شعار سال: انتشار خبر آبگیری سد «چم‌شیر» در استان کهگیلویه و بویراحمد در ۲۶ دی ماه گذشته تا حدود زیادی بی‌توجهی به ابهام سازمان محیط زیست و هشدار‌های فعالان محیط زیست درباره تبعات راه اندازی این سد بود. اگرچه وزارت نیرو معتقد است، احداث این سد با مجوز‌های پیشین محیط زیستی پیگیری شده است، اما مسئولان فعلی سازمان محیط زیست معتقدند که با توجه به گذشت زمان، این بررسی‌ها و مجوز‌ها باید روزآمد شود. با همه این حرف و حدیث ها، حجم آبگیری این سد تاکنون (اواسط فروردین) به بیش از ۴۴۵ میلیون مترمکعب رسیده و معادل ۲۰ درصد حجم ذخیره سد است.

مخالفان آبگیری چه می‌گویند؟

 فعالان محیط زیست و کارشناسان حوزه آب، معتقدند: با توجه به قرارگیری بستر این سد روی سازند نمکی گچساران و مشاهده رخنمون نمکی در نزدیکی مخزن چم‌شیر، در صورت آبگیری این سد، میزان شوری رودخانه زهره چند برابر خواهد شد و کیفیت آب آن به حدی پایین می‌آید که دیگر حتی برای کشاورزی مناسب نخواهد بود. آن‌ها می‌گویند: این اتفاق آثار زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری را بر مناطق پایین‌دست سد وارد خواهد کرد و می‌تواند این مناطق را در درازمدت به شوره‌زار و کانون ریزگرد تبدیل کند.

علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست نیز در ۳۰ آذر که آبگیری این سد را محتمل می‌دانست اعلام کرده بود، فعلا با آبگیری مخالفیم و اجازه ایجاد گتوند دوم را نمی‌دهیم و فعلا قرار نیست هیچ گونه آبگیری انجام شود.

اگرچه به نظر سازمان محیط زیست توجه نشد و فقط چند روز بعد از این اظهارنظر صریح، چم‌شیر آبگیری شد، اما فعالان محیط زیست از پیگیری و هشدارهایشان دست برنداشتند.

انجام بررسی‌ها با کارشناسان نهاد ریاست جمهوری

با افزایش نسبی بارندگی در ماه اخیر و تداوم آبگیری چم‌شیر، طبق گزارش خبرگزاری استانی تسنیم در کهگیلویه و بویراحمد، آبگیری این سد هم‌اکنون به حجم ۲۰ درصد از مخزن سد رسیده است. در تازه‌ترین اظهارنظر، ۱۴ فروردین یعنی دو روز قبل، آرش مصلح مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: براساس آخرین اندازه‌گیری‌ها، شوری و تلخی آب سد چم‌شیر گچساران از حد استاندارد هم کمتر است و هیچ نگرانی درباره کیفیت آب سد چم‌شیر وجود ندارد.

شرکت آب استان مهر تایید بر کیفیت آب می‌زند
 

مصلح این را هم گفته که آزمایش‌های اخیر از آب سد چم‌شیر گچساران میزان مواد محلول در آب این سد را نه تنها کمتر از حد مجاز نشان داده بلکه مهر تاییدی هم بر کیفیت مطلوب آب سد چم‌شیر زده و آب این سد قابل مصرف برای مصارف شرب و کشاورزی است. وی حجم ذخیره فعلی سد چم‌شیر را ۴۴۵ میلیون متر مکعب اعلام کرد و افزود: EC (مقدار املاح هدایت الکتریکی موجود در آب یا مقدار شوری) سد چم‌شیر ۱۲۰۰ است که به نوعی باید گفت بهترین وضعیت را در این زمینه دارد. مصلح این را هم گفته که به دلیل حساسیت موضوع، اندازه‌گیری اخیر با حضور کارشناسان اعزامی از نهاد ریاست جمهوری انجام شده است.

