیست. کاهش صادرات نفت با افزایش صادرات غیر نفتی خنثی شده است.
سه عامل موثر در تورماین سه عامل کدامند؟ادیب: علت تورم سه چیز است: ۱. نصف شدن قیمت نفت؛ ۹۵ درصد صادرات غیر نفتی ایران انرژی پایه است که قیمت صادراتی آن با قیمت نفت رابطه یک به یک دارد، نصف شدن قیمت نفت باعث نصف شدن ورود ارز به اقتصاد ایران شد. ۲. رشد نقدینگی بیش از رشد تولید کالا و خدمات، نقدینگی از ۴۷۰ هزار میلیارد تومان در سال ۹۱ به حدود ۳۰۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است یعنی شش برابر شده است، اما تولید فقط پنجاه درصد رشد کرده است. رشد نقدینگی ۱۲ برابر رشد تولید کالا و خدمات بود این اختلاف با تورم خنثی شد. ۳. افزایش سرعت گردش پول به سبب بالا رفتن انتظارات تورمی، بی ارزش شدن داراییهای ریالی و کاهش ارزش داراییهای ریالی به ده درصد سال ۹۵، باعث افزایش سرعت گردش نقدینگی شد مردم در صدد تبدیل دارایی بانک محور به دارایی ارز محور هستند و این تقاضا برای دلار را بالا برده است. تقاضای جدیدی وارد بازار شده و آن خرید دلار به انگیزه مصونیت در مقابل تورم است.
از ۲۷ مهر ۹۹ به این سو وضعیت تورم به چه شکل بوده و علت آن چیست؟ ادیب: تورم منفی، علت تورم منفی از ۲۷ مهر تا کنون به سه عامل باز میگردد: یک - دو برابر شدن قیمت نفت و دو برابر شدن ورود ارز به اقتصاد ایران دو- کاهش شدید سرعت گردش نقدینگی ۸۰ درصد ارزش افزوده در اقتصاد نصیب ۱۰۰ شرکت میشود که انرژی را به محصول تبدیل میکنند و نقدینگی در حال انتقال از همه اقتصاد به این صد شرکت است. اما این صد شرکت تقاضای مصرفی در جامعه ایجاد نمیکنند؛ لذا تمرکز ثروت در صد شرکت باعث کاهش سرعت گردش نقدینگی شده است. سه - به سبب پیروز شدن بایدن انتظارات تورمی منفی شده و تقاضا برای ارز نزولی شده است و عرضه دلار خانگی بیشتر از تقاضا برای خرید دلار خانگی است.
عامل دیگری موثر نیست؟ادیب: دلار نسبت به ٢٧ مهر ٢٣ درصد کاهش ارزش داشته است. در این فاصله دلار نیز ۱۰ درصد نسبت به فرانک کاهش ارزش یافته است. در مجموع دارنده دارایی دلاری نسبت به ٢٧ مهر ٣٣ درصد به فرانک سوئیس ضرر کرده است. اگر یک فعال اقتصادی در ٢٧ مهر اقدام به دریافت وام و خرید دلار کرده باشد تا کنون ۵ درصد نیز بهره پرداخت کرده است در مجموع یک فعال اقتصادی که با وام اقدام به فعالیت کرده باشد ٣٨ درصد ضرر کرده است این سه مولفه به معنای ورود اقتصاد به پول پر بهره باعث نزولی شدن تورم در کشور شد.
تورم در ایران ربط چندانی به تحریمها نداردتحریمهایی که اخیرا ترامپ تصویب کرده چقدر این تحریمها جدی و موثر بر اقتصاد ایران هستند و هدف از آنها چه بود؟ادیب: تورم در ایران به تحریم ارتباط چندانی ندارد. تحریم بانکی هم فقط در مورد کره موثر بوده و در بقیه موارد جنبه رسانهای داشته است.
۸۰ درصد مذاکرات برجام حال گیری اروپا و امریکا از یکدیگر است این بازی ما نیستبرجام جدید چگونه خواهد بود و با چه ترکیبی از کشورها و دستاورد آن برای ایران چه خواهد بود؟ادیب: ۸۰ درصد مذاکرات برجام، حال گیری اروپا و امریکا از یکدیگر است این بازی ما نیست.
شما معتقدید تخفیف تحریمها را خواهیم داشت نه حذف آنها را، حذف یا تخفیف تحریمها چقدر در شرایط اقتصادی ایران موثرند؟ادیب: حتی صادرات نفت هم به اظهار زنگنه اکنون نهصد هزار بشکه است. صادرات فرآورده هم ششصد و پنجاه هزار بشکه است. در مجموع صادرات نفت و فرآورده چندان در عمل مشمول تحریم نبوده است که اکنون لغو آن در دستور کار قرار گیرد.
تحریم بانکی و آثار لغو احتمالی آن را چطور؟ادیب: منهای کره تحریم بانکی ایران فقط هزینه انتقال پول را افزایش داده است. به عنوان مثال در یک کشور که بیشترین مراودات بانکی را داریم تحریم فقط ۶ درصد در نقطه موجود هزینه اضافی برای انتقال پول ایجاد کرده است.
تحریمی نبوده که حالا بخواهد لغو آن بر انتخابات موثر باشدایران انتخابات ۱۴۰۰ را در پیش دارد، پیش بینی شما از نتیجه و آینده برجام و اقتصاد ایران چیست؟ادیب: تحریمی نبوده که حالا بخواهد لغو آن بر انتخابات موثر باشد.
قبل از مشخص شدن تکلیف افغانستان، آمریکا احتمالاَ تمایلی برای گامهای جدی در ایران ندارد
به شرط رفتن ایران پای مذاکره احتمال میدهید مذاکرات کی انجام شود و کی آثارش بر اقتصاد ایران معلوم شود؟ادیب: تا قبل از مشخص شدن تکلیف افغانستان، آمریکا احتمالاَ تمایلی برای گامهای جدی در ایران ندارد.
چرا؟ادیب: احتمالاَ هدف مذاکره صلح بین طالبان و آمریکا نه صلح در افغانستان که به استهزا کشاندن آمریکا بوده است.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار ۲۸ دی ۹۹، کدخبر: ۲۴۳۳۸۲۷، www.tasnimnews.com