افزایش صادرات نفت؛ تکرار یک اشتباه

بر اساس گزارش بلومبرگ، واردات نفت چین از ایران با رشد ۱۲۹ درصدی به بیش از ۸۵۰ هزار بشکه در روز رسیده که بالاترین میزان طی دو سال اخیر است. افزایش سهم درآمد‌های نفتی در بودجه ۱۴۰۰ و اظهارنظر گاه و بیگاه سیاست‌گذران در خصوص قیمت دلار حاکی از امیدواری آن‌ها به تکرار اتفاقات سال‌‎های بعد از برجام است. آیا این موضوع حاکی از برگشت ایران به بازار‌های جهانی است و باید افزایش درآمد‌های نفتی را به فال نیک گرفت؟

شعار سال: بر اساس گزارش بلومبرگ، محموله‌های نفت ایرانی به استان شاندونگ، محل استقرار یک چهارم ظرفیت تصفیه چین در ماه جاری افزایش چشم‌گیری داشته و واردات نفت چین از ایران با رشد ۱۲۹ درصد به بیش از ۸۵۰ هزار بشکه در روز رسیده که بالاترین میزان طی دو سال اخیر است.

آیا این موضوع حاکی از برگشت ایران به بازار‌های جهانی است و باید افزایش درآمد‌های نفتی را به فال نیک گرفت؟

اولاً بیشتر پالایشگاه‌های بزرگ از ترس عواقبی که شامل تحریم سیستم بانکی آمریکا و توقیف محموله است، تمایلی به خرید نفت خام ایران ندارند. این افزایش صادارات نیز به دلیل تخفیف‌های سه تا پنج دلاری ایران و خرید توسط برخی شرکت‌های محلی با افزایش قیمت‌های جهانی اتفاق افتاده‌است؛ بنابراین برای قضاوت درباره ادامه‌دار بودن روند افزایش صادرات نفت ایران به نظر می‌رسد کمی زود باشد! اما حتی اگر روند افزایشی صادرات نفت ایران ادامه دار باشد، نگرانی از تکرار اتفاقات دهه ۹۰ بیش‌تر می‌شود.

در ابتدای دهه ۹۰ با شروع جدی مذاکرات هسته‌ای و در نهایت توافق برجام، درآمد‌های نفتی ایران با جهش قابل توجهی همراه بود. در آن زمان دولت به پشتوانه دلار‌های نفتی به ثابت نگه داشتن نرخ ارز و افزایش هزینه‌های جاری خود پرداخت. طی سال‌های ۹۲ تا ۹۵ نرخ ارز در کشور عملاً ثابت بود و هزینه‌های جاری دولت بیش از دو برابر شد. اتفاقی که باعث شد معضلات اقتصاد ایران همچون وابستگی به درآمد‌های نفتی، سیستم معیوب مالیاتی و کاهش ظرفیت تولیدی کشور دیده نشود.

اما در نهایت با خروج آمریکا از برجام و کاهش درآمد‌های نفتی، معضلات اقتصاد ایران با شدت بیش‌تری نمایان شدند. کسری بودجه شدید، تورم و جهش نرخ ارز در حالی اتفاق افتاد که ظرفیت تولیدی کشور به دلیل سرکوب نرخ ارز و واردات گسترده به شدت آسیب دیده‌ بود. شاید آنچه که این روز‌ها در بسیاری از بازار‌ها همچون مرغ، خودرو، مسکن و ... شاهد آن هستیم نتیجه افزایش درآمد‌های نفتی اواسط دهه ۹۰ باشد.

با افزایش سهم درآمد‌های نفتی در بودجه ۱۴۰۰ و اظهارنظر گاه و بیگاه سیاست‌گذران در خصوص قیمت دلار حاکی از امیدواری آن‌ها به تکرار اتفاقات سال‌‎های گذشته است. شرایطی که هر چند ممکن است کمی از معضلات کنونی را بکاهد، اما بحرانی با ابعاد گسترده‌تر را پیش روی اقتصاد ایران قرار خواهد داد.