شعار سال: اولین ساختمان بلندمرتبه در ایران در سال
1330 توسط مهندس هوشنگ خانشقاقی در خیابان جمهوری ساخته شد. ساختمان 16طبقه پلاسکو و ساختمان 13 طبقه
آلومینیوم بلندترین ساختمانهای بلند تهران در دهه 40 محسوب میشوند. ساختمان هتل
استقلال (هتل هیلتون) و ساختمان بانک کار در خیابان حافظ با 19 طبقه تا سال 1350
بلندترین ساختمانهای تهران بودند.
پس از تدوین و تصویب قانون تملک آپارتمانها نخستین بناهای بلند مسکونی
در ایران مجموعه آپارتمانهای بهجتآباد و پارک ساعی بود که توسطسازمان مسکن در
سالهای 43 تا 49 ساخته شدند اما انتقادی که به این ساختمانها وارد شده بود این
بود که این ساختمانها بسیار گرانقیمت و برای قشر مرفه ساخته میشدند.
با وقوع انقلاب ساخت ساختمانهای بلند محدود و تنها به تکمیل تعداد
محدودی از ساختمانها چون شهرک امید، الهیه، آپادانا، اکباتان و... گذشت. موج بعدی
ساخت ساختمانهای بلند در تهران به بعد از اتمام جنگ تحمیلی در سالهای پایانی دهه
60 برمیگردد در این دوره افزایش قیمت زمین و فروش تراکم از طرف شهرداری و از همه
مهمتر گسترش بیرویه افقی شهر تهران عوامل موثر در ساخت این ساختمانها بودند. با
افزایش شهرنشینی رشد ساخت ساختمانهای بلندمرتبه شدت یافت.
با نگاهی به ساخت وسازهای بلندمرتبه در گذشته میتوان بلندمرتبهسازی
در ایران را به سه دوره تقسیم کرد. سه دوره ای که سرعت بلندمرتبه سازی در آنها متفاوت
از یکدیگر ثبت شده است. بررسی آمار ساختوسازهای بلندمرتبه پایتخت طی این سه دوره
نشان میدهد: تاکنون از مجموع 920 هزار قطعه ملکی تهران برای 979 پلاک مجوز
بلندمرتبهسازی (بیش از 12 طبقه) از سوی شهرداری تهران صادر شده است.
از این تعداد معادل 343 مجوز برجسازی در سه دهه 40 و 60 ساخته شد.
دوره ای که 12 شهردار را به خود دید. تعداد 230 ساختمان بلندمرتبه نیز در دهه 70 احداث
شد و به واسطه نوع مدیریت شهردار معروفش غلامحسین کرباسچی به دوره «تراکم فروشی» مشهور شد و نهایتا 406 برج
در 10 سال اخیر یعنی دوره سکانداری مدیریت شهری کنونی در پایتخت ساخته شدهاند.
بررسی مسیر صدور مجوزهای بلندمرتبهسازی در این سه دوره حاکی از آن است
که علاوه بر آنکه طی دوره اخیر نسبت به دهههای گذشته تمایل به ساخت وسازهای بلندمرتبه
با شتاب بیشتری همراه شدهاست و اگرچه در سهدوره ابتدایی یعنی طی دهههای 40 تا
70 صدور مجوزهای برجسازی فارغ از هرگونه قاعده قانونی بوده است اما در 10 سال اخیر
بیقاعدگیهای قبل در ساختوسازهای بلندمرتبه، با عبور از کانال کمیسیون ماده پنج
به نوعی وجهه قانونی به خود گرفته است.
به این ترتیب ساختوساز در شهر تهران همزمان با شروع سیکل های شدید
رونق و رکود مسکن، با جهش در تیراژ ساخت «بلندمرتبه»ها روبهرو شد به این معنی که تعداد
برجهای احداث شده در پایتخت طی 10 سال اخیر، 76 درصد نسبت به دهه «تراکمفروشی» افزایش پیدا کرد.
براساس تحقیقات مرکز مطالعات شهر تهران الگوی غالب ساختوسازها در سالهای
75 تا 80 ساختمان 4 طبقه بوده و همواره بین 40 تا 50 درصد ساختمانها به چنین ساختمانهایی اختصاص داشته است.
پس از این دوره در سالهای 84 تا 87 همزمان با شروع دوره مدیریت شهری کنونی الگوی غالب
ساختوساز به سمت ساختمانهای 5 طبقه و بیشتر گرایش یافته، به طوری که در این دوره
بیش از 88 درصد ساختمانها 5 طبقه و بیشتر بودهاند.
