شعار سال : توجه به زیرساخت ھای علمی و گسترش زمینه ھای پیشرفت فناوری و رقابت با تکنولوژی روز جھان در دنیایی که حرف اول را توان بھره مندی از دانسته ھا و تجربه ھای بلامنازع بشر می زند، بدون شک مقدمه ای برای ورود به کارزار مدرن است. در این میدان جنگ که با ھدایت دیپلماسی مبتنی بر سیاستگذاری ھای کلان ھر کشور، میزھای گفتگو و مذاکره فعال می شوند، قوای اقتصادی را می توان به عنوان یکی از بازوھای برتر در این کارزار دانست. بازویی که اتکای اصلی آن به توان بھره گیری از علم و تکنولوژی در اختیار بستگی دارد. در این راستا کسب اطلاع از وضعیت علمی بویژه سرعت رشد کمی و کیفی آن، میتواند دورنمای روشن و دقیق تری از افق پیش روی ارتباط میان اقتصاد و صنعت وابسته به علم تولیدی کشور را در اختیار ما بگذارد. بر ھمین اساس سراغ مھدی نژادنوری، معاون علمی و پژوھشی وزارت علوم در دولت دھم رفتیم تا ضمن بررسی عملکرد دولت یازدھم در حوزه فعالیت پژوھشگران، آسیب ھا و راھکارھای پیش رو برای دسترسی بھتر و استفاده دقیق تر از فناوری ھای موجود در عرصه تولید علم و ارتباط صنعت با دانشگاه و در نھایت، استخراج ثروت و ارزش افزوده از این پروسه را مرور کنیم. 

*** عملکرد معاونت پژوھشی وزارت علوم در دولت یازدھم را چه طور ارزیابی می کنید؟ پژوھشگران در این دولت با چه مشکلاتی مواجھند؟ ارزیابی عملکرد ھر سازمان، نھاد و رده در درجه اول وابسته به اھدافی است که در ابتدای ورود راجع به آن صحبت کرده و نظر می دھند و بعد از آن ھم مراجعه به آمار و اطلاعاتی است که نھادھای مستقل یا خودشان منتشر می کنند. کشور ما شتابی در بحث توسعه فعالیت ھای پژوھشی و علمی گرفته بود که طی چندین سال با توان و دستاوردھای بالا ادامه داشت به نحوی که معتبرترین نھادھای نظارتی دنیا اعتراف کردند جغرافیای تولید علم دنیا در حال تغییر است. مثلا قبلا می گفتند اگر کسی به دنبال علم می گردد به آمریکا یا اروپا برود. معنای تغییر جغرافیای تولید علم این است که تعاملاتی که با آن مناطق جغرافیایی خواھند داشت متفاوت از گذشته خواھد بود. وضعیت علم و دانشگاه در ایران در چنین وضعیتی تحویل دولت یازدھم شد. در آغاز ھر طرح و پروژه جدیدی به دلیل اینکه ھیچ تجربه ای وجود ندارد، می توان بعضی از عدم توفیق ھا را توجیه کرد. اما وقتی در یک حرکت خوب و درخشان به دستاوردھای افتخارآمیزی دست پیدا می کنیم، انتظار این است که در ادامه مسیر سرعت کمتر از سابق نشود. اگر بخواھیم اساتید دانشگاه ھا و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا واقعا خوشحال باشند و انگیزه و روشن بینی نسبت به آینده داشته باشند، نیازمند فعالیت علمی معنادار و واقعی ھستیم. یعنی دانشجو احساس می کند در یکی از حوزه ھای پیشرفته علمی کار می کند و این خاستگاه مناسبی در جامعه دارد و در آینده می تواند متناسب با این رشته جایگاه و منزلت اجتماعی خوبی داشته باشد. این مسائل دانشجو و استاد را دلگرم می کند و می توانند در این رشته ھا مرزھای دانش را طی کنند و سری در سرھا داشته باشند. اینھا انگیزه می دھد. بله! ممکن است بعضا محیط، امکانات رفاھی و فضای سیاسی موثر باشد ولی مھمترین بخش کار جدی علمی است. اساتید ھم برای اینکه به روز باشند و درس خوب دھند و بتواند غیر از بحث آموزشی به توسعه مرزھای دانش نیز کمک کنند، نیازمند طرحھا و پروژه ھای جدی ھستند. طرحھا و پروژهھای انتزاعی، کمی که پیش میرود به دلیل اینکه درست تامین نمی شود، زمین می خورد و حداکثر مقاله و کتاب می شود. بر ھمین اساس می گویم مھمترین ماموریت معاونت پژوھشی این بود که پژوھش ھای ھدفمند منجر به دستاوردھای مورد نیاز کشور انجام شود. اما متاسفانه در دولت یازدھم به