بررسی‌های مستقل چه می‌گوید؟

با وجود این که بررسی‌های اخیر شرکت آب کهگیلویه و بویراحمد، از سلامت آب می‌گوید، روز‌های قبل از پایان سال، دکتر جهانشیر محمدزاده هابیلی دانشیار بخش مهندسی آب دانشگاه شیراز نیز شخصا در محل سد و رودخانه بالادست آن یعنی «زهره» حاضر می‌شود و میزان EC و شوری آب را پایش می‌کند که ویدئوی آن نیز در رسانه‌ها منتشر شد. او پس از پایش خود گفت: EC آب در بالادست در ایستگاه حاج قلندر، ۱۵۰۰ میکروموس، در داخل مخزن روی ۲۱۰۰ میکروموس و در بخش خروجی آب از سد روی ۲۷۰۰ میکروموس است و این یعنی، آب در ابتدای مسیر خود روی زون‌های شور و چشمه‌های آب شور کف مخزن، از ۱۵۰۰ به ۲۷۰۰ میکروموس رسیده است. ما مسیر پایین دست و پس از زون‌های شور را هم پایش کردیم که EC آب روی ۴ هزارو ۱۰۰ میکروموس بود و این نشان می‌دهد، هشدار‌های ما مبنی بر بازنگری در آبگیری این سد درست بوده است و به نظر می‌رسد این حجم EC در آب، پایین دست را به شوره زار تبدیل خواهد کرد.

سازمان محیط زیست:ابهام داریم، اما هنوز نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد

سعید کریمی، سرپرست دفتر ارزیابی زیست‌محیطی سازمان محیط زیست، در گفتگو با خراسان می‌گوید: ما نظرمان را به طور صریح به وزارت نیرو اعلام کردیم و معتقد بودیم که آبگیری تا رفع ابهام‌ها متوقف شود. البته این الزاما به این معنا نیست که حتما مشکلی در آبگیری وجود دارد؛ چراکه ما در این مرحله و ابتدای کار نمی‌توانیم اظهارنظر قطعی کنیم.

در عین حال وزارت نیرو اعلام کرد با توجه به فصل آورد آب در رودخانه زهره که زمستان و بهار است، این آبگیری باید انجام شود، چرا که بعد از این زمان عملا آبی برای آبگیری وجود ندارد.

سرپرست دفتر ارزیابی زیست‌محیطی سازمان محیط زیست ادامه می‌دهد: البته به طور کل EC آب در سد چم‌شیر و پایین دست آن بالاست و به نوعی یکی از اهداف این سد، تنظیم گری میزان EC آب در پایین دست است و امیدواریم درعمل هم این هدف محقق شود که بررسی آن به پایش‌های مداوم نیاز دارد. در عین حال، ما پایش روزانه آب در سد و پایین دست را همزمان با آبگیری آغاز کردیم و نیازمند گذر زمان و پر شدن سد هستیم تا بتوانیم به جمع بندی کامل از وضعیت آب و شوری آن برسیم. آن چه مشخص است این که الان زود است و نمی‌توان درباره میزان EC آب در سد و پایین دست آن اظهارنظر قطعی و قضاوت کرد. در این باره وزارت نیرو موکدا معتقد است که آب در چم‌شیر از استاندارد خارج نخواهد شد و ما هم امیدواریم که این گونه باشد که این سرمایه ملی به هدر نرود.

کریمی می‌گوید: درباره این موضوع، از روی احساس نمی‌توان نظر داد، چراکه با مسئله‌ای کاملا تخصصی مواجهیم که نیازمند پایش‌های مداوم است. برخی ممکن است در این امر کارشناس باشند و اظهارنظر کنند، اما در این باره ما نیازمند آزمایش‌ها و نمونه برداری‌های مستمر هستیم.

ضمن این که فرایند کیفیت آب، فرایند یکباره نیست، بلکه انحلال توده‌های زمین شناسی در آب و گردش آب و تغییر شرایط لایه‌های نمکی، بعضا در گذر زمان رخ می‌دهد؛ از این روست که شاید با چند مورد نمونه برداری در یک یا دو ماه نتوان به نتیجه درست رسید. همچنین مطالعات اخیر درباره چم شیر می‌گوید که لایه‌های نمکی در کف دریاچه وجود ندارد و به گونه‌ای نیست که رخنمون داشته باشد؛ یعنی به زمان بیشتری نیاز است که این لایه‌ها در آب حل و موجب نگرانی شود. به همین دلیل است که می‌گوییم شاید اکنون زود باشد درباره نگرانی‌های مطرح شده، اظهارنظر قطعی کرد. در عین حال ما از باب نظارت حاکمیتی و قانونی، نظرمان را مبنی بر توقف آبگیری و الزام رفع ابهام به وزارت نیرو به صورت کتبی اعلام کردیم و اکنون نیز با پایش آب، در حال انجام نقش نظارتی خود هستیم.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری سلامت نیوز، تاریخ انتشار: ۱۶ فروردین ۱۴۰۲، کدخبر: ۳۵۳۶۶۷، www.salamatnews.com