البته این نسبت در مناطق شمالی شهر تهران که شدت استفاده از زمین به
علت ارزشمندی آنها بیشتر بوده به 95 درصد از ساختمانها میرسد. علاوه بر این تمایل
به بلندمرتبهسازی در منطقه 6 تهران بهعنوان محل استقرار مراکز جدید تجاری و
اداری نسبت به گذشته رشد چشمگیری داشته است. طوری که در سال 87، 99 درصد پروانههای
ساختمانی صادره در این منطقه 5 طبقه و بیشتر بودهاند.
بناهای بلندمرتبه در تهران سطح اشغال مشخصی ندارند یعنی از 30 تا 100
درصد در نوسان هستند. با مشاهده ارقام کل میتوان پی برد که هیچگونه نظم و هماهنگی
در شکلگیری ساختمانهای بلندمرتبه شهر تهران حاکم نبوده طوری که این تنوع در سطح
اشغال و شکلگیری تبعات منفی در سیما و منظر شهر داشته و سبب ایجاد ناهماهنگی در
انسجام لفاف فضایی بلوک شهری شده است.
در تهران 13 برج بهعنوان برجهای بلندمرتبه شناخته میشوند که از این
میان برج تهران با 162 متر ارتفاع بلندترین برج مسکونی تهران است که آغاز ساخت پروژه
در سال 75 و تاریخ افتتاح آن به سال 86 باز می گردد. و بعد از آن برج آسمان، کوه
نور، ارغوان، برجهای دوقلو، برج شایان و برج کوهها در ردههای بعدی از نظر
ارتفاع قرار دارند.
کارشناسان شهری یکی از علل شتاب گرفتن صدور مجوزهای بلندمرتبهسازی در
دهه اخیر را که در مقایسه با دهه 70 نزدیک به دو برابر (معادل 76 درصد) رشد داشته
است؛ وابستگی بخش زیادی از منابع درآمدی مدیریت شهری به درآمدهای ناپایدار به ویژه
انواع عوارض ساختمانی میدانند که عاملی برای سوق دادن مدیران به صدور مجوزهای
بلندمرتبه در سالهای اخیر شده است. شواهد آماری و عینی نیز این موضوع را تایید میکند.
به ویژه آنکه در 10 سال اخیر بروز دو دوره سیکل تجاری در بازار مسکن (دورههای
رکود و رونق) با افت و خیز به مراتب بیشتری در قیمت مسکن و تیراژ ساختوساز نسبت
به دهههای گذشته همراه بوده است.
طی 10 سال گذشته مطابق با آمار رسمی، یکبار در سال 86 قیمت اسمی مسکن
در پایتخت معادل 80 درصد نسبت به سال قبل از آن و بار دیگر، در سال 91 معادل 45 درصد در مقایسه
با سال 90 جهش کرد. در مقابل، با رکود شدید در سال 88 قیمت اسمی مسکن معادل 10درصد
افت داشت و در سالهای 93 و 94 نیز رشد قیمت مسکن به صفر رسید.
نکته مهم آنکه دوره رکود اخیر نسبت به رکود دورههای گذشته، مدت زمان بیشتری
(بیش از دو سال) طول کشید. بررسی آمار ساختوساز نیز شدت افت تیراژ ساختمانی را در
دوره 10 ساله اخیر نشان میدهد.براساس آمار رسمی دفتر اقتصاد مسکن در سال 88
همزمان با افت 10 درصدی قیمت مسکن، تیراژ ساخت وساز در تهران نسبت به سال 87 به
نصف رسید. همچنین در سال 93 نیز ساختوساز بیش از 50 درصد در مقایسه با مدت مشابه
سال قبل از آن افت داشت.
این در حالی است که قبل از دهه اخیر شدت افت و خیز قیمت مسکن و تیراژ ساختوساز
بوده است. از این رو به نظر میرسد به دلیل وابستگی حداقل نیمی از منابع اداره
پایتخت (تقریبا نیمی از بودجه چند هزار میلیاردی سالانه در سالهای اخیر) به
درآمدهای ساختمانی در دورههای رکود ساختوساز و کاهش صدور مجوزهای ساختمانی موجب
شد تا مدیران شهری کاهش تعداد پروانههای ساختمانی را از محل صدور مجوز برای پروژههای
ساختمانی بلندمرتبه جبران کند.
همچنان که بررسی مجوزهای بلندمرتبهسازی صادر شده طی دو سال 91 و 92
نشان میدهد مجموعا 94 مجوز بلندمرتبه (بین 12 تا 30 طبقه) در شهر تهران از طریق کمیسیون
ماده پنج صادر شده است. از مجموع مجوزهای صادر شده نیز بیش از 90 درصد آنها در 6
منطقه شمالی شهر تهران بوده است.
با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت بلدیه فردا، تاریخ 23 مرداد 95، کد مطلب: 35284: www.baladiye.com