شعار سال: از 255 کوره آجرپـزی که 205 کوره خاموش و فقط 50 کـوره روشن اند، بگیرید تا 23 هزار باغ ویلا که بیشتر غیرمجازند و 128روستا، اراضی، املاک و از ارتفاعات شهر، همه حریم مشهد هستند . حریمی که پهنه 86 هزار هکتاری آن از زمان تقسیمات کشوری در اواخر دهه 80، حرف و حدیث فراوان داشته است. حالا خبر خوش اینکه تمام اختلافات موجود بر سر حریم شهر بین رضویه و مشهد در محور شمال شرق حل شده و در عین حال اختلافات در محور غرب با حریم طرقبه و شاندیز پابرجاست. به عبارتی در حریم اختلافی شرق مشهد با رایزنی ها بین دستگاه های متولی، صلح نهایی و تثبیت حریم انجام شده است و انتظار می رود اختلافات در حریم غرب شهر نیز بعد از سال ها رفع شود.به جز مشکلات موجود در بلاتکلیفی مرزبندی مشهد، مشکلات دیگری نیز در حریم شهر وجود دارد که با تشکیل مدیریت مجزا برای هماهنگی پروژه حریم، بخشی از آن ها رفع شده و بخشی دیگر، نیازمند همراهی سایر دستگاه های اجرایی با مدیریت شهری است. گسترش حاشیه نشینی، یکی از همین چالش های موجود در حریم مشهد است. در واقع حاشیه و حریم را نمی توان از هم جدا کرد.

حاشیه در حاشیه، معضلی است که اگر در حریم مشهد مدیریت نشود، مشکلات امروز حاشیه نشینی را دو چندان خواهد کرد. آلودگی آب، خاک و هوا از دیگر موضوعات مهم در حریم مشهد هستند که رشد قارچی باغ ویلاهای غیر مجاز در سال های گذشته، یکی از عوامل تشدید کننده آن بوده است.درباره این موضوعات و برای بررسی آخرین تقیسمات شهری مشهد در پهنه 86 هزارهکتاری حریم شهر با دکتر سید کامران وثوق مشهدی، مدیر پروژه هماهنگی حریم شهر مشهد، گفت و گو می کنیم.
 
عبارت «حریم مشهد» شاید برای برخی این مفهوم را داشته باشد که حریم یک خط بین مشهد و فلان شهر و شهرستان اطراف یا روستاهای مجاور است. اما آنچه در سرنوشت این کلانشهر نقش بازی می کند، خیلی بیشتر از یک خط فرضی است؛ آن چنان که سال ها و حتی بیش از یک دهه رایزنی و نشست و برخاست در جلسات مختلف، باز هم به یک توافق نهایی بر سر حریم نمی انجامد. به همین دلیل قبل از تشریح وضعیت حریم مشهد، از اهمیت آن بگویید.

بله دقیقا همین طور است. در تمام اسناد بالادستی، طرح های مصوب شهری از جمله طرح های جامع شهری، خط حریم در برنامه ریزی ها، چشم انداز و مصوبات حوزه شهرسازی اهمیت دارد؛ زیرا حریم در حفظ زیست بوم شهر و منطقه، دارای اهمیت است و از سویی تأمین کننده کاستی های موجود شهر است. همچنین اراضی حریم در توسعه آینده شهر نقش اساسی دارند. در مورد کلانشهر مشهد، این اهمیت از آنجایی چند برابر می شود که چالش های موجود در حریم شهر با چالش های حاشیه نشینی در ارتباط است و هم مسائل زیست محیطی شهر به واسطه وضعیت حریم است. هر سمتی از حریم مشهد را بگیرید، حساسیت های زیادی در مدیریت آن وجود دارد؛ از ارتفاعات جنوبی مشهد تا مرزهای اختلافی با طرقبه و شاندیز و گسترش حاشیه نشینی در حریم شمالی مشهد و ... . در واقع قدم به قدم این پهنه 86 هزار هکتاری در مسائل مشهد نقش آفرین است. در واقع حریم شهرها آینده یک شهر به حساب می آیند و باید با برنامه در این گستره اقدام کرد.
 
