شعارسال: بعد از پخش شدن ویدئویی از همای در طالقان و روایت های بعدی از گرفتن پرنده زخمی به تیر شکارچیان غیرمجاز در طالقان، داستان و روایت‌ها از این پرنده اساطیری دوباره بر زبان‌ها افتاده است(داستان پرنده زحمتی بر اساس توضیحات مسئولان ،مربوط به گذشته بوده و فاقد همزمانی با ویدئوی وایرال شده می باشد). برای درک بهتر موضوع از جایگاه علمی این پرنده شروع می‌کنیم. در برخی ملل شاهد حضور جانوران و پرندگانی هستیم که جنبة اسطوره‌ای یا قدسی دارند (حضور اسطوره­ای پرندگان در ادبیات ملت­‌ها بیش از سایر جانوران است). در میان پرندگان هم عقاب بیشترین توجه را برانگیخته و در فرهنگ ایران، سیمرغ پرنده ­ای افسانه‌ای و «شاه مرغان» است. همای از دیگر پرندگانی است که در ادبیات ایران مورد توجه بوده؛ هرچند که حضور بلبل و طوطی را نیز نباید از نظر دور داشت.

نام هما یا هومیه، هومایه، هومیا و هومایا در پهلوی به معنی فرخنده و خجسته در اوستا به وفور به کار رفته و هما یا ⁧ مرغ سعادت (مرغ استخوان خوار)، با نام علمی Gypaetus barbatus از تیره یا خانواده Accipitridae بوده و نام انگلیسی آن ⁧کرکس ریش‌دار⁩ یا ⁦Bearded_Vulture⁩ می‌باشد. بیش از ۸۰ درصد غذای هما ⁧ مغز استخوان⁩ بوده و برخلاف دیگر پرنده‌های شکاری علاقه‌ای به خوردن گوشت و لاشه ندارد. هما از لاک پشت و مارمولک نیز تغذیه می‌کند. هما در خاک‌های حاوی ⁧اکسید آهن⁩ با چنگال خود خاک حاوی اکسید آهن را برهم زده و پر و بالش را بدان مالیده تا مطمئن شود که به رنگ نارنجی آتشین تبدیل شده و ظاهری جدید به خود گرفته و این عمل، رفتار استتار یا دفاعی پرنده محسوب می‌شود.

برخلاف باور‌ها ⁧هما⁩ پرنده کمیابی در ایران نبوده و در رشته کوه‌های البرز و زاگرس زندگی کرده، اما از آنجایی که آشیانه‌اش را در بالای صخره‌ها انتخاب می‌کند دیدنش کمی سخت بوده و از لحاظ حفاظتی نیز در آستانه تهدید قرار گرفته است.

این لاشخور استخوان‌خوار برخلاف دیگر کرکس‌ها بلافاصله بر سر جسد حیوانات ظاهر نشده و به خوردن گوشت و لاشه آن‌ها هم علاقه‌ای ندارد. هما صبر می‌کند تا بقیه کرکس‌ها و حیوانات لاشه‌خوار از لاشه دور شوند، سپس با کمک منقار خود، تکه‌ای از استخوان را جدا نموده و به همراه استخوان به آسمان پرواز می‌کند و در بالای یک صخره توقف کرده، استخوان را روی سنگ رها می‌کند تا استخوان شکسته و به قطعات کوچک‌تر خرد شود. سپس استخوان‌ها را درسته می‌بلعد. جالب است بدانید که کرکس‌های ریش‌دار بعضا برای شکستن استخوان‌ها محلی مخصوص هم دارند که بدان اوساری می‌گویند (محل امانت‌گذاری استخوان مرده).

برخی معتقدند که نقش این پرنده در کنده‌کاری‌ها و برخی از سر ستون‌های پارسه (تخت جمشید) پیداست(هرچند برخی دیگر، این نقوش را شیردال Griffin نامیده و بیان می دارند که شیردال ،پرنده ای با  تن شیر و سر عقاب یا شاهین است) .
در محوطه تخت جمشید (پایتخت هخامنشیان) دو مجسمه سنگی از هما پیدا شده و این نشان می‌دهد که هما در زمان ایران باستان نیز پرنده‌ای خاص بوده است. اهمیت هما در فرهنگ ایرانی آنقدر زیاد است که شرکت هواپیمایی ایران را به نام «هما» نامگذاری کرده‌اند. در نشان کنونی باشگاه فوتبال پرسپولیس هم نمادی از سر این پرنده به کار گرفته شده‌است.

قدمت اشاره به هما به تاریخ ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی( هخامنشیان) محدود نشده و ردپای توجه به هما در تمدن جیرفت(تمدن آرنا یا پادشاهی دقیانوس) با قدمتی در حدود ۵۰۰۰ سال پیش(۳۰۰۰ سال پیش از میلاد) نیز دیده می شود. اشیاء و ظروف زینتی از جنس کانی کلینوکلر و با نقش برجسته‌های قابل توجه و مبتکرانه .

ایرانیان باستان چهار عنصر آب، باد، خاک و آتش را بسیار گرامی و مقدّس می‌شمردند و آن‌ها را به‌وجود آورنده هستی و گرداننده جهان می‌دانستند؛ تا آنجا که آیین بیشتر اقوام کهن ایرانی نیز همین عناصر طبیعت بوده‌است. برای همین مردگان خود را در خاک دفن نمی‌کردند، چون باور داشتند، خاک⁩ نباید آلوده شود و نیاکان ما اجساد خود را در دخمه‌ها قرار می‌دادند، به اعتقاد آنها، اگر هما به سراغ جسدی می‌رفت آن فرد در عالم جاودان سعادتمند و در دنیای بعد بهشتی می‌شد.

نمونه‌های زیادی از اشاره به همای سعادت در ادبیات فارسی وجود دارد برای نمونه می‌توان به این بیت سعدی اشاره کرد: همای بر همه مرغان از آن شرف دارد/ که استخوان خــورد و جانور نیازارد.

چرایی استقبال و مشاهده زیاد و پخش شدن گسترده ویدئوی پرنده هما؟
محمد فاضلی در این باره می‌گوید که امروز بار‌ها با پرسش مخاطبانم در صفحات مجازی خودم روبه‌رو شدم: «به نظر شما چرا ویدئوی مشاهده پرنده هما این قدر استقبال و پخش شده است؟» شاید پاسخ را باید در استیصال شهروند ایرانی در وضع اقتصادی و اجتماعی حاضر، پاسخی درونی به تحقیرشدن در این وضعیت، امید بستن به اسطوره دانست.

اختصاصی پایگاه تحلیلی خبری شعار سال، برگرفته از منابع گوناگون