شعار سال:طبق قانون تصويب بالا بردن نرخ فرآورده هاي نفتي با شوراي عالي نفت بود. جلسه شوراي عالي نفت به اين منظور در شرکت ملي نفت ايران تشکيل شد. من به عنوان وزير اقتصاد نايب رئيس اين شورا بودم و وزير دارائي يعني اميرعباس هويدا رئيس بود.
 
 خوب به خاطر دارم که دکتر اقبال مديرعامل شرکت ملي نفت ايران، خيلي صريح و دلسوزانه به ما گفت که در عالم دولتخواهي من به شما توصيه مي کنم اين کار را نکنيد. اين کار خطا است. شما شب زمستان نمي توانيد نرخ فرآورده هاي نفتي را به اين صورت بالا ببريد. اين تحميل خيلي بزرگي است براي مردم معمولي، که نفت هم وسيله گرماي آنها است و هم وسيله پخت و پز.
 
از اين گذشته، بهاي بنزين از طريق تاثير برنرخ کاميون و اتوبوس در رفت و آمد مردم نقش بزرگي را بازي مي کند. ما البته در عالم تئوري هاي اقتصادي خودمان بوديم که اثر اين کار در مجموع در مي آيد مثلا فلان درصد فلان قدر، و بنابراين ناچيز است و اثر آن طوري نمي گذارد. استدلالي که ما مي کرديم، از نظر تئوري خيلي بي ربط نبود. ولي دوبرابر شدن قيمت فرآورده هاي نفتي از نظر رواني روي مردم خيلي اثر مي گذاشت.
 
روز بعد مردم که رفتند جلوي پمپ بنزين ديدند که نرخ بنزين دوبرابر شده. خوب به خاطر دارم که سرلشکر پاکروان که رئيس سازمان اطلاعات و امنيت کشور بود، گفت من مي خواستم به جائي بروم و راننده ام را فرستادم که ماشين را بنزين پُر کند و بعد بيايد مرا ببرد.
 
برگشت و سراسيمه به من گفت نرخ بنزين دوبرابر شده. من که رئيس ساواک بودم هيچ خبر نداشتم که شما چنين کاري مي خواهيد بکنيد. شما به چه حسابي رفتيد اين برنامه را انجام داديد که زندگي همه مردم را مغشوش مي کند. يعني مي خواهم بگويم در اين حد همه مخالفت مي کردند و دکتر اقبال در آن روز واقعا آخرين نصيحت دلسوزانه اي را که يک مقام بالاي دولتي مي توانست بکند به ما کرد، ولي به آن توجه نکرديم.
 
 البته پشت سر آن واکنش خيلي شديدي در همه جا بود. قيمت ها به صورت غيرمعقولي گرايش به سوي بالا رفتن پيدا کرد و تظاهراتي شد و اعتصاباتي شروع شد بين تاکسيرانان و غيره. دولت در وضع بحراني خيلي بدي قرار گرفت و يکي دو هفته بعد ناچار شديم قيمت ها را برگردانيم تقريبا به نرخ پيشين خودش. يعني مثلا بنزين را گمان مي کنم بالا برديم ولي يک مقدار خيلي کمي، خاطرم نيست، دهشاهي يا يک ريال و دهشاهي. يک چنين چيزي بالا برديم. نفت سفيد که براي مصرف خانگي مردم خيلي مهم بود را به نرخ پيشين خودش برگردانيم.
 
درسي که اين جريان به ما داد اين بود که يک مرتبه چشممان باز شد که شما که نظر مردم را در باره امور نمي خواهيد، نمي بايست توقع داشته باشيد که اين مردم در برابر هرکاري که شما مي کنيد ساکت بنشينند. بنابراين يا با مردم مسائل تان را در ميان بگذاريد و مثلاً بگوييد ما الان گير کرده ايم و فلان هزينه ها را بايد بکنيم و تنها راه اين است که قيمت فرآورده هاي نفتي را بالا ببريم و 6 ماه هم در اين مورد بحث کنيد و همه را آماده کنيد و بعد نرخ ها را بالا بريد، يا اين که اگر با مردم نمي خواهيد بحث بکنيد، به آنها اجازه صحبت نمي دهيد، به عبارت ديگر به دموکراسي يا اعتقاد نداريد يا نظام شما نظام دموکراتيک نيست، بايد متوجه باشيد که واکنش مردم واکنش معمولي نيست.
 
 واکنش خيلي تندي خواهد بود. ما گمان مي کرديم که چون اعليحضرت قدرت دارند، هرکاري را مي توانند بکنند. ولي در واقع اين قدرت در يک چهارچوب مشخصي مي توانست کار بکند و برپايه فرضياتي، که يکي از آنها اين بود که شاه هم يک کاري نمي کند که به زندگي روزمره مردم لطمه وارد بيايد، آن هم در مقياس سراسرکشور. چون فرآورده هاي نفتي همه را در گير مي کرد.
 
اين براي ما يک درسي بود. تا يک حدودي هم چشم همه را باز کرد و متوجه شديم که هرکاري دلمان بخواهد نمي توانيم بکنيم. از اين گذشته، متوجه شديم اصولا در اين طور کارها شما وقتي که مي خواهيد به هر دليلي براي نظام اقتصادي خودتان، با توجه به تقدم هائي که تعيين شده، ترتيب تازه اي بدهيد، اين کارها را بايد تدريجي انجام بدهيد.
 
 بعدا، بارها من در اين باره فکر کردم که اگر ما مي آمديم و مثلا در همان موقع بنزين سوپر را در بازار به نرخ يک تومان هر ليتر مي فروختيم و بعد بنزين معمولي را کم کم ناياب مي کرديم، هيچ کس حرفي نمي زد.
 
اما آن که شما يک دفعه شب بخوابيد صبح بلند شويد قيمت همان بنزين را دوبرابر بکنید خوب مردم ساکت نمی‌نشینند. این یک تجربه بدی بود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری کارخانه دار ، تاریخ انتشار:  20 اسفند 1399  ، کدخبر: ،www.karkhanedar.com