کل این مساله فراموش شد. ما در دوره قبل حدود 40 طرح کلان ملی را با انگیزه ھدفمند کردن پژوھشھا و فعالیتھای پژوھشی تصویب کردیم. حدود 60 دانشگاه و پژوھشگاه با چند ده دستگاه اجرایی درگیر کار شدند. مرحله اول کار پیش رفت و سازماندھی اولیه انجام شد و بعضی از طرح ھا ھم جلو رفت. به اذعان خود رؤسا و اساتید دانشگاه امیرکبیر، علم و صنعت و شریف، این فعالیت ھا موجب شور و اشتیاق در دانشگاه شد. رئیس دانشگاه علم و صنعت سال 90 گفته بود برای نخستین بار درآمدھای محقق شده پژوھشی دانشگاه از ھزینه ھای جاری جلو زد. اما ھمه این تب و تابھا از کار افتاد یعنی با طرح ھای کلان با نگاه به اینکه این طرح ھا احتمالا با زد و بند گروھی و باندی و منافع شخصی و سیاسی شکل گرفته، مخالفت شد. در ادامه نیز با ھدفمندی فعالیت ھای پژوھشی مانند توسعه رشته ھا و دانشجو گرفتن که متناسب با طرح ھا بود، مخالفت شد و چیزی جایگزین آن نشد! نتیجه این شد که 3-2 سال تولید علم از حالت شتاب به حالت افقی درآمد و یک جایی ھم منفی شد. البته سال 2016 توفیق نسبی کسب شد و یک مقدار زیاد شد اما ھنوز آمار قبلی تکرار نشده است. ما در حوزه تولید مقاله نه تنھا به آن اھدافی که تصویر شده بود نرسیدیم بلکه افت و رکود ھم داشتیم. در رفع نیازھای علمی کشور و کارھایی که شروع شده بود و میتوانست نتیجه دھد، رکود داشتیم و شاھد ھیچگونه توسعهای نیستیم. در سایر شاخصھای پژوھشی ھمچون ارتباط دانشگاه و صنعت، پروانه ثبت اختراع، ارتقای کیفیت و فعالیت انجمنھا و نشریات علمی و ھمه آن چیزھایی که در نقشه جامع علمی کشور آمده است، یا افت داشتیم یا توانستیم آن را در ھمان وضعیت سابق حفظ کنیم. لذا در مجموع عملکرد پژوھشی دولت یازدھم عملکرد غیر قابل قبولی است. با توجه به زمان، سرمایه اجتماعی و راھی که رفته بودیم، با یک مدیریت مناسب می توانستیم به دستاوردھای درخشانی برسیم. در دورهای که دشمن تلاش می کند ما را تحریم و محاصره کند این حرکت بالنده می توانست نقطه قوت اساسی را در کنار نقاط قوت دیگری که داریم ایجاد کند که متاسفانه نشد. در بعضی رشته ھا مثل فضایی بشدت افت داشتیم یعنی ما در دوره گذشته چندین پرتاب و در مدارگذاری موفق ماھواره ھا را داشتیم و در عرصه فضایی دنیا رتبه ھشتم را کسب کردیم. یعنی به قابلیتی رسیدیم که توانستیم ماھواره خودمان را خودمان در مدار قرار دھیم. به دلایل بعضا سیاسی و یا ناتوانی و سوءتدبیر، خیلی از برنامه ھایی که در عرصه فضایی پیش بینی شده بود را انجام ندادیم و به توفیقی نرسیدیم. این دولت ماھواره ھایی که تکمیل و آماده پرتاب شده بود و در سکو قرار گرفته بود را برگرداند. حالا اینکه در دولت دوازدھم علم فضایی به چه صورتی خواھد بود را باید در برنامه و عملکرد دید. حقیقت آن است که سیاسی کارھا، موتور علم را خاموش کردند. تجزیه سازمان فضایی کار بسیار بدی بود یکی از کارھای بدی که در عرصه فضایی کردیم، تجزیه سازمان فضایی بود. سازمان فضایی با ترکیب ھمه ظرفیت ھای موجود کشور ایجاد شده بود تا بتواند حداکثر استفاده را از ظرفیت ھا صورت دھد. یعنی در سیاستگذاری، اجرا و بھره برداری و... اما اینھا مثل حالت سابق به 4 قسمت تقسیم شد که ھماھنگی بین شان معضل بزرگی شده است؛ یعنی مرکز ملی فضایی کارھایی را انجام می دھد که سازمان فضایی فعلی قبول ندارد و یک کارھایی را پژوھشگاه فضایی انجام می دھد که آن یکی قبول ندارد و... . قبلا اینھا ھمه تحت نظر یک سازمان بود که متاسفانه نگذاشتند آن سازمان عمری کند. باید آن سازمان ادامه پیدا می کرد تا آثار مثبتش بیشتر ظاھر می شد ولی یکی از راھبردھای اساسی در مواقعی که با کمبود منابع مواجه ھستید، ایجاد تمرکز است تا کار بزرگ انجام شود. 

