* فدایی گنبد سلطانیه

سلطانیه از سال 50 که زلزله‌ای، بوئین زهرا را به گورستان شهروندانش تبدیل کرد تا به امروز بیش از 30 زلزله بالای 5 ریشتر را پشت سر گذاشته است. کارشناسان احتمال می‌دهند که بیش از هرچیزی این گنبدهای سلطانیه باشند که جان او را در مقابل خشم زمین حفاظت می‌کنند. هشت مناره گنبد سلطانیه که از معماری منحصر به فردی برخوردار بوده به شکلی ساخته شده‌اند که هنگام زلزله از وارد آمدن فشار به گنبد جلوگیری کرده و لرزش‌های زلزله را خود متحمل می‌شوند. کارشناسان مرمت اعتقاد دارند که فضای داخل این مناره‌ها خالی است و چیدمان آنها به گونه‌ای است که هنگام زمین لرزه‌های احتمالی در منطقه از گنبد محافظت کنند. برای همین هم به مناره‌های گنبد نام «فدایی گنبد» را داده‌اند.

گنبد سلطانیه پس از «سانتاماریا» کلیسای جامع مریم مقدس در فلورانس ایتالیا و مسجد «ایاصوفیا»استانبول سومین بنای عظیم تاریخی جهان است که در 35کیلومتری شرق زنجان گنبد و مناره به آسمان کشانده است.

نتیجه مطالعات زمین شناسی روی مجموعه سلطانیه در دهه هشتاد هم نشان می‌دهد دلیل طراحی و ساخت این مناره‌ها تحمل فشار ناشی از لرزش‌های زلزله و جلوگیری از تخریب گنبد بوده است.

اما این به معنای آن نیست که خیال همه از بابت این گنبد راحت باشد. همان طور که چند سال پیش پس لرزه‌های زلزله استان گلستان بخشی از مناره‌های گنبد سلطانیه را تخریب کرد، هرچند گنبد آن مثل همیشه جان سالم به در برد و آسیبی ندید.

به گفته یحیی رحمتی تازه‌ترین زلزله هم اثر سوء روی گنبد سلطانیه نداشته است: «ما همان شب و صبح روزی که زلزله آمد بنا را بررسی کردیم.هیچ حرکت عمودی یا افقی بعد از زلزله مشاهده نشد.»

گنبد سلطانیه بزرگترین گنبد آجری جهان در نشست 24 تیرماه سال 84 کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر «دوربان» در کشور آفریقای جنوبی در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید. این بنا هفتمین اثر تاریخی ایران بود که تا آن زمان در این فهرست جهانی ثبت می‌شد. ایران امروز 21اثر در فهرست جهانی یونسکو دارد.

کنوانسیون 1973 یونسکو در خصوص حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی که با دارا بودن 178 کشور عضو یکی از گسترده‌ترین قراردادهای بین‌المللی است، خواستار همکاری بین‌المللی در جهت حفظ میراث فرهنگی و طبیعی مشترک است.کشورهایی که به این کنوانسیون می‌پیوندند، متعهد می‌شوند از طریق اعمال شیوه‌های قانونی و نظارتی از محوطه‌های موجود در فهرست میراث جهانی و همچنین میراث ملی و منطقه‌ای خود محافظت کنند.

به گفته رحمتی مطالعات اولیه استحکام بخشی بنا انجام شده و برای وارد شدن به فاز اجرایی آن نیاز به مبلغی بیش از 600 میلیون تومان است. آثار ایرانی که در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند دارای پایگاه میراث فرهنگی جهانی هستند و اعتبار آنها از بودجه ملی تأمین می‌شود.

با وجود این «محمد حسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی زمان مشخصی را برای پرداخت اعتبار لازم برای استحکام بخشی گنبدی که روی گسل زلزله قرار دارد مشخص نمی‌کند و می‌گوید: «من هر روز منتظرم تا خبری برسد.»

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه ایران، صفحه 11 ، تاریخ انتشار: سه شنبه 11 آبان 1395، شماره: 6348.