شعار سال: نقشه درگیری‌ها در افغانستان از افزایش بحران در این کشور خبر می‌دهد. هر چند ایالات متحده دست به حمله به گروه طالبان زده، اما ان‌ها کماکان به ایالات شمالی و جنوبی کشور می‌تازند و مخالفان را از سر راه بر می‌دارند. اخرین تصاویر منتشر شده از شهر‌های درگیر با گروه طالبان از به آتش کشیده شدن خیابان‌ها و محل کسب مردم عادی حکایت می‌کند و غیرنظامیان کماکان کشته می‌شوند. بر اساس تازه‌ترین خبر‌ها از قندوز در شمال شرق و سرپل در شمال افغانستان افراد طالبان وارد این دو شهر شده و درگیری در شهر بالا گرفته است. همزمان طالبان ادعا کرده‌اند که در شهر تالقان، مرکز تخار هم پیشروی کرده‌اند و "کنترل" شهر را در اختیار دارند. این اظهارات طالبان از سوی منابع دولتی و یا مستقل هنوز تایید نشده است. اما دولت می‌گوید به شهر‌هایی که به تصرف طالب‌ها درآمده نیرو می‌فرستد. حضور و پیش روی این گروه در شهر‌های مهم و اساسی افغانستان و تلاششان برای به تصرف در آوردن بخش هایی، چون هرات نشان می‌دهد که وضعیت در افغانستان بحرانی‌تر از آن است که تصورش می‌رفت.

جنگ داخلی در افغانستان به کدام سو می‌رود؟

جنگ داخلی در افغانستان عملا اغاز شده. از زمانی که ایالات متحده خروج خود را از این کشور اعلام کرد، تا به امروز طالبان با افزایش حملات خود بخش‌های مهمی از کشور را به زیر سلطه در آورده است. این گروه مدعی است که اختیار نود درصد افغانستان را در اختیار دارد، اما دولت این موضوع را تکذیب می‌کند. با این حال در بسیاری از بخش‌ها جنگ خانه به خانه ادامه دارد. آن‌هایی که مانده اند سلاح به دست گرفته اند و علیه طالبان می‌جنگند. نیرو‌های رسمی افغانستان برای مقابله با این خطر جدی اماده نیستند و تاکنون اثری که نیرو‌های محلی بر جنگ گذاشته اند را دولت نداشته است.

بسیاری از مردم افغانستان اشرف غنی را متهم ردیف اول اتفاقات اخیر می‌دانند. چرا که معتقدند او با پذیرش توافق با طالبان و ازاد کردن تعداد زیادی از زندانیان آن‌ها عملا جان و نیروی تازه به این گروه تزریق کرده است. برخی دیگر انگشت اتهام را به سمت خلیلزاد می‌برند و می‌پرسند در دوحه چه توافقی بین امریکا و این گروه شده که نتیجه اش حملات بی وقفه به شهر‌ها و ولایت افغانستان است؟



به نظر میرسد که خروج ناگهانی امریکا بدون پیش زمینه لازم فضا را برای جولان طالبان فراهم کرده است. نزدیک شدن افغانستان به جنگ داخلی هم از همین نقطه اغاز شده است. اوضاع این کشور با دهه نود میلادی که طالبان توانست به صورت کامل بر سراسر افغانستان تسلط یابد تفاوت اشکاری کرده است. مردم در مرکز و شمال افغانستان با تجربه بیست سال گذشته حاضر به پذیرش سلطه این گروه تندرو بر زندگی شان نیستند و در مقابل آن ایستادگی خواهند کرد. از سوی دیگر برخی از کارشناسان معتقدند که گروه‌های قومیتی در افغانستان ممکن است که علیه یک دیگر سلاح به دست بگیرند. به ویژه آنکه احتمال صدور اسلحه از سوی کشور‌های مانند پاکستان و تاجیکستان هم مطرح است. در چنین شرایطی می‌توان گفت که افغانستان در شرف یک جنگ داخلی قرار دارد که به نظر نمی‌آید مواجه با آن برای کشور‌های زیادی دارای اهمیت باشد.