*** کارآمدی سیستم آموزش عالی ما به چه صورت است؟ شما فکر می کنید در کدام قسمت سیستم آموزش عالی ما مشکل وجود دارد که منجر به این اتفاقات شده است؟ غیر از اینکه ممکن است مسؤولان دولتی تدابیری را اتخاذ کنند اما از طرفی ممکن است سیستم آموزش عالی ایراداتی داشته باشد. وظیفه مسؤولان آموزش عالی در ارتباط با ھماھنگی پژوھش ھایی که دانشجویان روی آن کار می کنند با نیازھای اصلی کشور چیست؟ اگر در این حوزه کم کاری صورت گرفته لطفا تشریح کنید؟

 در کشور ما 2 نھاد ھستند که در موضوع علم و فناوری خیلی نقش دارند؛ یکی معاونت علمی رئیس جمھور است و دیگری وزارت علوم. به نظر من معاونت علمی در این دوره با توجه به جمیع منابعی که دارد و فشارھایی که پشتش بود، عملکرد قابل قبولی داشت. به دلیل اینکه سوالتان خیلی بنیادی است می گویم برای اینکه ما نتیجه موفق در ھر عرصه ای داشته باشیم، نیازمند یک جھت گیری درست ھستیم. یعنی اگر شما بخواھید به شمال بروید و به سمت جنوب بروید ھر قدر تندتر بدوید از ھدف دور می شوید. جھت گیری یعنی چه؟ یعنی آیا ما اعتقاد داریم که با تکیه بر ظرفیت ھای خودمان کشور را تقویت کنیم یا خیر؟ بعد از جھت گیری، باید جھت ھا را تبدیل به برنامه کرد. ما می گوییم می خواھیم مقام اول فناوری منطقه را به دست بیاوریم. علاوه بر اینھا در بحث فضا و مدار پایین به خودکفایی برسیم و...؛ اینھا ھمه خوب است و ھمه به شما احسنت می گویند ولی باید توان برنامه ریزی داشته باشیم. برنامه ریزی یعنی باید بدانیم چه می خواھیم و از کجا بیاوریم و چقدر زمان می خواھیم و چه سازمان و چه روالی باید طی شود و... . بعد از جھت گیری و زمانبندی و تامین منابع مالی، نیازمند ظرفیت ھا ھستیم. این ظرفیت ھا در دانشگاه و پژوھشگاه ھا ھستند. ھمه این مسائل که تعیین و برنامه تدوین شد، نوبت به اجرای خوب می رسد. اولین مساله، پایبندی به ھمان برنامه است. شما مدیری را منصوب کنید که برنامه را کنار بگذارد و براساس عشق و علاقه و انگیزه و دید خودش عمل کند؛ ھمه آن حرف ھا که قبلا زده شد کشک می شود، بنابراین باید مدیری را سر کار گذاشت که ھم بفھمد برنامه چیست و ھم این برنامه را قبول داشته باشد و پای آن بایستد. این یک بخش کار است. بخش دوم این است که توانمندی و تجربه داشته باشد و بتواند ظرفیت ھا را پای کار بیاورد. شما ھر جای دنیا بروید بحث شایسته سالاری و مدیر شایسته را که مطرح کنند منظورشان این است فردی که انتخاب می شود مدیر شایسته و توانمندی است. فرض کنید من میخواھم جوشکاری کنم ولی یک نقاش را پای کار بگذارم! به احتمال قریب به یقین چیز بدی به دست می آید یا معنی آن این است که من اصلا نمیخواھم جوشکاری کنم و این را گذاشته ام که رفع تکلیف کنم! گام سوم «اجرا» است. در این اجرا نیازمند سیستم مدیریت و مدیران شایسته ھستیم. وقتی شما می بینید کار پیش نمی رود، گیر اصلی آنجاست. نمی شود کار به این پراھمیتی را به حال خودش رھا کنیم و بگوییم ھر کاری که کرد، مھم نیست. یکی از سیستم ھای نظارتی ما در بحث علم و فناوری، شورایعالی انقلاب فرھنگی است. حضرت آقا در بند 2 حکم انتصاب سال 93 اعضای شورا اشاره کرده بودند که باید شما سرعت رشد علمی را رعایت کنید. اگر قرار باشد اینھا اختیار نداشته باشند و نظارت نکنند چرا آقا چنین خطابی به اینھا کردند؟ پس اینھا نقش و سھم دارند و باید از دستگاه مرتبط گزارش بخواھند تا ببینند گیر کار کجاست و چرا نمی شود؟ اگر لازم بود با مصوبه یا تغییرات جدید فضا را باید مھیا کرد. در بحث نظارت علاوه بر شورایعالی انقلاب فرھنگی، مجلس شورای اسلامی حضور دارد. مجلس به تمام وزرا رای می دھد؛ این رای بر مبنای چه چیزی است؟ بر مبنای برنامه ای است که وزرا به نمایندگان می دھند. خب! آن برنامه را مجلس مقابلش بگذارد و از وزیر محترم مطالبه کند. بگوید در پژوھش گفتید که این کار را می کنم؛ چه شد؟ در آموزش این کار را می کنم؛ چه شد؟ اما در کل می توان گفت نظارتھا خیلی کمرنگ است. مجموع اینھا باعث می شود در عرصه ای که می توانستیم توفیقات بزرگتری داشته باشیم، توفیقات کاھش پیدا می کند و خیلی کم می شود. ما می توانیم خود را راحت کنیم و بگوییم وظیفه مان آموزش است. اما وقتی دانش آموخته در بازار کار توانمندی لازم را ندارد، پس یک جای کار می لنگد. یا وقتی پژوھش ھایمان صرفا به کتابخانه می رود یعنی یک جای کار مشکل دارد. ھزینه ھای افسانه ای در آموزش عالی را باید وارد چرخه اقتصاد کنیم سال 95 آموزشگاه عالی دولتی که 16 درصد دانشجویان را در بر می گیرد اعتباراتش حدود 9000 میلیارد تومان بوده است. یعنی ما 9000 میلیارد تومان خرج پرداخت حقوق و مزایای اساتید و ابنیه و فعالیت پژوھشی و... کردیم در جایی که 16 درصد جمعیت دانشجوی ما را در بر می گیرد. بقیه آن در دانشگاه ھای آزاد، پیام نور و... است که خود دانشجویان پرداخت ھا را انجام می دھند. اگر اینھا را سر ھم کنید، یک رقم افسانه ای می شود. این پول افسانه ای باید مدیریت شود یعنی کشوری که ما می گوییم منابع کم دارد، اگر یک طرح و برنامه مناسب داشته باشیم، بخش مھمی از اینھا را می توانیم وارد عرصه اقتصادی کشور و تبدیل به ارزش افزوده کنیم تا باعث یک رونق اقتصادی شود و دوباره بتواند به خود آموزش عالی کمک کند. متاسفانه اینگونه نشد. ارتباط بین صنعت و دانشگاه و ارتباط بین بازار و دانشگاه آن طور که باید باشد، نیست و در این زمینه مشکل داریم. ھیچ متولیای که یکبار برای ھمیشه این مسیر را آغاز کند، وجود ندارد. اھالی صنعت می گویند ما نمی توانیم به دانشگاه اعتماد کنیم و سرمایه حداقلی را به دانشگاه منتقل کنیم. شما فکر می کنید آن ھدفگذاری لازم باید کجا صورت بگیرد؟ ھمان روز اول که بنده خدمت دوستان وزارت علوم رفتم، ھمین مطالب را گفتم. در آن زمان گفته بودم ھم دانشگاه و ھم صنعت باید تغییر کند. وظیفه دانشگاه فقط آموزش و فارغ التحصیل شدن دانشجو نیست و باید دانشگاه فراتر از این برود. این باید در آیین نامه تدوین شود یعنی اگر شما در آیین نامه ارتقا بگویید که استاد به شرطی استاد تمام می شود که یک کار ملی و پروژه انجام داده باشد، طرف خودش را به در و دیوار میزند که پروژه انجام دھد. بخش دیگر فرھنگ است. چطور شما می توانی یک چیزی را در جامعه تبدیل به معروف کنی که مردم ھم آن را بخواھند؟ مثلا فرض کنید مراقبت از محیطزیست به امر ھمگانی تبدیل شده است و ھمه می گویند درخت را چرا قطع می کنی؟ آب را چرا حرام می کنی؟ این یک خواست ھمگانی است که به معروف تبدیل شده و خیلی ھم خوب است. چه معنی دارد که ما درس بخوانیم و برای دیگران بنویسیم که این نوشته ھا ھیچ خاصیتی ندارد؟ دانشجوی ما با کمترین مھارت زندگی و اجتماعی و کاری دانش آموخته می شود. پس نیازمند تغییر در فرھنگ و رفتار و سبک و ارزش ھا ھستیم تا در صنعت و اقتصاد کلان تغییر ایجاد کند. کارگری کردن برای فرانسوی ھا چه فایدهای به حال صنعت ما دارد؟ صنعتی که فرانسوی ھا ھمه چیزش را راه بیندازند و یک سوییچ بیندازند داخلش و شما کارگری آن را بکنید، چه مساله ای برای حل کردن دارد؟ یعنی چه مساله علمی ای برای حل کردن دارد؟ محصول را که او طراحی می کند و ارتقا را او انجام می دھد؛ تضمین کیفیت و استانداردھایش ھم برای اوست، بنابراین چه چیزی از آن برای ما می ماند که بخواھیم حلش کنیم؟ ما نه حق داریم محصول جدیدی تولید کنیم و نه حق داریم آرم پژو را در جایی استفاده کنیم. آن شرکت فرانسوی حتما باید طراحی کند. طبق قرارداد 30 درصد از تولید را می توانید صادر کنید و 70 درصد برای بازار داخلی است. اما اگر بگویی من یک مشتری خارجی دارم، اجازه صادرات بیشتر ندارید! ما باید برای صنایعی که کلیدی است، مالیات را حداکثر ممکن کنیم و آنھایی که مبتنی بر توان داخلی طراحی، راه اندازی و بھبود پیدا می کند، مالیاتش را تا 10 سال صفر کنیم. به عنوان مثال شرکت ھای دانش بنیان مالیات ندھند. چه کنیم که این تغییر معنادار شود؟ یکی از راه ھایی که ما فکر کردیم این بود که کشور ما ظرف مدت 10 سال آینده به چه صنایعی نیاز دارد و چه نیازمندی ھای اساسی در حوزه ھای مختلف دارد؟ اینھا را تبدیل کردیم به یک طرح کلان و گفتیم کشور ما در بحث صندلی ھواپیما کمبود دارد؛ مطالعه کردیم و بررسی ھا نشان داد ما به ھواپیماھای 150 نفره در آینده زیاد نیاز داریم و این محصول بازار خوبی دارد و می توانیم بازار خارجی ھم داشته باشیم و احتمالا ما این توانمندی و زیرساخت را داریم که به کمک مان بیاید. این یک پروژه شد. وقتی چنین چیزی توسط دانشگاھیان و محققان پروژه می شود، نیازمند ارتقا و تغییرات در سیستم ھستید. با این پروژه ھا ھم برای فارغ التحصیلان دانشگاھی فضا و فرصت اشتغال سطح بالا ایجاد می شود و ھم دانشگاه و صنعت به ھم پیوند می خورند. اینجا دیگر فرانسوی ھا نیستند که بخواھند ھمه معما را حل کنند. وقتی سر تا پا نیاز باشی، ھر وقت دلشان بخواھد تحریم می کنند این سوال پیش می آید که آیا اساسا ھر گونه ھمکاری با خارج را نفی کنیم؟ نه! ما می گوییم شما باید یک حداقل و پایه ای را ایجاد کنی و خودت توانمند باشی تا قابلیت گفتگو و صحبت را داشته باشی. وقتی شما سر تا پا نیاز ھستی، حرفی برای گفتن نداری و آنان ھر وقت دلشان بخواھد، تحریم تان می کنند. چه کسی فکر می کرد پژو که در ایران بازار دارد، به ایران بگوید با تو کار نمی کنم؟ آمدند و کار را نیمه کاره گذاشتند و رفتند تا مردم را تحت فشار بگذارند. دولت فرانسه ھم ضررھایش را از جای دیگر جبران کرد زیرا اصل برایشان این است که ایران را زمین بزنند یعنی اینجا معادله اقتصادی کار نمی کند و معادله سیاسی کار کرده و بر معادله اقتصادی می چربد. بتازگی تحریم ھای شدیدی علیه ایران به تصویب رسید و قانون شد. آیا ھمکاری اروپایی ھا با آمریکا بر مبنای معادله اقتصادی است؟ قطعا نیست! معادله سیاسی است. در چنین شرایطی عقل سلیم چه می گوید؟ شما باید به سطحی از توانمندی برسید که اگر ھم تحریمت کنند، نتوانند به خواسته خودشان برسند. الان خیلی راحت می گویند ما باید 5 سال دور ایران دیوار بکشیم، البته اشتباه می کنند ولی اینطور محاسبه می کنند. ما برای حل ریشه ای ارتباط دانشگاه و صنعت نیازمند موضوعات کاری مورد علاقه 2 طرف ھستیم. یعنی ھم منفعت صنعت را فراھم کند و ھم دانشگاھی ھا را راضی کند. آن موضوع چیست؟ موضوعات جدیدی است که اتفاق می افتد. این می تواند سھم عمده ای داشته باشد. وقتی کار راه بیفتد، صنعت و جامعه به دانشگاه اعتماد می کنند و صنعت به جای اینکه 6 ماه یکبار به دنبال نیازھایش باشد، می تواند آینده دورتر را ترسیم کند و مسائل 2 یا 5 سال دیگر را به دانشگاه بسپارد. یک بخش ھم بنیادی است که دولت باید کمک کند و 80 درصد آن نیازھای جامعه است که آنھا کمک می کنند و این پیوند، پیوندی قوی می شود. مشکلات ارتباط دانشگاه و صنعت در ھمه جای دنیا وجود دارد ولی به شدت کشور ما نیست. ما باید از این سطح عبور کنیم. آن زمانی که ما در وزارت علوم بودیم، تلاش کردیم به این سمت حرکت کنیم یعنی کلا شعار تبدیل علم به ثروت را مبنا قرار داده بودیم و یکی از مظاھر تبدیل علم به ثروت، تقویت بنیادی ارتباط دانشگاه و صنعت بود. ھمان حرکت ھا باعث شد زمینه یک سری از قوانین مثل یک درصد و معافیت ھا و قانون شرکت ھای دانش بنیان ایجاد شود. اگر جھت گیریھای کلی ما به این سمت بود که ظرفیت ھای داخلی را ارتقا و اینھا را به ھم پیوند بدھیم، این پیوند می توانست سریعتر به ثمر برسد. حالا معاونت علمی یک کارھایی کرد و از بخشی از ظرفیت ھا استفاده کرد و دستاوردھای نسبتا قابل قبولی داشت که می توانست خیلی وسیعتر شود. مشکلات اشتغال دانشجویان که ناشی از عدم پیوند صنعت و دانشگاه است، چه تاثیری می تواند روی اجتماع و روان خانواده ھا بگذارد؟ دانش آموزی که وارد دانشگاه می شود حالا وقتی لیسانس گرفت، ایران را مناسب برای ادامه تحصیل نمی داند. اینجا یک اتفاقی به نام فرار مغزھا می افتد. ما یکسری از توانمندی ھای خود را از این طریق از دست می دھیم. 