*به مرزهای اختلافی اشاره کردید. در حال حاضر بر اساس آخرین تقسیمات شهری، وضعیت حریم مشهد به چه صورت است؟

مشهد هم حریم اختلافی دارد و هم محدوده اختلافی. با بخش احمدآباد مشهد حریم اختلافی داریم اما محدوده کمی را شامل می شود؛ همچنین با رضویه دارای حریم اختلافی بودیم که با پیگیری های استانداری و راه و شهرسازی و دیگر اعضای کارگروه امور زیربنایی، این موضوع حل شد. اختلاف در سمت حریم غرب مشهد وجود دارد؛ با این حال در محدوده های اختلافی تلاش شده با همکاری های بین دستگاهی به ویژه با هماهنگی فرمانداری طرقبه و شاندیز و شهرداری مشهد، تأمین برخی زیرساخت های لازم مجموعه کلانشهری مغفول نماند. بر همین اساس نیز بسیاری از اقدامات از جمله تعریض پل، یا جاده ها و یا برخی اقدامات در ارتفاعات جنوبی شکل گرفته است.
 
*در بحث تعیین تکلیف نشدن حریم مشهد با طرقبه شاندیز بعد از 13 سال، گفته می شود مسائل سیاسی، یکی از عوامل اصلی است. همین طور است؟

البته مسئله تعیین تقسیمات سیاسی یک امر فراشهری و بر مبنای اصول علم جغرافیای سیاسی است و موضوع باید در مراجع بالاتر بررسی و تعیین تکلیف شود. اما برای شفافیت بیشتر طرح ها و بر اساس قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات باید گفت که بر اساس طرح جامع سوم، حریم اختلافی از غرب پلاک دهنو آغاز می شود و تا حدود اراضی پلاک حسن آباد ادامه می یابد اما دو محدوده طرح هادی روستایی دهنو و ویرانی، مانند گذشته ذیل طرح ها و برنامه های عمرانی شهرستان طرقبه شاندیز به حساب می آیند و صرفا دیگر اراضی ذکر شده در این بین در طرح جامع جزو حریم مشهد به شمار می روند و همچنین از خط الرأس کوه های بینالود به سمت جنوب نیز دیگر حریم اختلافی ماست. اما محدوده اختلافی شامل یک پهنه است که در سه محدوده صفی آباد، حسین آباد جلدک و اراضی دهنو (به جز خود روستای دهنو) اختلافات بر سر محدوده با مشهد وجود دارد. به طور کلی حریم اختلافی، حدود 20 درصد از گستره کل حریم مشهد را شامل می شود.

در بخش دیگری از حریم مشهد از جمله دهرود و روستای خین عرب نیز مواردی وجود دارد که تا حدودی در حال رفع شدن است. بر اساس مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، پلاک دهرود در محدوده شهر قرار گرفته که با توجه به اینکه بخش زیادی از این پلاک در حریم ممنوعه کشف و جاده گاز است، بنا شد یک بررسی علمی و اجرایی دقیق از سوی شهرداری برای اعلام نظر مشورتی به شورای شهر صورت گیرد. همچنین روستای سابق خین عرب که امروزه هسته جمعیتی مشهد نامیده می شود، باید مراحل تحویل گیری را طی کند.
 
*در موضوع مدیریت حریم مشهد قرار بود سند پهنه بندی حریم مشهد به اجرا درآید. این سند به کجا رسید؟

طرح راهبردی حریم مشهد آماده شده است و قسمت اول طرح سند پهنه بندی اخیرا برای اعلام نظر شورای اسلامی شهر ارسال شده و درحال بررسی کارشناسی است.
 