با همه این‌ها نگرانی بابت سرنوشت افغانستان حداقل برای کشور‌هایی که با آن مرز مشترک دارند حیاتی است. ایران و تاجیکستان و چین و روسیه و حتی هند مایلند تا وضعیت در افغانستان هر چه زودتر ثبات پیدا کند، چرا که این بی ثباتی می‌تواند به صورت مستقیم بر سرنوشت خود این کشور‌ها هم موثر واقع شود. با این حال فراتر از مرز‌ها کشور‌های دیگر چندان نگران اوضاع افغانستان به نظر نمی‌رسند. بسیاری از کشور‌ها شهروندانشان را فورا از خاک افغانستان خارج کرده اند و از دور به روند اوضاع نظارت می‌کنند و راه حلی برای بروز یک جنگ داخلی خونبار در افغانستان ندارند. کاربران افغان شبکه‌های اجتماعی از کشور‌های دیگر گلایه می‌کنند که آن‌ها را در مقابله با طالبان تنها گذاشته اند. حتی حملات شنبه شب بمب افکن‌های امریکایی که به کشته شدن دویست طالب انجامیده هم کسی را راضی نکرده است.

از سوی دیگر کشور‌های غربی طالبان را متهم می‌کنند که به تعهداتش به ایالات متحده پشت کرده است. رسیدن به توافقی میان سران طالبان و دولت افغانستان کار ساده‌ای نیست و همین امر احتمال جنگ داخلی را افزایش می‌دهد. بسیاری نگران تجزیه افغانستانند که بعید نیست در صورت ادامه درگیری‌ها و جنگ طلبی‌های طالبان رخ دهد.

موج اوارگان کشور‌های همسایه را تهدید می‌کند

حضور طالبان در ولایت‌های افغانستان بسیاری از مردم را اواره کرده است. آن‌ها مجبور به ترک خانه و کاشانه شان شده اند و تصاویر می‌گوید در جاده‌های خاکی بین شهری به دنبال راه فرار می‌گردند. در چنین شرایطی هر چقدر که طالبان به سمت شهر‌های بزرگ‌تر به ویژه در شمال افغانستان برود موج جدی تری از اوارگان به راه خواهد افتاد. در دوروز گذشته ویدیو‌های بسیاری منتشر شد که در آن شهروندان افغانستان گروه گروه به سمت مرز با ایران راه افتاده اند.

اوایل تیرماه و زمانی که هنوز جنگ به وضعیت فعلی هم نرسیده بود، دفتر هماهنگی امور کمک‌های بشری سازمان ملل اعلام کرد که بر اثر تشدید ناامنی و خشکسالی در افغانستان، شمار آوارگان داخلی این کشور به ۲۰۵ هزار نفر رسیده است.



با سقوط مرکز ولایت نیمروز، موج تازه حرکت آوارگان جنگ افغانستان به سمت ایران آغاز شده است. این نخستین بار است که در جنگ اخیر طالبان موفق شده تا مرکز یک ولایت را تصرف کند. برای آن‌ها این یک پیروزی بزرگ و برای مردم افغانستان فاجعه‌ای عظیم است. پایانه مرزی میلک بین دو کشور که بخشی از مرز وسیع بین ایران و افغانستان است مسیری به حساب می‌آید که برای اوارگان راه نجات است. اب و برق بر روی شهروندان قطع شده و درگیری‌ها در داخل شهر‌ها ادامه دارد. آن‌ها که سلاح دارند مانده اند و بقیه راهی مرز با ایران شده اند تا خود را نجات دهند. اما برای ایران که بیشترین تعداد اوارگان افغان را در دهه‌های گذشته درخود جای داده، این اتفاق یک بحران به حساب می‌آید. تهران همواره تلاش کرده تا بین طالبان و دولت مرکزی نوعی آشتی رخ دهد تا پیش از آنکه آتش جنگ سراسر افغانستان را بگیرد، راه حلی سیاسی پیدا شود. اما با وجود تلاش‌ها چنین اتفاقی رخ نداد و حالا ایران که به دلیل تحریم و همه گیری کرونا، خود با مشکلات اقتصادی رو به روست و حضور پناهندگان تازه از راه رسیده می‌تواند وضعیت را در ایران پیچیده‌تر کند. این نگرانی در کشور‌های دیگری مانند ترکیه هم وجود دارد. اما به نظرمی رسد که تنها راه حل جلوگیری از بحران‌های ناشی از حضور پناهندگان تلاش به یافتن راهی جهت صلح در افغانستان باشد. چرا که در صورت ایجاد یک جنگ داخلی یا افزایش قدرت طالبان در افغانستان، مردم بیشتری مجبورند تا دست از خانه و کاشانه خود بکشند و راهی کشور‌هایی شوند که امنیت جانی آن‌ها را حفظ می‌کنند. از آنجایی که مرز با ایران از وسعت زیادی برخوردار است و دو ملت زبان مشترکی دارند، حضور در ایران با استقبال بیشتری رو به رو خواهد شد و این برای ایران می‌تواند بحران تازه‌ای را ایجاد کند.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرآنلاین، تاریخ انتشار: ۱۹مرداد ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۵۴۳۲۹۴، khabaronline.ir