تولد هر شخص آغاز حیات اوست و انسانها در مسیر عمر خود کودکی را به جوانی و سپس میانسالی و در ادامه مسیر به مرحله سالمندی میرسانند. دراین مسیر اگر بیماری و یا رویدادهای غیر مترقبهای رخ ندهد میتوان آن را به شکل طبیعی طی کرد، این در حالی است که نوعی مرگ وجود دارد که گاه از جانب خود فرد انتخاب میشود و مسیری دیگری را برای شرایط طبیعی او رقم میزند.
شعار سال: خودکشی علل متعددی دارد به همین دلیل پیر و جوان، زن و مرد، فقیر و غنی به مرحلهای میرسند که با این روش تصمیم میگیرند از رنجی که گرفتار آن هستند، به هر نحوی رهایی یابند.
الهام محمودی روانشناس و استاد دانشگاه معتقد است: خودکشی نوعی فریاد برای کمک خواستن است که متاسفانه همراه با پیشرفت تدریجی جوامع این مشکل اجتماعی و فردی نیز افزایش پیدا کرده و با وجود تلاش جامعه شناسان و روان شناسان در کنترل آن ما همچنان شاهد وقوع این پدیده تلخ هستیم.
محمودی درباره انواع خودکشی ادامه میدهد: خودکشی مراحلی دارد یک نوعی که منجر به مرگ شود و نوع دیگر، فرد اقدام به خودکشی میکند، اما به مرگ منتهی نمیشود و یا ممکن است فرد فقط افکار خودکشی در ذهن داشته باشد که برای روانشناسان همه موارد مهم و قابل تأمل است و میبایست به آنها توجه شود.
این روان شناس اضافه میکند: بیشترین میزان خودکشی مربوط به سنین ۱۵ تا ۴۵ سالگی است، اما در ایران بیشتر در سنین ۲۵ تا ۳۰ سالگی رخ میدهد، اما در سالهای اخیر به دلیل افزایش مشکلات اجتماعی و اقتصادی شاهد کاهش این سن در بین افراد بویژه در استانهای محرومی همچون کردستان، لرستان. ایلام و کرمانشاه و آذربایجان غربی هستیم.
چرا برخی افراد اقدام به خودکشی میکنند؟
اندیشههای مربوط به علل خودکشی به دو گروه اصلی تقسیم میشود که عبارتند از عللی که جامعه آنها را به عنوان علت مینگرد وعللی که مربوط به خود فرد است.
محمودی با این اعتقاد که در تراژدی خودکشی، آشفتگی و مشکلات عاطفی به حدی شدید میشود که فرد را در یافتن راههای مختلف حل مشکل خود ناتوان میسازد، ادامه میدهد: همه ما درطول زندگی احساس تنهایی، افسردگی، بی کسی و ناامیدی را تجربه کرده ایم. مثلا مرگ یکی از اعضای خانواده و شکست در برقراری ارتباط از جمله مواردی هستند که عزت نفس ما را تحت تاثیر قرار داده و احساس بی ارزشی به وجود میآورند.
به گفته این روانشناس ورشکستگیهای اقتصادی نیز از جمله مشکلات عمدهای هستند که بعضی از ما در طول زندگی کم و بیش با آن مواجه میشویم. از آنجایی که ساختار هیجانی هر شخص منحصر به فرد است هر فردی در شرایط مختلف پاسخهای متفاوتی به این مشکلات نشان میدهد.
این استاد دانشگاه درباره علل خودکشی از نظر اجتماعی میگوید: امروزه خودکشی یکی از راههای اعتراض به شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی موجود در جامعه است؛ بنابراین اوضاع بد اقتصادی و تورم، به فقر و بیکاری و حتی افزایش آمار دزدیها منجر شده است همچنین شاهد افزایش آمار طلاق، بیماریهای روانی و حتی سوءاستفادههای جنسی هستیم.
وی سپس به نتایج آمار خودکشی در استانهای محروم کشور اشاره میکند و میافزاید: این آمارها نشان میدهد که فقر و نداشتن آگاهی چقدر در شکلگیری این مشکل تاثیر گذار است.