*درباره حریم مشهد این سؤال هم مطرح می شود که آیا همین محدوده و حریم فعلی، پاسخ گوی نیازهای توسعه ای مشهد و افزایش جمعیت آینده این کلانشهر با توجه به موج های حاشیه نشینی و مهاجرت ها به این شهر خواهد بود؟

چشم انداز مشهد را باید در کنار شهرهای مجاور و با در نظر گرفتن حقوق همگان در قالب مجموعه کلانشهری مشهد دید که پیش از این نیز به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری رسیده است. بر مبنای طرح مذکور، مجموعه کلانشهر مشهد و یا به عبارت دیگر مجموعه کلانشهری شمال شرق کشور شامل 4میلیون نفر جمعیت است. قطعا جمعیت مشهد و زمانی که یک مجموعه کلانشهری به این رقم می رسد، تقاضاهای شهری این جمعیت هم برای ایجاد کاربری های مختلف نیازمند توسعه شهری بیشتر می شود و کشمکش های مرزی نیز قابل اجتناب نیست. بااین حال باید شهرها و محدوده های مجاور حریم ها، با یکدیگر هم پوشانی و هماهنگی
داشته باشند.
 
*در مدیریت هماهنگی حریم، شما چقدر توانستید به همین مسئله که اشاره کردید، یعنی بحث هم پوشانی ها و هماهنگی ها با شهرها و محدوده های مجاور حریم مشهد، عمل کنید؟

درزمینه تسهیلگری برای مردمی که به نوعی کار، سرمایه و زندگی شان به فعالیت در حریم مشهد گره خورده است، اقدام کردیم و با کمک گرفتن از توان شرکت های تعاونی دهیاران غرب و شرق مشهد و به ویژه مدیریت محلی در روستاهای مشهد، در مدیریت امور همکاری کردیم. همچنین با همکاری با گلخانه دارها، صاحبان دامداری ها، مالکان کوره های آجرپزی، ساکنان روستاهای چسبیده به حریم و سایر افرادی که به نوعی با حریم مشهد در ارتباط هستند، تلاش کردیم که از مسیر قانونی به تقاضاهای آنان پاسخ گویی شود، به طوری که در کارگروه امور زیربنایی استان، 143 پرونده بررسی و تأیید شدند. با کمک استانداری، جهاد کشاورزی و سایر دستگاه های متولی، پروانه های مورد نیاز برای این پرونده ها صادر شدند.
 
*در محدوده حریم اختلافی چطور؟ به طور مثال اگر کسی در این نقاط بین حریم اختلافی مشهد با طرقبه و شاندیز بخواهد ساخت و ساز انجام دهد یا پروانه اشتغال واحد تولیدی و ... را بگیرد، باید به دستگاه متولی کدام شهر مراجعه کند؛ مشهد یا طرقبه و شاندیز؟

در حـریم اختلافی بین مشهد با طرقبه و شاندیز برای جلوگیری از مشکلات بعدی، استانداری خراسان رضوی تصمیم گیرنده و پاسخ گوی متقاضیان است. متقاضیان باید برای دریافت پروانه ساخت و ساز قانونی و یا پروانه ایجاد واحدهای تولیدی کسب و کار به معاونت عمرانی استانداری مراجعه کنند. بیشتر تقاضاها در بخش تولید و تقاضا برای ایجاد گلخانه ها و واحدهای دامداری در حریم مشهد است ولی برای سامان دهی مشاغل آلاینده و مشاغل شهری دیگر، مدیریت شهری در حریم مشهد موفق شده طی دو سال اخیر به اندازه تمام سال های گذشته در این حوزه سامان دهی داشته باشد. همچنین برای سامان دهی کوره های آجرپزی با مالکان این کوره ها صحبت کردیم تا زمین هایی که سال های سال از منابع خاک آن ها استفاده شده است، احیا شوند. از 255 کوره واقع در حریم مشهد فقط 50کوره فعال است. طبق بررسی ها 192 کوره دارای سند رسمی هستند که در مجموع برای 94 کوره صدور پروانه های رسمی برای اشتغال به کار یا تغییر کاربری در دست انجام است.
 