فرمایش شما چند بخش دارد. یک وجه تاثیرات سوء وضعیت حاضر یا تداوم آن بر روح و روان جامعه، خانواده ھا و فرد است، یکی ھم بحث فرار مغزھا یا مھاجرت آنھا است و دیگری نظامات و الگوھای ارزیابی علمی است. 50 درصد کسانی که به آموزش عالی وارد می شوند و وقت و ھزینه می گذارند و دنبال آمال و آرزوھای شان ھستند برای عشق به علم وارد دانشگاه نشده اند بلکه به امید اشتغال و منزلت اجتماعی بالاتر وارد دانشگاه شده اند. البته اشتغال انگیزه خوبی است برای اینکه ملت را پای تحصیلات بکشانند. ما به عنوان سیاستگذاران چه کنیم؟ باید خدمات فنی و مھندسی ھم صادر کنیم قبل از انقلاب پزشکان ھندی و بنگلادشی در کشور داشتیم. الان می بینید یک شرکت کره ای یا چینی که پروژهای در ایران دارد، با خود 500 نیرو از کارگر و جوشکار متخصص تا مھندس و طراح می آورد. ما اگر درست بیندیشیم می توانیم با اصلاحاتی در مھارت افزایی دانشجویان، برای بسیاری از فارغ التحصیلان، بدون اینکه خودشان بخواھند برای کار به فلان کشور بروند، اشتغال زایی کنیم. مگر باید صادرات مان ھمیشه نفت و مواد خام باشد؟ ما می توانیم خدمات فنی و مھندسی صادر کنیم. الان فرض کنید یکی از کشورھای منطقه می خواست پارک علم و فناوری بزند. چیزی که نداشت متخصص بود. ما برویم به اینھا بگوییم 100 تا شرکت برای شما تاسیس می کنیم که در کشورتان کار کنند. این 100 تا به معنای مھاجرت مغزھا نیست و به معنی محل کار است. وقتی کارگر ساده را اعزام می کنیم چرا نتوانیم مھندسان را اعزام کنیم؟ ما چھارمین کشور در جھان از لحاظ تربیت مھندس ھستیم. الان در اسناد سازمان ملل یکی از شاخص ھای توسعه نسبت مھندسین جامعه است. اینکه شما مھندس زیاد دارید، باید خیلی خوشحال باشید. این باید نشانه توسعه یافتگی اقتصاد باشد. خب! چرا الان ما ناراحت ھستیم و می گوییم این ھمه مھندس بیکار را چه کنیم؟ خب! باید برای حلقه ھای بعدی فکر و کار کنیم و فرصت ھای مختلفی ایجاد کنیم. الان ما در شرایطی ھستیم که تحریم می شویم در حالی که در برجام پیش قدم شدیم و برخی فعالیت ھای علمی مان مثل پرتاب ماھواره را تعطیل کردیم. به نظر شما ما از این داشته ھای علمی مثل پرتاب ماھواره، چطور می توانیم در راستای تحقق اھداف سیاسی استفاده کنیم؟ در کدام فضاھای علمی می توانیم دست برتر خودمان را نشان دھیم؟ ما در حوزه زیست فناوری و نانو داروھا چند کار خوب کردیم و با وجود اینکه به ظاھر تحریم ھستیم ولی محصولاتمان را در خارج به راحتی به فروش رساندیم. الان جھان یکپارچه نداریم که بتوانند کاری کنند که کشورھا نتوانند نفس بکشند. ما باید به فضاھای دیگر فکر کنیم. فرض کنید روسیه را تحریم کردند. روسیه کشوری بزرگ با امکانات وسیع است که می تواند از دستاوردھای ما استفاده کند و ما ھم می توانیم از دستاوردھایش استفاده کنیم. اگر شرکت ھای دانش بنیان تقویت شوند و نھادی بتواند اینھا را از دره مرگ تجارت عبور دھد می توانند بازارھای داخلی و خارجی را تثبیت کنند؛ این یعنی رونق اقتصادی. خیلی از این جمعیت 4 میلیونی دانشجو و حدود یک میلیون دانشجوی ارشد و دکترا می توانند در این مجموعه ھا فعالیت کنند. ما باید داشته ھای علمی مان را در داخل و خارج نقد کنیم. باید در درجه اول زنجیره ھای ارزشی اقتصادی و صنعتی را در داخل کشور ببندیم یا حداقل در داخل زنجیره را ببندیم و زنجیره بزرگ را در خارج ببینیم تا اگر آن زنجیره خارج قطع شد ھمه چیز از ھم نپاشد. اگر فردا پژو گذاشت و رفت، با این مدل پژو 2008 و... چه می خواھیم بکنیم؟ برای داشته ھای خودتان ھیچ فکری نکرده اید و کاری نمی توانید بکنید اما الان می توانیم فضا را برای خودمان ایجاد کنیم. این کار را بکن و تا وقتی آن زنجیره خارجی می چرخد، استفاده کن. الان چند شرکت داخلی داریم که می توانند قطعات بسیار باکیفیت خودرو بسازند؟ حتی قطعاتی که به راحتی به خارج کشور می توان صادر کرد. وقتی دانش در کشور باشد می توان از آن برای طراحی و ساخت خودروی کلاس بالاتر استفاده کرد. اینھا که تحریم پذیر نیست. شما به بعضی قطعات و مواد خارجی نیازمندید. الان که زیرساخت ھای مناسبی دارید، قبل از اینکه این موضوع تبدیل به یک معضل شود، باید برای آن چاره جویی کرد تا ظرفیت ھایش بهروز شود و خودکفا شوید. پروژه ھای کلان ملی به علت نرسیدن بودجه تعطیل شد اما در این دوره بسیاری از پروژه ھایی که نگاه به داخل داشت یا کلا منتفی شد یا سرعتش کاھش پیدا کرد و شرط و شروطش را زیاد کردند. 40 طرح کلان ملی را به 13 طرح کاھش دادند و به آن ھم خیلی پول ندادند و تعطیل شد. در صورتی که در خیلی از کارھای مصرفی خیلی بیشتر از اینھا ھزینه شده است. من نمی خواھم با طرح تحول سلامت مخالفت کنم ولی مردم غیر از سلامت به اشتغال ھم نیاز دارند یا نه؟ به عزت نیاز دارند یا نه؟ اگر در طرح تحول سلامت می شود از جایی پول جمع کرد، چرا برای این حوزه ھا نمی شود؟ یا حداقل باید یک توازنی بین این دو باشد. آیا این به یک تدبیر نیاز ندارد؟ مردم امنیت غذایی نمی خواھند؟ شغل نمی خواھند؟ کار و رونق نمی خواھند؟ اینھا نیاز به سرمایه گذاری دارد. چطور می توانیم برای طرح سلامت که مصوب برنامه پنجم نبود، با تمام پیامدھایش پول تھیه کنیم ولی نمی شود برای 4 طرح بزرگ که در شورایعالی عتف تصویب شد و آینده جوانان مان را تضمین می کرد، پول تھیه کرد؟! این طرح ھا در 5 سال شاید 5 ھزار میلیارد ھزینه داشت ولی پیامدھایش بسیار وسیع بود و دستاوردھای چشمگیری داشت. من فکر می کنم در ھمین اوضاع باید دستاوردھایی که در این مدت حاصل شد را در داخل و خارج توسعه دھیم و سعی کنیم تعرفه ھای ترجیحی را به سمت داخل حرکت دھیم و منابع را صرف توسعه و تقویت توان داخلی کنیم و صنایعی را که ارزش افزوده بالا دارد بیشتر مورد توجه قرار دھیم. شرکت ھای دانش بنیان را از حمایت بیشتری برخوردار کنیم. اینھا در یک بازه زمانی چند ساله به نحوی صحنه را تغییر می دھد که تمام امیدھای شیطان را نا امید می کند. رویکرد وزارت علوم در دولت دوازدھم به چه صورت باید باشد؟ فکر می کنم تجربه دولت یازدھم از این لحاظ خوب بوده باشد که رئیس جمھور، وزیری را انتخاب کند و مجلس به وزیری رای بدھد که تا بن دندان اعتقاد به تبدیل علم به ثروت داشته باشد و براساس این اعتقاد، قدرت برنامه ریزی و ھدایت و مدیریت خود را در جایی اثبات کرده باشد. وزیر علوم باید بتواند از ظرفیت ھمه کشور استفاده کند. بدیھی است انقلابی، مومن و جھادی بودن که رھبر حکیم انقلاب فرمودند، جزو مقدمه است. وزیر باید با محیط آشنا و پایبند برنامه باشد و قدرت تعامل و دغدغه جدی برای کسب نتایج مثبت در عرصه علمی داشته باشد. اگر چنین وزیر خوبی معرفی کنند و مجلس به وی رای بدھد، بخش مھمی از مشکلات ما در آموزش عالی حل خواھد شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه وطن امروز ، تاریخ انتشار : 21 مرداد 1396 ، کد خبر : 179606 ، www.vatanemrooz.ir .