به گفته محمودی عدم حمایت خانوادگی، نداشتن امنیت در محیط خانواده و نداشتن مهارت حل مسئله و مشکلاتی که در جامعه رو به افزایش است مهمترین عامل بهم ریختگی روانی نوجوانان است که آنها را به سمت استفاده از سیگار و مواد مخدر، عشقهای نافرجام، خودزنی و خودکشی میکشاند.
ازدواجهای تحمیلی و کودک همسری، اختلافات زناشویی و مشاجرات خانوادگی و نبودن شادیهای پایدار، داشتن بیماریهای جسمی و روحی و همچنین استفاده از موادمخدر و مشروباتالکلی در بین افراد از عوامل دیگری است که این روانشناس به آنها اشاره میکند.
به گفته این روانشناس خصوصیت مشترک افرادی که اقدام به خودکشی میکنند داشتن این باور است که خودکشی تنها راه حل غلبه بر احساسات غیر قابل تحمل است و این کار باعث میشود این احساسات خاتمه یابد.
چگونه کمک کنیم؟
بررسیها نشان میدهد که تقریباً بیش از دو سوم کسانی که خودکشی میکنند قبلاً قصد خود را با دیگران در میان گذاشته اند و حتی آنها را به انجام آن تهدید میکنند؛ بنابراین یکی از راههای موفق پیشگیری از خودکشی توجه به بروز این فکر وارجاع شخص به روان شناس یا روان پزشک است.
محمودی معتقد است اغلب خودکشیها را میتوان با اقدامهای بجا و مناسب در مورد افراد در معرض بحران پیشگیری کرد. اگر فردی را که قصد خودکشی دارد میشناسید لازم است، خونسرد باشید. بنشینید و واقعا به صحبتهای فرد گوش کنید و ضمن درک او، و بجای نصیحت و راهکار فقط حمایتهای عاطفی به او دهید.
به گفته وی بیشتر افراد راجع به مرگ احساسات مبهمی دارند و آماده دریافت هر کمکی هستند بنابراین از صحبت یا سئوال مستقیم راجع به افکار خودکشی، وحشتی نداشته باشید. بهتر است فرد را به استفاده از روشهای حل مسئله و اقدامات مثبت تشویق و ترغیب کنید. به خاطر داشته باشید فردی که در موقعیت بحران عاطفی قرار دارد نمیتواند منطقی فکر کند. بهتر است راجع به تغییرات مثبتی که امید به زندگی را در او افزایش میدهد گفتگو کنید.
این روان شناس با بیان اینکه لازم است از افراد دیگر نیز کمک بگیرید خاطر نشان میکند: سعی نکنید نقش یک مشاور را ایفا کنید چرا که نه تنها علم آن را ندارید بلکه مسئولیت سنگینی را به دوش خود میگذارید. بهتر است در پی افرادی که بتوانند به شکل تخصصی به فرد کمک کنند برآیید، حتی اگر به قیمت از بین رفتن اعتماد او به شما شود. اجازه دهید او متوجه همدلی در شما شود و بفهمد که شما برایش اهمیت قائل هستید و هر کاری حتی به قیمت خدشه دار شدن رابطه برایش انجام میدهید.
مقصران اصلی
خودکشی یک موضوع ساده اجتماعی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت. به گفته محمودی مشکلات اجتماعی با مشکلات خانوادگی گره خورده اند و مسئولان اگر نمیتوانند مشکلات اقتصادی را کاهش دهند حداقل در صدد راهی برای جلوگیری از افزایش آن باشند. اگر ترمز افزایش قیمتها کشیده نشود ممکن است شاهد ناامیدی در جامعه شده که این ناامیدی تبعات سنگینی را با خود به همراه خواهد آورد.
وی تاکید میکند: بحرانهای فردی موقتی است. غیر قابل تحملترین دردها و ناراحتیها نیز میتوانند تحمل شود، اما اگر به شکل مزمن درآیند سختتر میشود. متاسفانه اوضاع بد اقتصادی کشور و زیر پوشش بیمه نبودن سلامت روان باعث شده افراد کمتر به مراکز مشاوره مراجعه کنند.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایلنا، تاریخ انتشار: ۱۰ دی ۱۴۰۰، کد خبر:۱۱۷۶۱۴۶، www.ilna.news