*به جز کوره های آجرپزی، درباره معادن واقع در حریم مشهد چه تصمیماتی گرفته شده است؟

در مورد معادن و به طور خاص معادنی که در ارتفاعات جنوبی مشهد واقع هستند با توجه به حساسیت های موجود در بحث صیانت و حفظ ارتفاعات جنوبی مشهد، مقام قضایی و مدیریت اجرایی مربوط تصمیم می گیرد و ملاک عمل ما در مدیریت هماهنگی حریم مشهد بر اساس تصمیمات مقام قضایی و همکاران حوزه ارتفاعات جنوبی در کنار بخش محیط زیست شهرداری است. ما هم تلاش کردیم از فعالیت معادن غیرمجاز جلوگیری کنیم.
 
*به غیر از معادن غیرمجاز در حریم مشهد، باغ ویلاهای غیرمجاز نیز تهدید کننده منابع طبیعی و زیست محیطی مشهد هستند. این نقد وجود دارد که چرا این تعداد از باغ ویلاهای غیر مجاز در حریم مشهد ایجاد شده اند؟

سخت گیری برای جلوگیری از ساخت و ساز باغ ویلاهای غیرمجاز افزایش یافته است و حتی چند هزار قلع و قمع باغ ویلای غیرمجاز با پیگیری های ارزنده اداره کل نظارت بر ساخت و سازها و کمیسیون های ماده100 در حریم مشهد داشته ایم. در عین حال متأسفانه در سال های گذشته ایجاد باغ ویلاها رشد قارچ گونه داشت و به 25 هزار باغ ویلا در حریم مشهد رسیده بود. بیشتر این باغ ویلاها غیرمجازند. خوشبختانه با نظارت های صورت گرفته و قلع و قمع بیش از 2 هزار باغ ویلا در حریم مشهد، این آمار حالا به 23 هزار باغ ویلا رسیده است.
 
*ایجاد حاشیه شهر جدید برای مشهد یا به اصطلاح حاشیه در حاشیه و حاشیه های دوم و سوم برای مشهد، یکی از نگرانی های کارشناسان حوزه شهرسازی است. قطعا حریم شهر از حاشیه شهر جدا نیست. برای سامان دهی حاشیه نشینی در حریم مشهد چه اقداماتی انجام داده اید؟

یکی از اساسی ترین راهبردهای شهرداری مشهد همین کمربندهای سبز عمومی در ارتفاعات جنوبی و کشف رود بوده است. همچنین بر اساس طرح نجات مجموعه اقداماتی، هم در راستای جلوگیری از گسترش حاشیه نشینی و هم برای سامان دهی حاشیه های جدید، انجام داده ایم. 128 روستا چسبیده به حریم مشهد یا در مجاورت حریم مشهد داریم. بهسازی جاده ها و مسیرهای رفت و آمد بااینکه در وظایف شهرداری نبوده در نقاط حریم مشهد که بیشتر مورد استفاده ساکنان روستاهای مجاور مشهد است، انجام شده است. با کمک جامعه محلی، درخت کاری در خط حریم برای بهبود فضای سبز و هم برای جلوگیری از حاشیه نشینی و ایجاد مرز سبز در حریم انجام شده است. برای خدمات مورد نیاز ساکنان چسبیده به حریم مشهد نیز از مدیریت های مختلف مشهد بهره گرفته ایم؛ ایجاد ایستگاه آتش نشانی، آسفالت، ایجاد بازارعرضه مستقیم کالا، ایجاد خطوط اتوبوس رانی برای استفاده ساکنان روستاهای چسبیده به حریم مشهد، از دیگر اقدامات بوده است به نوعی هم از مهاجرت ها و ایجاد حاشیه نشینی های جدید جلوگیری شود و هم ساکنان این روستاها از امکانات بیشتری برخوردار شوند. اما در نهایت تأکید می کنیم که برای دستیابی به یک منطقه آباد از نظر اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی باید به سمت یک منطقه کلانشهری گام برداریم.


شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری شهرآرانیوز  ، تاریخ انتشار:  30 شهریور1400، کدخبر:333358 ،www.shahraranews.ir